بررسی بانک اطلاعاتی نمایه

دیدگاهی نو بر کتابداری - بررسی بانک اطلاعاتی نمایه

بررسی بانک اطلاعاتی نمایه

http://www.irandoc.ac.i

نگاهی اجمالی به تاریخچه نهاد کتابخانه های عمومی کشور از سال 1350-1383

دیدگاهی نو بر کتابداری - نگاهی اجمالی به تاریخچه نهاد کتابخانه های عمومی کشور از سال 1350-1383

نگاهی اجمالی به تاریخچه نهاد کتابخانه های عمومی کشور از سال 1350-1383

 در سال 1350به دلیل توانایی اداره کتابخانه ها توسط دولت ،وزارت فرهنگ وهنر وقت با تشکیل هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور به ریاست وزیر فرهنگ و هنر و پنچ عضو دیگر به پیشنهاد وزیر و مطابق با قانون وظیفه نظارت بر اداره امور کتابخانه های عمومی کشور و انجمن های آن را بر عهده دبیر خانه هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور محول کرد .در سال 1352 با تصویب تبصره 22 ماده واحد قانون بودجه 1/5در صد کمک شهرداریها به کتابخانه ها متوقف و کلیه هزینه ها اعم از خرید ،توزیع کتاب ،و مجله ،احداث،تکمیل ،تجهیز،استخدام ،آموزش،ارائه خدمات وسازماندهی کتابخانه های عمومی سراسر کشور در بودجه وزارت فرهنگ و هنر وقت منظور و انجام آن به صورت متمرکز جزو وظایف دبیرخانه هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور قرار گرفت در آن سال دولت وقت پیشنهاد ساخت 1000باب کتابخانه عمومی را از محل طرح های عمرانی در دستور کار این دبیر خانه قرار داد .قبل از انقلاب اسلامی تعداد کتابخانه های عمومی در کشور290 باب بود و با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی در یک مقطع چهار ساله تعداد کتابخانه های عمومی کشور در ادامه همان طرح های مصوب به 369 باب رسید .در سال 1361دبیر خانه هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور به اداره کل کتابخانه های عمومی کشور تغیر نام یافت و از سال 1368 با همان تشکیلات سابق مجددا" با نام دبیرخانه هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور فعالیت خود را ادامه داد و انجمن های کتابخانه های عمومی در بعضی از استانها فعالیت مجدد خود را آغاز کردند . بسیاری از کتابخانه های که از سال 1368 تا 1378 ساخته شد ادامه طرح های مصوبی بود که با بودجه استانی مجددا" احداث و تکمیل شدند به طوری که رشد کمی کتابخانه ها در این مقطع به 1350 باب رسید و با ادامه این روند در سال 1380 تعداد کتابخانه ها به 1445باب و در سال 1383 به رقم 1584 باب رسیده است .

http://www.yazd.iplf.ir

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، بزرگترین کتابخانه دانشگاهی ایران است و مجموعه ای غنی و گسترده از منابع گوناگون در زمینه های مختلف علوم و فنون و ادب را در برمی گیرد. این کتابخانه در کنار کتابخانه های تخصصی دانشکده ها که هر یک بر حسب نیازهای علمی و آموزشی ویژه خود به وجود آمده اند، بیشتر به امر پژوهش اختصاص دارد و به گردآوری آثار مربوط به مطالعات اسلام شناسی، ایران شناسی و شرق شناسی می پردازد.

هسته اصلی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، در سال 1329، با مجموعه اهدایی سید محمد مشکوه، استاد دانشگاه تهران، شامل 1329 جلد نسخه خطی، تشکیل گردید. بنای فعلی کتابخانه در اول مهر ماه سال 1350 گشایش یافت. در طول این مدت، امور فنی کتابخانه، ایجاد ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی جهان و انتخاب و به کار گماردن کتابداران متخصص، در زیرزمین سازمان مرکزی  و زیرزمین دانشکده علوم و اتاق های مسجد دانشگاه انجام می شد. در سال 1353، به منظور گردآوری، نگهداری و سازمان دهی انتشارات غیرکتابی که از سازمان ها، وزارتخانه ها, دانشگاهها، و انجمن های فرهنگی و موسسات و مراکز داخل و خارج از کشور به کتابخانه مرکزی اهدا می شد، "مرکز اسناد" کتابخانه دایر گشت و نام آن به کتابخانه مرکزی افزوده شد.

ساختمان کتابخانه با مساحت بیش از 22 هزار متر مربع دارای 9 طبقه است که شامل دو طبقه زیر زمین، همکف, طبقه اول،  و 5 طبقه مخزن کتاب و مطبوعات واسناد می باشد.کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در حال حاضر حدود 50 هزار عضو ثابت دارد و روزانه پاسخگوی بیش از 4500 نفر مراجعه کننده از دانشجویان دانشگاه تهران و دیگر دانشگاهها وموسسات آموزش عالی و محققان و پژوهشگران داخل و خارج از کشور است.

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، از سال 1346 به عضویت فدارسیون بین المللی انجمن های کتابداری –ایفلا– در آمده است.

http://library.ut.ac.ir

 

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، بزرگترین کتابخانه دانشگاهی ایران است و مجموعه ای غنی و گسترده از منابع گوناگون در زمینه های مختلف علوم و فنون و ادب را در برمی گیرد. این کتابخانه در کنار کتابخانه های تخصصی دانشکده ها که هر یک بر حسب نیازهای علمی و آموزشی ویژه خود به وجود آمده اند، بیشتر به امر پژوهش اختصاص دارد و به گردآوری آثار مربوط به مطالعات اسلام شناسی، ایران شناسی و شرق شناسی می پردازد.

هسته اصلی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، در سال 1329، با مجموعه اهدایی سید محمد مشکوه، استاد دانشگاه تهران، شامل 1329 جلد نسخه خطی، تشکیل گردید. بنای فعلی کتابخانه در اول مهر ماه سال 1350 گشایش یافت. در طول این مدت، امور فنی کتابخانه، ایجاد ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی جهان و انتخاب و به کار گماردن کتابداران متخصص، در زیرزمین سازمان مرکزی  و زیرزمین دانشکده علوم و اتاق های مسجد دانشگاه انجام می شد. در سال 1353، به منظور گردآوری، نگهداری و سازمان دهی انتشارات غیرکتابی که از سازمان ها، وزارتخانه ها, دانشگاهها، و انجمن های فرهنگی و موسسات و مراکز داخل و خارج از کشور به کتابخانه مرکزی اهدا می شد، "مرکز اسناد" کتابخانه دایر گشت و نام آن به کتابخانه مرکزی افزوده شد.

ساختمان کتابخانه با مساحت بیش از 22 هزار متر مربع دارای 9 طبقه است که شامل دو طبقه زیر زمین، همکف, طبقه اول،  و 5 طبقه مخزن کتاب و مطبوعات واسناد می باشد.کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در حال حاضر حدود 50 هزار عضو ثابت دارد و روزانه پاسخگوی بیش از 4500 نفر مراجعه کننده از دانشجویان دانشگاه تهران و دیگر دانشگاهها وموسسات آموزش عالی و محققان و پژوهشگران داخل و خارج از کشور است.

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، از سال 1346 به عضویت فدارسیون بین المللی انجمن های کتابداری –ایفلا– در آمده است.

http://library.ut.ac.ir

 

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران

دیدگاهی نو بر کتابداری - کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، بزرگترین کتابخانه دانشگاهی ایران است و مجموعه ای غنی و گسترده از منابع گوناگون در زمینه های مختلف علوم و فنون و ادب را در برمی گیرد. این کتابخانه در کنار کتابخانه های تخصصی دانشکده ها که هر یک بر حسب نیازهای علمی و آموزشی ویژه خود به وجود آمده اند، بیشتر به امر پژوهش اختصاص دارد و به گردآوری آثار مربوط به مطالعات اسلام شناسی، ایران شناسی و شرق شناسی می پردازد.

هسته اصلی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، در سال 1329، با مجموعه اهدایی سید محمد مشکوه، استاد دانشگاه تهران، شامل 1329 جلد نسخه خطی، تشکیل گردید. بنای فعلی کتابخانه در اول مهر ماه سال 1350 گشایش یافت. در طول این مدت، امور فنی کتابخانه، ایجاد ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی جهان و انتخاب و به کار گماردن کتابداران متخصص، در زیرزمین سازمان مرکزی  و زیرزمین دانشکده علوم و اتاق های مسجد دانشگاه انجام می شد. در سال 1353، به منظور گردآوری، نگهداری و سازمان دهی انتشارات غیرکتابی که از سازمان ها، وزارتخانه ها, دانشگاهها، و انجمن های فرهنگی و موسسات و مراکز داخل و خارج از کشور به کتابخانه مرکزی اهدا می شد، "مرکز اسناد" کتابخانه دایر گشت و نام آن به کتابخانه مرکزی افزوده شد.

ساختمان کتابخانه با مساحت بیش از 22 هزار متر مربع دارای 9 طبقه است که شامل دو طبقه زیر زمین، همکف, طبقه اول،  و 5 طبقه مخزن کتاب و مطبوعات واسناد می باشد.کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در حال حاضر حدود 50 هزار عضو ثابت دارد و روزانه پاسخگوی بیش از 4500 نفر مراجعه کننده از دانشجویان دانشگاه تهران و دیگر دانشگاهها وموسسات آموزش عالی و محققان و پژوهشگران داخل و خارج از کشور است.

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، از سال 1346 به عضویت فدارسیون بین المللی انجمن های کتابداری –ایفلا– در آمده است.

http://library.ut.ac.ir

 

نقش کتابداران مدارس در پیشرفت و پشتیبانی از سواد اطلاعاتی

اگر چه معانی متنوعی برای سواد اطلاعاتی توسط مؤسسات آموزشی ، سازمانهای تخصصی و اشخاص ، توسعه یافته است ، احتمالاً ریشه ی اکثر تعابیر رایج از سواد اطلاعاتی مربوط به تعریف پیشنهاد شده در انتهای گزارش کمیته ی سواد اطلاعاتی ریاست جمهوری در انجمن کتاب خانهی آمریکاست ( PLOTNICKU، 2000) . داشتن سواد اطلاعاتی یعنی یک شخص باید بتواند اطلاعات مورد نیاز خود را تشخیص داده و مکان آن را بیابد و ارزیابی نماید و به طور مؤثر برای رفع نیاز اطلاعاتی خود مورد استفاده قرار دهد .( American Library Association 1989)
از آن جایی که اطلاعات ممکن است به چند شکل ارایه شود واژه ی اطلاعات به بیش از منابع چاپی اطلاق می گردد .پیشرفت ها در تکنولوژی اطلاعات و ارتبا طات ، روش های دستیابی ، انتشار و سازماندهی و نمایش اطلاعات را دگرگون کرده است .انجمن کتابخانه کالیفرنیا (CLA) مشخصات شخص دارنده ی سواد اطلاعاتی را توصیف نموده است .چنانچه کسی این 4 مشخصه را داشته باشد دارای سواد اطلاعاتی است .
الف : سواد خواندن و نوشتن
ب : سواد محاسباتی ( توانایی اداره کردن تکنولوژی و بهره گیری از نرم افزار)
ج : سواد رسانه ای ( ساختن / دستکاری و جمع آوری رسانه های گوناگون از اطلاعات منتشر شده جهانی ( California Library Association 1996 )
اگر چه میزان سواد اطلاعاتی به وسیله ی مهارت های پایه ای یا تلاشی که امروزه شهروندان برای انجام فعالیت ماهرانه و موفقیت در زندگی روزانه ی خود بدان نیاز دارند مشخص می گردد.

سواد اطلاعاتی و برنامه ی دوازده گانه
تکنولوژی در مدارس شامل : رایانه ها / تلویزیون ها / تجهیزات ویرایش دوربین های ویدیویی و استودیوهای تلویزیونی هم چنین دستیابی پیوسته به فهرست های رایانه ای / اطلاعات الکترونیکی محلی به طور فزاینده / پایگاه اطلاعات اینترنتی می گردد. مفهوم سواد اطلاعاتی همان گونه کهانجمن کتابخانه کالیفرنیا ارایه نموده است در خصوص توجه به پیشرفت تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات ( ICTS ) می باشد .
چارچوبی که انجمن کتابخانه ی کالیفرنیا برای تعریف کردن مهارت های سواد اطلاعاتی استفاده نموده و از نظر کتابخانه ی آموزشگاه مخصوصاً بحث و تبادل نظر ممکن است بتواند بسیاری از راه های اصلی آموزش تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات را در مجموعه ی کتاب خانه تسهیل نماید.

سواد خواندن و نوشتن
کتابداران مدارس همواره مدافع و سرمشقی برای سواد اطلاعاتی بوده اند . به طور سنتی جست و جوی منابع چاپی مستلزم حضور در محل کتاب خانه ی آموزشگاه بود . دانش آموزان از ابتدا روش های دسترسی به منابع را می آموختند و قدردان منابع موجود در کتاب خانه بودند . بودجه ی مناسب باید برای منابع چاپی تأمین می گردید تا انتخاب منابع مطالعاتی لذت بخش و دستیابی به اطلاعات مورد نیاز برای پژوهش و طرح های تحقیقاتی دانش آموزان تداوم می یافت .

سواد محاسباتی ( توانایی اداره کردن تکنولوژی و بهره گیری از نرم افزار )
مرکز رسانه ی آموزشگاه امکان دسترسی به منابع در مجموعه های محلی را از طریق فهرست های پیوسته فراهم می کند . دانش آموزان می توانند به منابع اطلاعاتی بر روی دیسکهای فشرده ی شبکه و پایگاه های اطلاعاتی پیوسته دسترسی داشته و از آن استفاده نمایند . تکنولوژی های اطلاعاتی تلاش می کنند تا روش های دیگری بریا ارایه ی تحقیقات آموزشی و دانش آموزی پیشنهاد نمایند . هم اکنون دانش آموزان توانایی استفاده از نرم افزارهایی از قبیل : برنامه های واژه پرداز/ صفحه گسترده و اسلایدهای نمایشی را به دست آورده اند .
سواد رسانه ای ( ساختن / دستکاری و جمع آوری رسانه های گوناگون از قبیل : تصاویر / صدا / فیلم )
سواد اطلاعاتی آموزش آموزش را به وسیله ی ایجاد و پرداختن به آن حمایت می کند وارایه کنندگان این فرضیه مدعی هستند که دانا شدن هر شخص نیرومندتر از به خاطر سپردن صرف اطلاعات است . دانش آموزان انگیزه ی قوی برای به دست آوردن اهداف واقعی در دستیابی به اطلاعات / تکرار تمرینات و شنیدن سخنرانی ها ندارند . البته آن ها ترجیح می دهند به سوی ایجاد ارتباط / برنامه ریزی / کاوش کردن / ایجاد / جست و جو / همکاری / ابتکار و استراتژی تشریک مساعی برای رفع نیاز دانش آموزان جهت به دست آوردن نقش فعال تری در فرآیند یادگیری اقدام نمایند ( Schneiderman;1994) .
تکنولوژی کامپیوتر به وسیله ی پردازش لغات / پایگاه های اطلاعاتی / شبکه ها / برنامه های گرافیکی / صفحه گسترده ها ( برنامه های محاسباتی ) و نظایر آن به دانش آموزان این توانایی را می دهد که بتوانند اهداف خود را که به نحو چشمگیری ارزشمندتر است پی گیری نمایند .فرآیند پژوهش شامل : جمع آوری و به دست آوردن اطلاعات از منابع اطلاعاتی گوناگون / ارزیابی صحیح / ارزیابی و ارزش یابی مجدد اطلاعات / در هم آمیختن اطلاعات به دست آمده و اشاعه ی نتایج به دست آمده از پژوهش به دیگران . در نهایت ممکن است دانش آموزان نتایج پروژه ی تحقیقاتی خود را در قالب : فیلم ویدیویی / اسلایدهای آموزشی ( Power Point) / یک پروژه ی فرا استودیویی ( a kidpix or Hyper studio project ) و یا پروژه ی تحقیقاتی خود را در قالب صفحات وب ارایه نمایند . متخصصان رسانه ای مدارس می توانند دریچه های اطلاعات را بگشایند و سکوی پشتیبانی و افزایش سطح محیط آموزشی مدارس را فراهم نمایند .

سواد شبکه ای ( جست و جو کردن و بازیافتن اطلاعات انتشار یافته ی جهانی )
در قلب یک کتاب خانه ی خوب آموزشگاهی یک برنامه ی خوب قابل دسترسی برای برنامه ریزی معلمان جهت یکپارچگی مهارت های سواد اطلاعاتی در حوزه ی برنامه های آموزشی وجود دارد . متخصصین رسانه ای به معلمان جهت یکپارچه سازی تکنولوژی برای مهارت های آموزشی در زمینه ی مهارت های سواد اطلاعاتی و فراهم نمودن آموزش می توانند در حوزه هایی نظیر : استفاده از اینترنت در حوزه ی موضوعات آموزشی دوره ی تحصیلاتی را یاری نمایند . اغلب کتابدار آموزشگاه تنها کسی در آموزشگاه است که می تواند پیشنهاد تخصصی در خصوص توسعه ی کارگاهی در زمینه ی استفاده از تکنولوژی برای یکپارچه نمودن مهارت های سواد اطلاعاتی واحد آموزشی ارایه نماید. یک شخص با سواد اطلاعاتی نحوه ی چگونگی سازماندهی اطلاعات و ارایه ی اطلاعات بازیابی شده و مهارت جست و جوی اطلاعات درخواستی در اینترنت و پایگاه های اطلاعاتی را می داند .کتابداران مدارس به خاطر همکاری با معلمان به دانش آموزان برای توسعه ی مهارت های سواد اطلاعاتی جهت درک پیچیدگی چگونگی سازماندهی اطلاعات خواه به صورت چاپی یا الکترونیکی کمک می کنند .

سواد اطلاعاتی و آموزش کتابداران مدارس
ما در چه جایگاهی هستیم و چه کاری را می خواهیم انجام بدهیم ؟
کتابداران مدارس به تعداد زیادی از استفاده کنندگان خدمات ارایه می نمایند . 96 درصد از مدارس عمومی درایالات متحده دارای مراکز رسانه ای کتاب خانه می باشند . در حالی که 80 درصد از مدارس خصوصی دارای مراکز رسانه ای کتابخانه می باشند . ( US Department Ec-cation ;1998)
متخصصین رسانه ای کتابخانه ها دارای استعداد بالقوه ای برای ایجاد تأثیر چشمگیر بر محیط آموزشی در مدارس مخصوصاً در حوزه ی سواد اطلاعاتی می باشند . در مارس 1998 گردهمایی ملی برای سواد اطلاعاتی (NFIL ) که با شرکت بیش از 65 سازمان ملی برگزار شد " گزارش پیشرفت سواد اطلاعاتی " توسط کمیته ی سواد اطلاعاتی ریاست جمهوری وابسته به انجمن کتاب خانه ی آمریکا ( ALA ) تهیه و در انتهای گزارشی نیز که در سال 1989 انتشار یافته بود توصیه هایی را ارایه کرده بودند . پنج توصیه در گزارش 1989 ارایه شده بود : آموزش معلمان و توقع عملکرد آنان را در ارتباط با سواد اطلاعاتی باید اصلاح گردد . گزارش گردهمایی 1998 نشان داد که در این زمینه پیشرفت هایی به عمل آمده است .
( Forum on Information Literacy;1998 National)
تمامی برنامه های آموزش معلمان باید شامل دانش سواد اطلاعاتی و درک پیامد های آن باشد . کتابداران مدارس نیز به نوعی آموزگارند . مسؤولین دانشگاه ها برای آموزش کتابداران مدارس در طی تمامی دوره ها باید تکنولوژی را القا نموده و الگوی سواد اطلاعاتی را برای دانشجویان بعد از دوره ی لیسانس مطرح نمایند .
تغییرات گسترده ی تکنولوژیکی محیط جذابی را در مدارس به وجود آورده اند . متاسفانه برخی از برنامه های تدارک دیده شده برای کتابداران مدارس محیط تکنولوژیکی مناسبی را برای آن که دانشجویان بتوانند مهارت های ضروری برای هدایت آموزشی را به دست بیاورند فراهم نمی کنند . ( HIndes.1999 ) برنامه های کتاب خانه های آموزشگاهی از 5 تا 10 سال گذشته شایسته ی نیازهای کتابداران مدارس امروزی یا دانش آموزان مدارسمان نبوده اند . تغییرات تکنولوژیکی به وجود آمده در فرهنگ و مدارس ما باید در تربیت کتابداران مدارس منعکس گردد.

سواد اطلاعاتی به عنوان الگویی برای کتابداران مدارس
مهارت های سواد اطلاعاتی کتابداران مدارس زمینه ی آموزش گروهی مفید و قابلیت های مؤثر را در مدارس به وجود آورده است . همان گونه که یک مربی از کتابداران مدارس است . من دایماً در شگفتم از توانایی هایی که کتابداران مدارس در مدارسشان اعمال می کنند . آنان صفحات وبی را برای فراهم کردن و بالا بردن سطح دستیابی به منابع اطلاعاتی در مدارسشان ایجاد کرده اند .
آنان راهنماهای تصویری ای تهیه کرده اند به نحوی که دانش آموزان بتوانند برنامه های خبری روزانه و پروژه های آموزشی را بنویسند ، بسازند و منتشر کنند . ایشان راهنماهای تصویری را برای مرکز رسانه ای خود نوشته و ایجاد نموده اند .
آن ها مسیریاب های واقعی برای آسان کردن دستیابی به منابع اینترنتی ایجاد کرده اند . ایشان ضمن مکان یابی سایت های اینترنتی مفید و ایجاد وبلاگ هایی مطابق برنامه های آموزشی به پشتیبانی از پژوهش در زمینه های موضوعی پرداختته اند . آنان کتاب خوانی ومطالعه را از طریق تکنولوژی برنامه های مشوق و متنوع ارتقا بخشیده اند . آنان اسلایدهای نمایشی نیز برای افزایش مشارکت در برنامه های جایزه ی کتاب ساخته اند . آنان سیستم های اتوماتیک و یکپارچه را برای مکان یابی راحت تر منابع اطلاعاتی اداره می کنند. ایشان کتاب شناسی های موضوعی را پدید آورده اند .
آنان اغلب راهنماها و نمونه هایی از روش و چگونگی استناد صحیح به منابع مرجع تهیه و در شبکه ی داخلی کتاب خانه ذکر کرده اند . ایشان به طور پیوسته از پایگاه های اطلاعاتی برای مرور و بررسی کتاب ها استفاده می کنند . آنان به دانش آموزان برای توسعه ی پروژه های چند رسانه ای شان جهت استفاده در کلاس و جشنواره های رسانه ای یاری می رسانند . ایشان امکان پیشرفت کارکنان در بسیاری از زمینه ها از جمله افزایش و ارتقای مهارت های سواد اطلاعاتی را فراهم کرده اند . آنان با همکاری معلمان برای منابع اساسی آموزشی برنامه ریزی می کنند . آنان همه ی این موارد را به وسیله ی سفارش دادن کتاب ها ، منابع غیر چاپی و مدیریت و سازماندهی مرکز رسانه ای و کمک به دانش آموزان و معلمان برای بر آوردن نیازهای اطلاعاتی شان و پشتیبانی از سیستم منابع اساسی آموزشی انجام می دهند .
آیا کتابداران مدارس توانسته اند توانایی دانش آموزان را در شناخت و دستیابی به منابع اطلاعاتی و ارزیابی از این منابع برای حل مشکلاتشان توسعه دهند ؟ همانا پاسخ این پرسش بله می باشد . کتابداران مدارس فقط به دانش آموزان برای باسواد اطلاعاتی شدن کمک نمی کنند بلکه آنان هم چنین به مدیر و معلمان برای افزایش سواد اطلاعاتی شان نیز کمک می کنند . کتابداران مدارس الگوی اشخاص با سواد اطلاعاتی هستند که واقعا توانایی انجام فعالیت را دارند. 

http://ketab.roshd.ir

نقش کتابداران مدارس در پیشرفت و پشتیبانی از سواد اطلاعاتی

اگر چه معانی متنوعی برای سواد اطلاعاتی توسط مؤسسات آموزشی ، سازمانهای تخصصی و اشخاص ، توسعه یافته است ، احتمالاً ریشه ی اکثر تعابیر رایج از سواد اطلاعاتی مربوط به تعریف پیشنهاد شده در انتهای گزارش کمیته ی سواد اطلاعاتی ریاست جمهوری در انجمن کتاب خانهی آمریکاست ( PLOTNICKU، 2000) . داشتن سواد اطلاعاتی یعنی یک شخص باید بتواند اطلاعات مورد نیاز خود را تشخیص داده و مکان آن را بیابد و ارزیابی نماید و به طور مؤثر برای رفع نیاز اطلاعاتی خود مورد استفاده قرار دهد .( American Library Association 1989)
از آن جایی که اطلاعات ممکن است به چند شکل ارایه شود واژه ی اطلاعات به بیش از منابع چاپی اطلاق می گردد .پیشرفت ها در تکنولوژی اطلاعات و ارتبا طات ، روش های دستیابی ، انتشار و سازماندهی و نمایش اطلاعات را دگرگون کرده است .انجمن کتابخانه کالیفرنیا (CLA) مشخصات شخص دارنده ی سواد اطلاعاتی را توصیف نموده است .چنانچه کسی این 4 مشخصه را داشته باشد دارای سواد اطلاعاتی است .
الف : سواد خواندن و نوشتن
ب : سواد محاسباتی ( توانایی اداره کردن تکنولوژی و بهره گیری از نرم افزار)
ج : سواد رسانه ای ( ساختن / دستکاری و جمع آوری رسانه های گوناگون از اطلاعات منتشر شده جهانی ( California Library Association 1996 )
اگر چه میزان سواد اطلاعاتی به وسیله ی مهارت های پایه ای یا تلاشی که امروزه شهروندان برای انجام فعالیت ماهرانه و موفقیت در زندگی روزانه ی خود بدان نیاز دارند مشخص می گردد.

سواد اطلاعاتی و برنامه ی دوازده گانه
تکنولوژی در مدارس شامل : رایانه ها / تلویزیون ها / تجهیزات ویرایش دوربین های ویدیویی و استودیوهای تلویزیونی هم چنین دستیابی پیوسته به فهرست های رایانه ای / اطلاعات الکترونیکی محلی به طور فزاینده / پایگاه اطلاعات اینترنتی می گردد. مفهوم سواد اطلاعاتی همان گونه کهانجمن کتابخانه کالیفرنیا ارایه نموده است در خصوص توجه به پیشرفت تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات ( ICTS ) می باشد .
چارچوبی که انجمن کتابخانه ی کالیفرنیا برای تعریف کردن مهارت های سواد اطلاعاتی استفاده نموده و از نظر کتابخانه ی آموزشگاه مخصوصاً بحث و تبادل نظر ممکن است بتواند بسیاری از راه های اصلی آموزش تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات را در مجموعه ی کتاب خانه تسهیل نماید.

سواد خواندن و نوشتن
کتابداران مدارس همواره مدافع و سرمشقی برای سواد اطلاعاتی بوده اند . به طور سنتی جست و جوی منابع چاپی مستلزم حضور در محل کتاب خانه ی آموزشگاه بود . دانش آموزان از ابتدا روش های دسترسی به منابع را می آموختند و قدردان منابع موجود در کتاب خانه بودند . بودجه ی مناسب باید برای منابع چاپی تأمین می گردید تا انتخاب منابع مطالعاتی لذت بخش و دستیابی به اطلاعات مورد نیاز برای پژوهش و طرح های تحقیقاتی دانش آموزان تداوم می یافت .

سواد محاسباتی ( توانایی اداره کردن تکنولوژی و بهره گیری از نرم افزار )
مرکز رسانه ی آموزشگاه امکان دسترسی به منابع در مجموعه های محلی را از طریق فهرست های پیوسته فراهم می کند . دانش آموزان می توانند به منابع اطلاعاتی بر روی دیسکهای فشرده ی شبکه و پایگاه های اطلاعاتی پیوسته دسترسی داشته و از آن استفاده نمایند . تکنولوژی های اطلاعاتی تلاش می کنند تا روش های دیگری بریا ارایه ی تحقیقات آموزشی و دانش آموزی پیشنهاد نمایند . هم اکنون دانش آموزان توانایی استفاده از نرم افزارهایی از قبیل : برنامه های واژه پرداز/ صفحه گسترده و اسلایدهای نمایشی را به دست آورده اند .
سواد رسانه ای ( ساختن / دستکاری و جمع آوری رسانه های گوناگون از قبیل : تصاویر / صدا / فیلم )
سواد اطلاعاتی آموزش آموزش را به وسیله ی ایجاد و پرداختن به آن حمایت می کند وارایه کنندگان این فرضیه مدعی هستند که دانا شدن هر شخص نیرومندتر از به خاطر سپردن صرف اطلاعات است . دانش آموزان انگیزه ی قوی برای به دست آوردن اهداف واقعی در دستیابی به اطلاعات / تکرار تمرینات و شنیدن سخنرانی ها ندارند . البته آن ها ترجیح می دهند به سوی ایجاد ارتباط / برنامه ریزی / کاوش کردن / ایجاد / جست و جو / همکاری / ابتکار و استراتژی تشریک مساعی برای رفع نیاز دانش آموزان جهت به دست آوردن نقش فعال تری در فرآیند یادگیری اقدام نمایند ( Schneiderman;1994) .
تکنولوژی کامپیوتر به وسیله ی پردازش لغات / پایگاه های اطلاعاتی / شبکه ها / برنامه های گرافیکی / صفحه گسترده ها ( برنامه های محاسباتی ) و نظایر آن به دانش آموزان این توانایی را می دهد که بتوانند اهداف خود را که به نحو چشمگیری ارزشمندتر است پی گیری نمایند .فرآیند پژوهش شامل : جمع آوری و به دست آوردن اطلاعات از منابع اطلاعاتی گوناگون / ارزیابی صحیح / ارزیابی و ارزش یابی مجدد اطلاعات / در هم آمیختن اطلاعات به دست آمده و اشاعه ی نتایج به دست آمده از پژوهش به دیگران . در نهایت ممکن است دانش آموزان نتایج پروژه ی تحقیقاتی خود را در قالب : فیلم ویدیویی / اسلایدهای آموزشی ( Power Point) / یک پروژه ی فرا استودیویی ( a kidpix or Hyper studio project ) و یا پروژه ی تحقیقاتی خود را در قالب صفحات وب ارایه نمایند . متخصصان رسانه ای مدارس می توانند دریچه های اطلاعات را بگشایند و سکوی پشتیبانی و افزایش سطح محیط آموزشی مدارس را فراهم نمایند .

سواد شبکه ای ( جست و جو کردن و بازیافتن اطلاعات انتشار یافته ی جهانی )
در قلب یک کتاب خانه ی خوب آموزشگاهی یک برنامه ی خوب قابل دسترسی برای برنامه ریزی معلمان جهت یکپارچگی مهارت های سواد اطلاعاتی در حوزه ی برنامه های آموزشی وجود دارد . متخصصین رسانه ای به معلمان جهت یکپارچه سازی تکنولوژی برای مهارت های آموزشی در زمینه ی مهارت های سواد اطلاعاتی و فراهم نمودن آموزش می توانند در حوزه هایی نظیر : استفاده از اینترنت در حوزه ی موضوعات آموزشی دوره ی تحصیلاتی را یاری نمایند . اغلب کتابدار آموزشگاه تنها کسی در آموزشگاه است که می تواند پیشنهاد تخصصی در خصوص توسعه ی کارگاهی در زمینه ی استفاده از تکنولوژی برای یکپارچه نمودن مهارت های سواد اطلاعاتی واحد آموزشی ارایه نماید. یک شخص با سواد اطلاعاتی نحوه ی چگونگی سازماندهی اطلاعات و ارایه ی اطلاعات بازیابی شده و مهارت جست و جوی اطلاعات درخواستی در اینترنت و پایگاه های اطلاعاتی را می داند .کتابداران مدارس به خاطر همکاری با معلمان به دانش آموزان برای توسعه ی مهارت های سواد اطلاعاتی جهت درک پیچیدگی چگونگی سازماندهی اطلاعات خواه به صورت چاپی یا الکترونیکی کمک می کنند .

سواد اطلاعاتی و آموزش کتابداران مدارس
ما در چه جایگاهی هستیم و چه کاری را می خواهیم انجام بدهیم ؟
کتابداران مدارس به تعداد زیادی از استفاده کنندگان خدمات ارایه می نمایند . 96 درصد از مدارس عمومی درایالات متحده دارای مراکز رسانه ای کتاب خانه می باشند . در حالی که 80 درصد از مدارس خصوصی دارای مراکز رسانه ای کتابخانه می باشند . ( US Department Ec-cation ;1998)
متخصصین رسانه ای کتابخانه ها دارای استعداد بالقوه ای برای ایجاد تأثیر چشمگیر بر محیط آموزشی در مدارس مخصوصاً در حوزه ی سواد اطلاعاتی می باشند . در مارس 1998 گردهمایی ملی برای سواد اطلاعاتی (NFIL ) که با شرکت بیش از 65 سازمان ملی برگزار شد " گزارش پیشرفت سواد اطلاعاتی " توسط کمیته ی سواد اطلاعاتی ریاست جمهوری وابسته به انجمن کتاب خانه ی آمریکا ( ALA ) تهیه و در انتهای گزارشی نیز که در سال 1989 انتشار یافته بود توصیه هایی را ارایه کرده بودند . پنج توصیه در گزارش 1989 ارایه شده بود : آموزش معلمان و توقع عملکرد آنان را در ارتباط با سواد اطلاعاتی باید اصلاح گردد . گزارش گردهمایی 1998 نشان داد که در این زمینه پیشرفت هایی به عمل آمده است .
( Forum on Information Literacy;1998 National)
تمامی برنامه های آموزش معلمان باید شامل دانش سواد اطلاعاتی و درک پیامد های آن باشد . کتابداران مدارس نیز به نوعی آموزگارند . مسؤولین دانشگاه ها برای آموزش کتابداران مدارس در طی تمامی دوره ها باید تکنولوژی را القا نموده و الگوی سواد اطلاعاتی را برای دانشجویان بعد از دوره ی لیسانس مطرح نمایند .
تغییرات گسترده ی تکنولوژیکی محیط جذابی را در مدارس به وجود آورده اند . متاسفانه برخی از برنامه های تدارک دیده شده برای کتابداران مدارس محیط تکنولوژیکی مناسبی را برای آن که دانشجویان بتوانند مهارت های ضروری برای هدایت آموزشی را به دست بیاورند فراهم نمی کنند . ( HIndes.1999 ) برنامه های کتاب خانه های آموزشگاهی از 5 تا 10 سال گذشته شایسته ی نیازهای کتابداران مدارس امروزی یا دانش آموزان مدارسمان نبوده اند . تغییرات تکنولوژیکی به وجود آمده در فرهنگ و مدارس ما باید در تربیت کتابداران مدارس منعکس گردد.

سواد اطلاعاتی به عنوان الگویی برای کتابداران مدارس
مهارت های سواد اطلاعاتی کتابداران مدارس زمینه ی آموزش گروهی مفید و قابلیت های مؤثر را در مدارس به وجود آورده است . همان گونه که یک مربی از کتابداران مدارس است . من دایماً در شگفتم از توانایی هایی که کتابداران مدارس در مدارسشان اعمال می کنند . آنان صفحات وبی را برای فراهم کردن و بالا بردن سطح دستیابی به منابع اطلاعاتی در مدارسشان ایجاد کرده اند .
آنان راهنماهای تصویری ای تهیه کرده اند به نحوی که دانش آموزان بتوانند برنامه های خبری روزانه و پروژه های آموزشی را بنویسند ، بسازند و منتشر کنند . ایشان راهنماهای تصویری را برای مرکز رسانه ای خود نوشته و ایجاد نموده اند .
آن ها مسیریاب های واقعی برای آسان کردن دستیابی به منابع اینترنتی ایجاد کرده اند . ایشان ضمن مکان یابی سایت های اینترنتی مفید و ایجاد وبلاگ هایی مطابق برنامه های آموزشی به پشتیبانی از پژوهش در زمینه های موضوعی پرداختته اند . آنان کتاب خوانی ومطالعه را از طریق تکنولوژی برنامه های مشوق و متنوع ارتقا بخشیده اند . آنان اسلایدهای نمایشی نیز برای افزایش مشارکت در برنامه های جایزه ی کتاب ساخته اند . آنان سیستم های اتوماتیک و یکپارچه را برای مکان یابی راحت تر منابع اطلاعاتی اداره می کنند. ایشان کتاب شناسی های موضوعی را پدید آورده اند .
آنان اغلب راهنماها و نمونه هایی از روش و چگونگی استناد صحیح به منابع مرجع تهیه و در شبکه ی داخلی کتاب خانه ذکر کرده اند . ایشان به طور پیوسته از پایگاه های اطلاعاتی برای مرور و بررسی کتاب ها استفاده می کنند . آنان به دانش آموزان برای توسعه ی پروژه های چند رسانه ای شان جهت استفاده در کلاس و جشنواره های رسانه ای یاری می رسانند . ایشان امکان پیشرفت کارکنان در بسیاری از زمینه ها از جمله افزایش و ارتقای مهارت های سواد اطلاعاتی را فراهم کرده اند . آنان با همکاری معلمان برای منابع اساسی آموزشی برنامه ریزی می کنند . آنان همه ی این موارد را به وسیله ی سفارش دادن کتاب ها ، منابع غیر چاپی و مدیریت و سازماندهی مرکز رسانه ای و کمک به دانش آموزان و معلمان برای بر آوردن نیازهای اطلاعاتی شان و پشتیبانی از سیستم منابع اساسی آموزشی انجام می دهند .
آیا کتابداران مدارس توانسته اند توانایی دانش آموزان را در شناخت و دستیابی به منابع اطلاعاتی و ارزیابی از این منابع برای حل مشکلاتشان توسعه دهند ؟ همانا پاسخ این پرسش بله می باشد . کتابداران مدارس فقط به دانش آموزان برای باسواد اطلاعاتی شدن کمک نمی کنند بلکه آنان هم چنین به مدیر و معلمان برای افزایش سواد اطلاعاتی شان نیز کمک می کنند . کتابداران مدارس الگوی اشخاص با سواد اطلاعاتی هستند که واقعا توانایی انجام فعالیت را دارند. 

http://ketab.roshd.ir

کتابداری

درباره رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی

سالانه 7000 عنوان نشریه پزشکی و صدها کتاب در زمینه‌های پزشکی و پیراپزشکی در سراسر جهان منتشر می‌شود؛ نشریات و آثاری که آخرین اطلاعات علمی و داده‌های پزشکی را می‌توان در آنها یافت. از همین‌رو، تمامی دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی و بویژة متخصصان دانش‌های مرتبط باید با دسترسی به نشریات و کتب مورد نظر، دانش خود را به روز کرده و از آخرین اکتشافات و اختراعات مرتبط با رشته تخصصی خود، مطلع شوند. البته حجم آثار پزشکی و پیراپزشکی که در قالب کتاب، نشریه، نوار، لوح فشرده و ... ثبت و ضبط شده است، بسیار زیادتر از آن است که متخصصان این علوم بتوانند بتنهایی مطالب موردنظر را از میان این حجم انبوه پیدا کنند. چنین کاری در توان متخصصان رشته کتابداری پزشکی است؛ افرادی که در رشته کتابداری در شاخه پزشکی، به مجموعه‌سازی، ساماندهی و اشاعه اطلاعات درشاخه‌های پزشکی و پیراپزشکی و موضوعات وابسته به آن می‌پردازند اطلاعات پایه در زمینه‌های آناتومی،‌ داروشناسی، بیماری‌شناسی، علوم آزمایشگاهی، بیوشیمی، بیوفیزیک و واژه‌شناسی پزشکی را به دست می‌آورند. در واقع می‌توان متخصص این رشته را دستیار پزشک یا بازوی توانمند جراح دانست. زیرا همان طور که یک پزشک برای شناخت و درمان بیماری نیاز به عکس، جواب آزمایش و مشاهدات بالینی دارد، باید از منابع و مراجع پزشکی نیز برای روزآمد کردن اطلاعات خود بهره ببرد. برای مثال، یک جراح قبل از عمل کردن یک کیست نادر یا کیستی که در مکان حساس واقع شده است، باید به آمار و اطلاعات پزشکی مراجعه کند تا ببیند که آیا برداشتن کیست کار صحیحی است یا خیر. گفتنی است که این آمار پزشکی را باید کتابدار پزشکی در اختیار جراح قرار دهد.

 توانایی‌های لازم :

 هنگام انتخاب رشته دو راه وجود دارد. یکی اینکه در فرم انتخاب رشته، ابتدا، رشته‌های اسم و رسم‌دار را که در بورس هستند انتخاب کنید و انتهای فرم را هم به رشته‌های ناشناخته‌ای که اسم و رسمی ندارند و امید دارید که در یکی از آنها پذیرفته شوید، اختصاص دهید.

راه دیگر نیز این است که براساس علاقه، استعداد و نیاز جامعه، رشتة دانشگاهی خود را انتخاب نمایید و اصراری بر اینکه صد انتخاب خود را پر کنید نیز نداشته باشید. چون به احتمال قوی شما استعداد، علاقه و آمادگی لازم را برای صد رشته محل نخواهید داشت.

رشته کتابداری در شاخه پزشکی نیز نیاز به دانشجویانی دارد که با عشق و علاقه و شناخت لازم وارد این رشته شده باشند.

دانشجویان این رشته چون باید در تمام زمینه‌های پزشکی و پیراپزشکی اطلاعات اولیه را دارا باشند،‌ باید در درس زیست‌شناسی توانایی بسیاری داشته باشند. همچنین لازم است که این دانشجویان به کار با کامپیوتر و نرم‌افزارهای کامپیوتری و زبان انگلیسی مسلط باشند.

 موقعیت‎ شغلی در ایران :

 فارغ‌التحصیل توانمند کتابداری پزشکی که با کامپیوتر و شبکه‌های اینترنتی بازیابی اطلاعات پزشکی آشنا باشد، بسادگی می‌تواند در ایران و جهان جذب بازار کار شود و حقوق بسیار مناسب و خوبی دریافت نماید. گفتنی است که فرصت‌های شغلی این رشته، بویژه در پروژه‌های تخصصی یا در بخش خصوصی بهتر می‌باشد.

درس‌های این رشته در طول تحصیل :

جدول سر فصل ها 

دانشگاه‌های پذیرنده:	دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی‌اصفهان، اهواز، ایران، تبریز، زاهدان، شهیدبهشتی، تهران، کرمان.
مقاطع تحصیلی:	کارشناسی
دوره‌ها:	روزانه ، شبانه
دانشگاه:	دولتی
گرایش‌ها:	---

منبع : سی دی سامان رشته / سازمان سنجش

کتابداری

درباره رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی

سالانه 7000 عنوان نشریه پزشکی و صدها کتاب در زمینه‌های پزشکی و پیراپزشکی در سراسر جهان منتشر می‌شود؛ نشریات و آثاری که آخرین اطلاعات علمی و داده‌های پزشکی را می‌توان در آنها یافت. از همین‌رو، تمامی دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی و بویژة متخصصان دانش‌های مرتبط باید با دسترسی به نشریات و کتب مورد نظر، دانش خود را به روز کرده و از آخرین اکتشافات و اختراعات مرتبط با رشته تخصصی خود، مطلع شوند. البته حجم آثار پزشکی و پیراپزشکی که در قالب کتاب، نشریه، نوار، لوح فشرده و ... ثبت و ضبط شده است، بسیار زیادتر از آن است که متخصصان این علوم بتوانند بتنهایی مطالب موردنظر را از میان این حجم انبوه پیدا کنند. چنین کاری در توان متخصصان رشته کتابداری پزشکی است؛ افرادی که در رشته کتابداری در شاخه پزشکی، به مجموعه‌سازی، ساماندهی و اشاعه اطلاعات درشاخه‌های پزشکی و پیراپزشکی و موضوعات وابسته به آن می‌پردازند اطلاعات پایه در زمینه‌های آناتومی،‌ داروشناسی، بیماری‌شناسی، علوم آزمایشگاهی، بیوشیمی، بیوفیزیک و واژه‌شناسی پزشکی را به دست می‌آورند. در واقع می‌توان متخصص این رشته را دستیار پزشک یا بازوی توانمند جراح دانست. زیرا همان طور که یک پزشک برای شناخت و درمان بیماری نیاز به عکس، جواب آزمایش و مشاهدات بالینی دارد، باید از منابع و مراجع پزشکی نیز برای روزآمد کردن اطلاعات خود بهره ببرد. برای مثال، یک جراح قبل از عمل کردن یک کیست نادر یا کیستی که در مکان حساس واقع شده است، باید به آمار و اطلاعات پزشکی مراجعه کند تا ببیند که آیا برداشتن کیست کار صحیحی است یا خیر. گفتنی است که این آمار پزشکی را باید کتابدار پزشکی در اختیار جراح قرار دهد.

 توانایی‌های لازم :

 هنگام انتخاب رشته دو راه وجود دارد. یکی اینکه در فرم انتخاب رشته، ابتدا، رشته‌های اسم و رسم‌دار را که در بورس هستند انتخاب کنید و انتهای فرم را هم به رشته‌های ناشناخته‌ای که اسم و رسمی ندارند و امید دارید که در یکی از آنها پذیرفته شوید، اختصاص دهید.

راه دیگر نیز این است که براساس علاقه، استعداد و نیاز جامعه، رشتة دانشگاهی خود را انتخاب نمایید و اصراری بر اینکه صد انتخاب خود را پر کنید نیز نداشته باشید. چون به احتمال قوی شما استعداد، علاقه و آمادگی لازم را برای صد رشته محل نخواهید داشت.

رشته کتابداری در شاخه پزشکی نیز نیاز به دانشجویانی دارد که با عشق و علاقه و شناخت لازم وارد این رشته شده باشند.

دانشجویان این رشته چون باید در تمام زمینه‌های پزشکی و پیراپزشکی اطلاعات اولیه را دارا باشند،‌ باید در درس زیست‌شناسی توانایی بسیاری داشته باشند. همچنین لازم است که این دانشجویان به کار با کامپیوتر و نرم‌افزارهای کامپیوتری و زبان انگلیسی مسلط باشند.

 موقعیت‎ شغلی در ایران :

 فارغ‌التحصیل توانمند کتابداری پزشکی که با کامپیوتر و شبکه‌های اینترنتی بازیابی اطلاعات پزشکی آشنا باشد، بسادگی می‌تواند در ایران و جهان جذب بازار کار شود و حقوق بسیار مناسب و خوبی دریافت نماید. گفتنی است که فرصت‌های شغلی این رشته، بویژه در پروژه‌های تخصصی یا در بخش خصوصی بهتر می‌باشد.

درس‌های این رشته در طول تحصیل :

جدول سر فصل ها 

دانشگاه‌های پذیرنده:	دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی‌اصفهان، اهواز، ایران، تبریز، زاهدان، شهیدبهشتی، تهران، کرمان.
مقاطع تحصیلی:	کارشناسی
دوره‌ها:	روزانه ، شبانه
دانشگاه:	دولتی
گرایش‌ها:	---

منبع : سی دی سامان رشته / سازمان سنجش

اینترانت چیست و چه کاربردهایی در کتابخانه ها دارد؟

امروزه فن آوری اطلاعات کاربردهای بسیاری در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی یافته استکه یکی از کاربردهای مهم آن در کتابخانه ها به ویژه کتابخانه های تخصصی شرکت ها و سازمان های مختلف، استفاده از شبکه های رایانه ای به خصوص شبکه اینترانت می باشد. در حوزه فن آوری اطلاعات، اینترانت ها تحولی مهم در عصر حاضر به شمار می آیند. مفهوم اینترانت از اینترنت و به عنوان گامی طبیعی در راه تحول آن حاصل آمده است. همان TCP/IP یا به عبارتی همان الگوی خدمات دهنده/ خدمات گیرنده وب در اینترانت نیز استفاده   می شود. به طور خلاصه، ویژگی های منحصر بفرد اینترانت مثل صرفه جویی در هزینه و زمان، تمرکز اطلاعات، ایجاد امکان اشتراک و سازماندهی اطلاعات از طریق صفحات وب، بهره گیری از آن برای انتشار منابع اطلاعاتی سازمان و غیره سبب شده است تا در بین سازمان ها عمومیت یافته است. این مقاله، ابتدا به تعریف اینترانت و بیان قابلیت ها و مزایای آن می پردازد. پس از آن به برخی از راه های تأمین امنیت آن اشاره می نماید و در ادامه در رابطه با استفاده های کتابداران از اینترانت و کاربردهای آن در کتابخانه ها بحث می کند.
ما در دورانی زندگی می کنیم که شتاب تغییرات از توان بسیاری از انسانها و نهادها و سازمانها برای تطابق با این دگرگونی ها پیشی گرفته است. در عصر اطلاعات و دوران گسترش شتابناک «چند رسانه ایها»، «اینترنت»، «اینترانت» و«اکسترانت» ما سعی داریم که با استفاده از این ابزار سطح بهره وری را در همه زمینه ها از جمله در زمینه مسائل اقتصادی افزایش دهیم.
استفاده از فن آوری های جدید یکی از راههای ارتقای بهره وری می باشد و یکی از فن آوری های  جدید و پر شتاب عصر حاضر، فن آوری شبکه های رایانه ای است.
شبکه های رایانه ای از طریق اشتراک منابع امکان استفاده بهینه از منابع محدود را برای شرکتها و سازمانها  فراهم می نمایند و ایجاد ارتباطات از طریق این شبکه ها موجب تسهیل فعالیت ها و تسریع گردش امور جاری آنها می شود.
امروزه شبکه های رایانه ای پایه و اساس  بسیاری از فعالیت های اجتماعی و اقتصادی شده اند ولی یکی از   عمده ترین مسائل در استفاده از فن آوری شبکه، انتخاب درست و بهینه آن می باشد تا از تحمیل هزینه های نابجا و استفاده ناکارآمد از فن آوری جلوگیری شود. شبکه اینترانت  مناسب ترین شبکه برای یک شرکت یا سازمان می باشد که این امکان را فراهم می نماید که همزمان با پاسخگویی به نیازهای درون شرکت، هماهنگ با تغییرات تکنولوژیک جهانی و رشد سریع شبکه جهانی اینترنت باشد و بتوان از این شبکه برای ارتباطات هر چه وسیع تر نیز در موقع خود استفاده کرد.
 
تعریف اینترانت
به زبان ساده، اینترانت اصطلاحی توصیفی است که به شبکه داخلی سازمان هایی اطلاق می شود که از خدمات اینترنت از قبیل شبکه جهان گستر وب، پروتکل انتقال فایل[2]، گوفر[3]، صندوق پست الکترونیکی[4]، گروههای خبری[5]، گفتگوی اینترنتی[6] و کنفرانس های صوتی و تصویری بهره می گیرند اما با حد و مرزهای فیزیکی و فرآیندهای داخلی و ویژه سازمان منطبق شده اند، به طوری که اطلاعات قابل اعتماد و سودمندی را فقط برای کارکنان آن سازمان و نه برای جامعه اینترنت فراهم می آورند (گیلوری، 1378، ص 109).
به عبارت دیگر در یک جمله ساده می توان گفت که اینترانت یک اینترنت خصوصی است.
 
تاریخچه اینترانت
اینترانت تاریخچه جداگانه ای ندارد چرا که یکی از دستاوردهای اینترنت به شمار می رود و در واقع چند سالی پس از آنکه اینترنت در دهه 70 میلادی شکل یک شبکه گسترده جهانی را به خود گرفت و در اوایل دهه 90 میلادی به ساختار گسترده خود تبدیل شد و عصر اطلاعات را به واقعیت نزدیکتر کرد، اینترانت و اکسترانت نیز در این عرصه به ظهور رسیدند.
در ایران نیز به طور دقیق مشخص نیست که از چه سالی استفاده از اینترانت آغاز شده است. در این رابطه بابایی و دیگران (1378) اظهار می دارند که به گفته محسنی نیا، مسئوول سابق واحد مهندسی شبکه اداره کل آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی، این وزارتخانه که از جمله مؤسسات پیشرو در این زمینه است، از سال 1374 توانسته است از خدمات شبکه جهانی اینترنت استفاده نماید. سپس اداره کل آمار و اطلاعات این وزارتخانه با ایجاد اینترانت توانسته است اطلاع رسانی و ارائه خدمات به متقاضیان و کارکنان را با روشی آسان و سریع انجام دهد. در این شبکه خدمات اطلاعاتی از جمله اخبار و رویدادها، آمار کتابهای موجود در کتابخانه اداره کل آمار و اطلاعات، و ارتباط با سایت های کشاورزی مرتبط ارائه می شود. علاوه بر این تصاویری از دیدنی های ایران همراه با موسیقی نیز قابل استفاده است. در همین زمینه، نقیب زاده مشایخ- رئیس سابق انجمن انفورماتیک ایران- می گوید: «شاید اطلاع دقیقی در مورد اینکه اولین اینترانت در کشور ما کجا و در چه سازمانی نصب شده است وجود نداشته باشد اما تا جایی که من اطلاع دارم اولین اینترانت «جامع» ایران در دی ماه 1375 در معاونت پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نصب و راه اندازی شده است. این سیستم که موسوم به شبکه ملی بهداشتی و زیست پزشکی کشور است، یک سیستم بزرگ اطلاع رسانی می باشد که تماماً در محیط یکپارچه وب و به صورت دو زبانه عمل می کند».
 
قابلیتهای یک اینترانت
یک اینترانت می تواند از قابلیتهای زیر برخوردار باشد:
●  به اشتراک گذاشتن اسناد و مدارک
●  ارائه خدمات اینترنت
●  پیام رسانی
●  دسترسی مطمئن
●  جستجو و بازیابی
●  امکان دسترسی آسان
●  مبتنی بودن بر پایگاه داده ها و بانک های اطلاعاتی
 
ایجاد یک اینترانت
ایجاد یک شبکه اینترانت شباهت بسیاری به ایجاد یک وب سایت دارد تنها فرق آن این است که در اینترانت به ابزاری جهت محدود نمودن دسترسی، تنها برای اعضای شرکت یا سازمان نیز نیاز است چون TCP/IP قابلیت بالقوه دسترسی به سرویس دهنده شما را به همه افراد استفاده کننده از اینترنت می دهد. برای استفاده از یک شبکه اینترانت ابتدا باید به اینترنت وصل شد و سپس شبکه اینترانت را از طریق زیر راه اندازی نمود:
1. ثبت سایت
2. طراحی صفحات
3. برنامه نویسی وتهیه بانک های اطلاعاتی
4. ایجاد ارتباط بین صفحات و بانک های اطلاعاتی
 
اندازه و گستردگی اینترانت
اندازه و گستردگی عامل مهمی در طراحی شبکه است اما تاثیری در ارتباطات مجموعه سرویس گیرندگان که پیکره اصلی اینترانت را تشکیل می دهند، ندارد. هیچ چیز شما را به محدود کردن شبکه وب در یک ساختار نزدیک به هم و فشرده و لزوماً یکپارچه در محیط بسته نمی کند. به هر اندازه ای که امکانات و شرایط شما اجازه می دهد، یک اینترانت می تواند بزرگ باشد.
 
بهترین نرم افزار یک اینترانت
اینترانت ها می توانند از هر نرم افزاری برای ارتباطات TCP/IP استفاده کنند، اما عملی ترین راه دسترسی به اینترانت استفاده از وب و مرورگر[7] می باشد چرا که آنها از مزیت های اینترنت همچون استقلال سیستم عامل و حداقل نیازهای نصب و راه اندازی برخوردارند. نرم افزارهایی که از رابط مرورگر استفاده می کنند، برای ده ها میلیون کاربر در سطح جهانی یا هزاران کاربر در درون شرکت یا سازمان قابل استفاده می باشند. همچنین شرکتها و سازمان هایی که از این قبیل برنامه ها استفاده می کنند ناچار به نصب نرم افزارهای اضافی بر روی رایانه های کاربران نمی باشند (حسن زاده، 1377).
از نظر بنزینگ (1378) یکی از مزایای مهم این دسترسی، عدم محدودیت آن به موقعیت فیزیکی و محلی است. استفاده کنندگان می توانند از ساختمان های مختلف شرکت یا سازمان یا از یک کنفرانس در شهر دیگر یا هر مکانی که امکان دسترسی به اینترنت وجود دارد، به شبکه اینترانت وصل شوند.
 
راههای تامین امنیت شبکه اینترانت
همانطور که اشاره شد، چون TCP/IP قابلیت بالقوه دسترسی به سرویس دهنده شما را به همه افراد استفاده کننده از اینترنت می دهد، نیاز به ابزاری برای محدود کردن دسترسی می باشد. بدین منظور باید از اجزایی به نام «دیوارآتش»[8] برای برقراری امنیت شبکه اینترانت استفاده نمود. بابایی و دیگران (1378) در مقاله خود به       روش های زیر برای تامین امنیت شبکه اینترانت و کنترل دسترسی افراد مختلف اشاره می کنند:
●  روش شناسایی:
این روش متداول ترین روش برقراری امنیت شبکه می باشد که در سیستم به کاربران «نام کاربر»[9] و «کلمه عبور»[10] اختصاص داده می شود تا کاربران برای ورود به سیستم و استفاده از اطلاعات و خدمات آن از نام کاربر و کلمه عبور مخصوص به خود استفاده کنند. به عبارتی افراد برای ورود دارای نوعی مجوز هستند و به کسانی که دارای مجوز نباشند اجازه عبور داده نخواهد شد.
●  روش رمز کردن اطلاعات:
در این روش اطلاعات رمزگذاری شده و به گونه ای دستکاری می شود که تنها افراد مجاز، توانایی خواندن آنها را داشته باشند. برای این کار نرم افزارهای مختلفی وجود دارد از جمله نرم افزاری که از الگوریتم های ریاضی بسیار پیچیده برای رمزگذاری استفاده می کند. در این سیستم از دو کلمه عبور عمومی و اختصاصی استفاده می شود. کلمه عبور عمومی نقش قفل را دارد و برای رمز کردن اطلاعات از آن استفاده می شود. از کلمه عبور اختصاصی برای بازگشایی اطلاعات استفاده می گردد. بنابراین تنها، کاربری که کلمه عبور اختصاصی را دارد قادر است اطلاعات را بازگشایی کرده و به محتوای اصلی آن پی ببرد.
البته امکان شکسته شدن یا کشف این کلمه های عبور وجود دارد. بنابراین سعی بر این است تا در ایجاد این کلمه های عبور از تعداد بیت های بیشتری استفاده شود. این کار باعث خواهد شد تا رمزگشایی توسط افراد غیرمجاز مشکل تر شود. برای مثال، اگر یک کلمه عبور 40 بیتی داشته باشیم مدت زمانی که طول می کشد تا این کلمه عبور رمزگشایی شود یا اصطلاحاً شکسته شود، 24 ساعت خواهد بود. بنابراین با استفاده از این ابزار   می توان اطلاعات را به صورت رمز در آورد و آنها را ایمن کرد و با این اطمینان که افراد غیرمجاز به آسانی توانایی استفاده از آنها را ندارند، اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد.
 
رابطه اینترانت با اکسترانت
امروزه از به هم پیوستن اینترانت ها، شبکه های گسترده اکسترانت[11] ایجاد می شود. بنا به تعریف «اکسترانت» عبارت است از مجموعه ای از اینترانت ها که توسط هر یک از روش های ارتباطی نظیر Dial up، ارتباط فیزیکی مستقیم، ماهواره، شبکه مخابراتی و غیره به یکدیگر متصل هستند . با استفاده از اکسترانت ها، شرکت ها و سازمان های مختلفی می توانند دفاتر مختلف خود را در یک شهر یا کشور با استفاده از روش های گوناگون ذکر شده فوق به همراه روش های امنیتی محدود وکنترل شده مرتبط سازند. با این روش کاربران مجاز می توانند از راه های دور با مجوزهای مربوطه از شبکه استفاده کنند. برای مثال شرکت فورد دارای اکسترانتی است که 15000 فروشنده را در نقاط مختلف به یکدیگر ارتباط می دهد (کامینگس[12]، 1997).
در حقیقت شبکه های اینترانت و اکسترانت همانند شبکه های محلی و گسترده(LAN وWAN) ولی با مشخصات خاص خود می باشند. این شبکه ها را از نظر پهنای باند، پروتکل، امنیت و دامنه به صورت زیرمی توان مقایسه نمود:

  جدول 1: مقایسه اینترانت و اکسترانت

	اینترانت	اکسترانت
پهنای باند	زیاد	کم
پروتکل	پروتکل های اینترنت	پروتکل های اینترنت
امنیت	معمولی به زیاد	کم به معمولی
دامنه	ساختمان ومجموعه ساختمان ها	شهر وکشور

 

 اینترانت و کتابداران
با به کار گیری اینترانت ها می توان اطلاعات را به صورت الکترونیکی به اشتراک گذاشت. در حقیقت اینترانت ها روشی مؤثر برای انتقال و حفظ اطلاعات هستند و ارتباطات و همکاری های بین سازمانی را تسهیل می نمایند. اینترانت ها برای نگهداری اطلاعاتی که روز آمد کردن آنها در حالت چاپی دشوار است، بسیار مناسب می باشند. کتابداران می توانند با استفاده از اینترانت- که از استانداردها و ابزار موجود بر روی اینترنت که به سادگی در دسترس می باشد و سبب موفقیت جهانی این شبکه گردیده است- به ایجاد ارتباطات مؤثر درون سازمانی و همچنین آرشیو نمودن اطلاعات مهم بپردازند. کتابدارانی که با ابزار و فنون استفاده از اینترنت آشنا هستند، برای برآوردن نیازهای خود می توانند از اینترانت استفاده نمایند. همچنین می توان از اینترانت برای اشاعه و توزیع اطلاعات لوح های فشرده[13] استفاده کرد. کتابداران می توانند با استفاده از اینترانت، دسترسی شبکه ای به لوح های فشرده را فراهم نمایند تا استفاده کنندگان بتوانند به طور همزمان از آنها استفاده کنند.
علاوه بر این، کتابداران می توانند از شبکه اینترانت به عنوان یک تابلوی اعلانات[14]پیوسته برای ارسال مدارک و ارائه مقررات و خط مشی کتابخانه استفاده کنند و مدارک امانتی، وضعیت درخواست امانت بین کتابخانه ای و دسترسی به پایگاه های اطلاعاتی تجاری را بر روی شبکه اینترانت ارائه کنند (نوتس[15]، 1999 ).
  
کاربرد اینترانت در کتابخانه ها
استفاده از فن آوری های اطلاعاتی باعث افزایش توانایی کتابخانه ها در سازماندهی و اشاعه اطلاعات می شود. همچنین فن آوری اطلاعات سرعت دسترسی به اطلاعات را افزایش می دهد و دسترسی از راه دور و دسترسی تمام وقت به اطلاعات را میسر می سازد. برخی از مزایای به کار گیری فن آوری اطلاعات در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی عبارت است از: افزایش دسترسی به منابع، بهبود خدمات موجود، ارائه خدمات جدید و برجسته کردن وجهه کتابخانه (کریزمن[16]، 1384). در حوزه فن آوری اطلاعات، اینترانت ها تحولی مهم در عصر حاضر به شمار  می آیند. برخی از کاربردهای اینترانت در کتابخانه ها عبارت است از:
1) ارائه پیوسته اسناد و مدارک شرکت ها و سازمان ها
گزارش های سالانه، خبرنامه ها، فهرست های تلفنی، نشانی های پستی، راهنماها و روش های کاری را      می توان از طریق اینترانت در دسترس همگان قرار داد. مباشری (1377) مزایای زیر را برای این رویکرد نسبت به نگهداری اسناد چاپی و کاغذی بیان می کند:
●  توزیع آسان: از آنجا که اسناد و مدارک به صورت الکترونیکی نگهداری می شود و در دسترس می باشد، توزیع نفر به نفر آنها ضرورتی ندارد و هر وقت کسی به سندی احتیاج داشته باشد به وسیله یک مرورگر می تواند نسخه الکترونیکی را دریافت نماید.
●  ارزانی چاپ: کاربران تنها اوراقی را که نیاز دارند و یا قسمت هایی از یک سند را بر روی کاغذ چاپ      می کنند و از این رو در هزینه های مربوط به چاپ و کاغذ صرفه جویی می شود.
●  سهولت تغییر: اسناد الکترونیکی را به سادگی می توان توسط یک ویرایشگر متن یا یک واژه پرداز تغییر داد یا اصلاح کرد.
●  نگهداری متمرکز: تمام اسناد یک شرکت یا سازمان را می توان به صورت متمرکز در شبکه نگهداری کرد و از یک مکان به تمامی آنها دسترسی یافت.
●  دسترسی گسترده: از آنجا که اسناد الکترونیکی قابل انتقال در شبکه می باشند، کاربران می توانند از هر جا به صورت آنی و بی درنگ[17] به آنها دست یابند.
●  سادگی جستجو: با افزودن ضمائم ویژه به اسناد الکترونیکی، امکان جستجوی آنها بر اساس کلیدواژه ها آسان می شود.
 2) دسترسی به موقع و روزآمد به گزارش های فنی و گزارش های مربوط به گردهمایی ها
کارکنان می توانند گزارش های فنی و گزارش های مربوط به گردهمایی ها را از طریق اینترانت مشاهده کنند. علاوه بر آن، برنامه های کاری کارکنان به راحتی از این طریق قابل بازبینی است و هر کسی بخواهد از حضور یک همکار یا ساعت یک کلاس آگاهی یابد، می تواند از این طریق مطمئن شود.
  3) ارائه فهرست کامل منابع موجود در کتابخانه
فهرست های کتابخانه ای از مهمترین ابزار بازیابی اطلاعات می باشد. کاربران می توانند از طریق شبکه اینترانت به فهرست پیوسته کتابخانه ها دسترسی یابند. برای مثال «شرکت فن آوری نفتی چورون»[18] فهرست کامل کتابخانه خود را که بالغ بر 205000 مدرک و 46000 گزارش فنی می باشد بر روی اینترانت شرکت قرار داده است که تنها برای کارکنان شرکت قابل دستیابی است. این فهرست از طریق فیلدهای مؤلف، موضوع و فیلد آزاد قابل جستجو می باشد. وقتی که یک استفاده کننده مدرک مورد علاقه­­­­­ ی خود را بازیابی می کند، گزینه ای تحت عنوان«این کتاب را امانت بده»[19] وجود دارد که با انتخاب آن، یک صفحه پست الکترونیکی باز می شود که فرد  می تواند مشخصات خود را وارد و منبع مورد نظر را مشخص نماید و برای بخش میز امانت ارسال نماید. از آنجا، مدرک مورد نیاز بر روی یک سیستم تحویل مدرک داخلی قرار می گیرد تا در اختیار استفاده کننده قرار بگیرد (کامینگس، 1997).
4) ارائه نشریات تخصصی و اخبار روزآمد بر روی شبکه
نشریات تخصصی مورد استفاده کاربران را می توان به صورت الکترونیکی برای استفاده همزمان توسط افراد مختلف بر روی شبکه قرار داد وهمچنین با کسب اخبار مهم و مرتبط از منابع الکترونیکی و چاپی و نشر آنها بر روی شبکه به ارائه خدمات آگاهی رسانی جاری پرداخت.
5) ایجاد بخش سؤال های متداول (FAQ s)[20]
کتابداران می توانند به این وسیله به سؤال هایی که به طور مکرر از طریق پست الکترونیکی یا سرویس چت پرسیده می شود، از طریق اینترانت به شیوه سریع و هماهنگ و صحیح پاسخ بدهند.
6) ایجاد پیوندهای[21] ساختار یافته به منابع اینترنتی مرتبط
کتابداران از نیازهای اطلاعاتی احتمالی استفاده کنندگان تا حدودی آگاهی دارند بنابراین می توانند مجموعه ای از سایت های مهم و پرمحتوای مرتبط با فعالیت های شرکت یا سازمان را در شبکه اینترنت جستجو کنند و آنها را از طریق پیوندهای ساختار یافته به منظور استفاده کاربران بر روی شبکه اینترانت قرار دهند و از این راه در   هزینه های نسبتاً سنگین استفاده مجدد کاربران از شبکه اینترنت صرفه جویی نمایند (ساندرز[22]، 1997).
7) فراهم آوری امکان ملاقات مجازی افراد بر روی شبکه
یکی از کاربردهای مهم اینترانت امکان ملاقات مجازی و گفتگوی افراد برروی شبکه اینترانت می باشد. حتی می توان ملاقات مجازی و گفتگوی افرادی را که در مکان های پراکنده مثل شعبات کتابخانه حضور دارند، نیز فراهم نمود.
 8) توزیع نرم افزارهای کاربردی بر روی شبکه
کتابداران می توانند جهت توزیع نرم افزارهای کاربردی از اینترانت استفاده کنند که موجب صرفه جویی در وقت و نیروی کار می گردد. کتابداران می توانند به جای اینکه این نرم افزارها را بر روی لوح های فشرده نگهداری کنند، آنها را بر روی شبکه اینترانت ارائه کنند تا کاربران بتوانند به صورت پیوسته از آنها استفاده نمایند.
9) ارائه مواد سمعی و بصری بر روی شبکه
مواد سمعی و بصری یکی از انواع مواد کتابخانه ای هستند که متاسفانه چندان مورد استفاده قرار نمی گیرند. کتابداران می توانند مواد سمعی و بصری را به صورت فایل های رایانه ای بر روی شبکه اینترانت قرار بدهند تا کاربران بتوانند با استفاده از نرم افزارهای مخصوص از آنها استفاده کنند. ویدئوها و برنامه های آموزشی نیز      می توانند از این طریق ارائه شوند تا از مراجعه کارکنان به بخش مواد سمعی و بصری جهت استفاده از ویدئوها و نوارهای آموزشی جلوگیری شود و هر کس در وقت مناسب خود از آنها استفاده نماید.
همچنین بانک های اطلاعاتی پیوسته که مورد استفاده بسیار زیاد کارکنان قرار می گیرند، می توانند از طریق شبکه اینترانت در دسترس آنها قرار بگیرند.
 
نتیجه گیری
استفاده از  فن آوری اطلاعات باعث افزایش بهره وری بسیاری از شرکت ها و سازمان های مختلف می شود. در میان شبکه های رایانه ای، شبکه های اینترانت مناسب ترین شبکه برای یک شرکت یا سازمان می باشند چون در عین حال که با شبکه جهانی اینترنت سازگار هستند و از استانداردهای آن استفاده می کنند، با ارائه خدمات مختلف به کارکنان یک شرکت می توانند نیازهای اطلاعاتی آنها را برآورده کنند. در حقیقت انگیزه و هدف اصلی از نصب شبکه های اینترانت، تسهیل ارتباطات و به اشتراک گذاشتن منابع می باشد خصوصاً به اشتراک گذاشتن منابع اطلاعاتی یکی از دلایل عمده استفاده از اینترانت ها می باشد.
شبکه اینترانت یک روش مناسب برای توزیع اطلاعات توسط کتابخانه ها است. با توجه به حجم عظیم منابع اطلاعاتی موجود در سازمان ها، کارمندان نیاز دارند که به اطلاعات مختلف همانند تغییر سیاست ها و خط مشی ها، اطلاعیه ها، بخش نامه ها، دستنامه های آموزشی، اطلاعات تخصصی، نشریات عمومی و تخصصی واخبار پیش از کهنه شدن اطلاعات دسترسی داشته باشند. کتابخانه ها می توانند با توجه به قابلیت امکانات چند رسانه ای، بسیاری از این اطلاعات را به صورت پیوسته بر روی شبکه اینترانت ارائه نمایند که ارائه الکترونیکی این اطلاعات از طریق شبکه اینترانت موجب می شود تا حجم عظیم منابع اطلاعاتی موجود با کمترین هزینه و تلاش و در کوتاه ترین زمان، در دسترس کارکنان سازمان قرار گیرد.

 http://www.knowclub.com