کتابخانه علامه طباطبایی
محقق طباطبائى داراى کتابخانه بسیار نفیس و کم نظیرى بودند که محصول یک عمر تلاش و پژوهش پیگیر ایشان در زمینه میراث مکتوب اسلامى و علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام بود. تعدادى از کتابهاى این کتابخانه نایاب و برخى دیگر کمیاب بوده و بدین جهت توجه بسیارى از محققان و پژوهشگران این علوم را به خود جلب کرده بود.
با توجه به ویژگى اخلاقى محقق طباطبائى، اخلاص و علاقه ایشان به اهل بیت علیهم السلام و استقبال بى وقفه وى از محققان و کمک و راهنمایى آنان، درب کتابخانه شخصى وى، شبانه روز براى محققان و طالبان علم باز بود و بسیارى از آنان از این کتابخانه بهره فراوانى بردند.
یکى از مؤسساتى که بیشترین ارتباط علمى را با محقق طباطبائى داشتند، مؤسسه آل البیت علیهم السلام در قم بود. ایشان نسبت به این مؤسسه اهمیت و ارزش خاصى قائل بودند، و از هنگام تأسیس آن با توجه به ارتباط دیرینه اى که بین ایشان و بیت شهرستانى و مدیر محترم آن، حجة الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانى برقرار بود، همکارى هاى فراوانى با آن مؤسسه داشتند و از هیچ کوششى در راستاى فعالیت آن مؤسسه و احیاى فرهنگ مکتوب شیعه دریغ نمى ورزیدند.
از این روى پس از فوت مرحوم محقق طباطبائى، بنا بر ویژگى هاى کتابخانه شخصى ایشان و توجه علاقمندان اهل قلم به مراجعه به این کتابها، جناب آقاى شهرستانى، نیز به پاس خدمات علمى محقق طباطبائى و توجه آن مرحوم به گسترش کتابخانه هاى تخصصى و مراکز و مؤسسات تحقیقاتى با در میان نهادن طرحى براى احیاء کتابخانه شخصى ایشان، با فرزندان آن مرحوم و موافقت و همکارى آنان محل مناسبى براى کتابخانه در مرکز شهر قم در نظر گرفته و کتابخانه عمومى تخصصى در زمینه کتابشناسى و پژوهش هاى نسخ خطى و تراجم و رجال، با عنوان «کتابخانه محقق طباطبائى» بنیاد نهادند. این کتابخانه، از سال 1375 هجرى شمسى، فعالیت رسمى خود را آغاز کرد و تا کنون توانسته است با در اختیار گذاشتن منابع تحقیقاتى در اختیار پژوهشگران و مراجعه کنندگان در سطوح مختلف، گامى در راستاى اهداف مرحوم محقق طباطبائى بردارد.
بخش هاى کتابخانه:
الف ـ مخزن کتابهاى چاپى:کتابخانه محقق طباطبائى داراى بیش از هشت هزار جلد کتاب چاپى به زبان عربى و فارسى در زمینه هاى مختلف علوم مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتابشناسى و فهارس نسخ خطى میباشد.
بخش عمده اى از این کتابها آن کتابهایى را تشکیل میدهند که در زمینه تخصصى محقق طباطبائى بوده و منابع آثار ایشان را تشکیل میدهند، یعنى کتابشناسى و تراجم و حدیث و اغلب این کتابها به زبان عربى میباشند.
خصوصیات این کتابها که سبب شده است این کتابخانه را از کتابخانه هاى کوچک و بزرگ دیگر ممتاز کند و اعتبار علمى کتابخانه را افزایش دهند عبارتند از: 1ـ محل نشر و چاپ بسیارى از آنها در کشورهاى خارجى مانند لبنان، سوریه، عربستان، مصر، یمن، ترکیه، هند، آلمان و ... میباشد. 2ـ تاریخ چاپ تعداد زیادى از آنها قدیم و از این رو کمیاب میباشند. 3ـ بیشتر کتابهاى حدیثى، رجالى، فهارس نسخ خطى و کتابشناسى ها لبریز از حواشى و تعلیقات دقیق و سودمند آن مرحوم مى باشند. همچنین ایشان فهرستگونه اى از مطالب عمده و قابل تأمل درباره تاریخ اسلام و تشیع و معصومین سلام الله علیهم در برگ اول هر کتاب یادداشت نموده است تا پژوهشگران تاریخ تشیع بتوانند به آسانى از آن بهره گیرند.
ب ـ بخش نسخ عکسى:محقق طباطبائى در طى سفرهاى خود در راستاى احیاى متون کهن اسلامى، به اقصى نقاط جهان، از جمله سفرهاى متعدد به ترکیه، سوریه، عربستان، انگلستان، آمریکا و... با مراجعه به کتابخانه هاى آنها و یا به سفارش دوستان از کتابخانه هایى همچون: کتابخانه احمد ثالث، ایاصوفیا، لاله لى، کوپریلى، فیض الله افندى، ولى الدین جارالله و قلیچ على پاشا در ترکیه، کتابخانه هاى موزه بریتانیا و بادلیان آکسفورد و موزه هند در انگلستان، کتابخانه ظاهریه دمشق، کتابخانه دانشگاه ریاض عربستان، کتابخانه بلدیه اسکندریه در مصر، کتابخانه جامع کبیر صنعاء در یمن، کتابخانه چستربیتى در ایرلند، کتابخانه ملى پاریس، کتابخانه فاطریه لکهنو، کتابخانه آصفیه در حیدرآباد دکن و تحقیق فراوان در دست نوشته هاى موجود در آن کتابخانه ها، پس از دستیابى به نسخه هاى ارزشمند این کتابخانه ها، از آنها عکسبردارى کرده و جهت استفاده خود و محققین دیگر به ایران آورده اند، تعداد این نسخه ها در کتابخانه ایشان به 320 نسخه میرسد.
ج ـ بخش میکروفیلم ها:این بخش نیز به همان ترتیبى که در بخش نسخ عکسى شرح داده شد، طى تلاش پى گیر محقق طباطبائى از کتابخانه هاى مختلف جمع آورى شده است و حاوى حدود سیصد حلقه میکروفیلم میباشد. بسیارى از میکروفیلم هاى موجود در کتابخانه حاوى مجموعه اى از نسخه هاى خطى است و بنابراین تعداد عناوین موجود در این بخش به 700 عنوان میرسد.
کتابخانه محقق طباطبائى توانسته است با پیاده کردن میکروفیلم ها به شکل نسخه هاى عکسى، و تهیه فهرست تفصیلى از این میکروفیلم ها، دسترسى به این منابع را براى محققان آسانتر کند. فهرست این بخش، در انتهاى جلد سوم یادنامه محقق طباطبائى (المحقق الطباطبائی فی ذکراه السنویة الأولى) به قلم آقاى محمود طیار مراغى منتشر شده است.
د ـ بخش تحقیق و احیاء آثار محقق طباطبائى:این بخش از کتابخانه با بهره گیرى از محققین و فرهیختگان عالم کتابشناسى و رجال، در راستاى احیاء دستنوشته ها و یادداشتهاى مرحوم محقق طباطبائى میکوشد تا با آماده سازى و تصحیح و تکمیل آثار به جاى مانده از آن دانشمند بزرگ، محصول یک عمر تلاش بى وقفه و پژوهش دقیق و علمى آن بزرگوار را منتشر ساخته و به دنیاى تحقیقات اسلامى ارائه کند. فهرستى از آثار بر جاى مانده ایشان در بخش آثار در این سایت ارائه شده و امید است همه این آثار و یادداشتهاى گوناگونى که از ایشان در دفاتر مختلف بر جاى مانده است با موضوعبندى و دسته بندى علمى، به صورت کتاب منتشر شوند.
ج ـ بانک اطلاعاتى کتابخانه:این بخش از کتابخانه با بنیان گذارى یک دیتابیس (بانک اطلاعاتى) دقیق و پیشرفته و با استفاده از فناورى کامپیوترى در جهت مدیریت اطلاعات، میکوشد تا میراث بر جاى مانده از آن مرحوم را (شامل فیش هاى تحقیقاتى مستدرک الذریعه ـ کتابهاى تحقیقى و تصحیحات متون کهن، یادداشتهاى پراکنده و تعلیقات و حواشى بر کتابهاى کتابخانه) را به صورت رکوردهاى اطلاعاتى ثبت کند تا به صورت آنلاین و بر روى لوح فشرده در اختیار عموم محققان قرار گیرد. امید است این بانک، در آینده اى نزدیک بر روى همین سایت عرضه شود.
سیستم کتابخانه به صورت باز بوده و با مدیریت فرزند آن مرحوم، حجة الاسلام و المسلمین سید على طباطبائى یزدى در دو شیفت صبح و بعد از ظهر آماده استقبال از محققین و پژوهشگران علوم اسلامى مى باشد.
