مقبولیت اجتماعی کتابدار
یکیازمهمترین شاخص های توسعه فرهنگی، کتابخانه و تعداد کتابهای موجود درقفسه ها و تعداد مراجعه کنندگان است. در این راستا شفاف سازی نحوه ارائه خدمات به ارباب رجوع تصویر روشن از کتابخانه ارائه می دهد، این تصویر بیانگراین است که خدمات کتابخانه احتیاج به نظم و اشتیاق برای ارائه خدمات مطلوب مراجعین، وقت شناسی، رعایت ادب و نزاکت دارد.
خانم نوش آفرین انصاری معتقد است که: " کتابداربه منزله دوستی است که دست یکایک اعضاء را می گیرد و آنان را به هدف هایشان نزدیک می کند" 1 او می گوید:" ما کتابدار را نمی شناسیم و یا بسیار بد می شناسیم و به همین دلیل در جامعه ما قدر و منزلتی ندارد."2 نظریه ادواردادوارز کتابدار و محقق مشهور انگلیسی نیز در مورد حرفه کتابداری این است که: " در این حرفه هیچکس به ثروت و شهرت نمی رسد، حتی ممکن است کتابداردر اجتماع با بی اعتنایی و یا عدم درک صحیح مواجه باشد، اما اگر کتابدار عاشق حرفه خود باشد و به آن عشق ورزد، با وجود تمام سختیها با تلاش روشنگرانه و مشتاقانه در انجام دادن وظایفش درواقع بذر محصولات فکری فراوانی را می افشاند، زمانیکه آن بذرها بارور شوند چه بسا که او مدتها در گور خود آرامیده باشد"3 با توجه به این سخن ها کتابدارو مقبولیت اجتماعی آن بحثی است که باید به آن هرچند نه به صورت گسترده پرداخت.
به قول استاد هوشنگ ابرامی متخصص دانش کتابداری :" استاد دیگربدون مدد کتابدار قادر به کار خویش نیست. هردو همدوش هم پیش می روند. به همین سبب در یک دانشگاه پیشرو مشخص ( کتابدار) ولو این که به کلاس درس نرفته باشد جزء کادر آموزشی به شمار می آید."4 آرچینالدمک لیش می گوید: " برای کتابدار تازه وارد هیچ چیز مشکل تر از کشف این که به چه حرفه ای داخل می شود نیست پاره ای حرفه ها به معرفی خود می پردازند. پاره ای دیگر را دست اندرکاران آنها معرفی می کنند. حرفه کتابدار ازهیچ یک از این دو مقوله نیست. کتابداررا نه به خاطرآنچه انجام می دهد به این نام می خوانند، همچون زارع که به کشت و زرع می پردازد و یا حقوقدان که با قوانین سروکاردارد. بلکه به واسته مکانی که درآن کار می کند به این نام معروف است. تعاریفی که از کتابدار به عمل می آید، گرچه در تشریح کمالات کتابدار از روشنی بیان برخوردار است، در بیان این که کمالات کتابدار برای چیست سکوت اختیار می کند."5
" درجلسه ای که به تشکیل انجمن کتابداران آمریکا انجامید، آقای سمیت ابراز داشت که یک کتابدار باید دارای خصوصیات زیر باشد:
1ـ عشق به آموختن. 2 ـ دارای تحصیل دانشگاهی. 3ـ دارای حس نظم. 4ـ شورگردآوری. 5ـ ادب "6
ممکن است در احراز یک شغل مدرک تحصیلی متناسب با آن نقش داشته باشد و در تثبیت فرد دریک کار تجربه به آن افزوده گردد، ولی آنچه موجب شایستگی و مقبول بودن فرد کتابدار بین مراجعه کنندگان است، نوع برخورد با ارباب رجوع و نیازهای آنان می باشد. خوشرویی، نزاکت، ادب، و مانند آن می تواند از مشخصه های عمومی احراز بسیاری از شغل ها باشد اما کتابدار با توجه به جایگاهی که دارد، باید در راستای پاسخگویی مناسب و ارائه منابع کتابخانه ای از خصوصیات دیگری نیز برخوردار باشد تامقبولیت اجتماعی بیابد.
" خدمات کتابخانه دارای دو اساس است: نقش و رسالت. نقش خدمات کتابخانه تسهیل دستیابی به اسناد و رسالت یک کتابخانه پشتیبانی از رسالت نهاد یا علاقه جمعیت تحت پوشش است." 7
براساس اصل اول، دوم و سوم کتابداری، کتابخانه زاده جامعه و جامعه حافظ آن می باشد، و هدف کتابخانه گردآوری و نشر دانش است. نقش کتابدار در کتابخانه، نقش ارتباطی است بطوریکه دو نقش آموزشی و پژوهشی کتابدار بیانگر رشد ارتباطی کتابخانه و کتابدار با مراجعه کنندگان است. نقش آموزشی کتابدار فراهم آوری، نگهداری و رده بندی منابع کتابخانه ای و پاسخگویی به نیاز جامعه استفاده کننده از کتابخانه و منابع آن می باشد.
نقش پژوهشی کتابخانه و کتابداردر سازماندهی دانش مدون برای فرآیند ( پژوهشی ـ تحقیقاتی ) در جستجوی متن ها و جستجوی کتاب شناختی نهفته است، یعنی بازیابی متون در یک زمینه موضوعی خاص است.که دراین راستا ابزار کتاب شناختی اصلی فهرست برگه ها و سپس فهرست اعلام و منابع و مآخذ است.
کتابدار باید نیازهای جامعه استفاده کننده از کتابخانه را بشناسد و در تهیه اسناد و مدارک مربوط به خاصت جمعی بکوشد. رسالت کتابدار بسط و توسعه دانش است و هرنوع کمالات در جهت این امر قرار می گیرد.
مسعود فلاحت منش
کتابدار دانشگاه پیام نور مرکز رشت
