درباره نوسا

با توجه به نوع فعالیت شرکت نوسا در زمینه تولید بسته‌هاى نرم‌افزارى مالى (حسابدارى، حقوق و دستمزد، انبار و اموال) و نرم‌افزارهاى اتوماسیون کتابخانه‌ها و مراکز اسناد (سیستم مدیریت بانک‌هاى اطلاعاتى و سیستم امانات) و نوع خدماتى که به مشتریان خود ارائه مى‌دهد، این شرکت از بخش‌هاى زیر تشکیل شده است.

• طراحى و تولید نرم‌افزار
• پشتیبانى فنی
• پشتیبانى نرم‌افزارهاى مالی
• پشتیبانى نرم‌افزارهاى اتوماسیون کتابخانه‌ها و مراکز اسناد

اصول کارى شرکت نوسا عبارتند از:

• تولید بسته‌هاى نرم‌افزارى قوى، انعطاف‌پذیر و متناسب با زمان

  شرکت نوسا استفاده از آخرین تکنولوژى‌ها و روش‌هاى تولید نرم‌افزار و ارائه موثرترین نرم‌افزارها را در حد توان در سرلوحه کارهاى خود قرار داده است.

• رضایت مشتریان

  بدیهى است که چنانچه نرم‌افزارى از استحکام (Stability) و ساختار علمى مناسبى برخوردار باشد و مراحل تست مناسبى را پشت سرگذاشته باشد، کارآئى بهینه‌اى نیز خواهد داشت. در این حالت عملا کاربران بدون هیچ دلهره و دغدغه‌اى از نرم‌افزار استفاده نموده و اعتماد و اطمینان به نرم‌افزار، رضایت آنان را در پى خواهد داشت.نوشتار فوق باور و عقیده مسئولان نوسا بوده و شاهد این مدعا استفاده از نرم‌افزارهاى این شرکت در بیش از ٩٠ شهر کشور پهناور ایران است. این شرکت، علاوه بر تهران در یزد، اصفهان و کرمان دفتر نمایندگی دارد و به تمام مشتریان خود در هر جاى ایران سرویس‌دهى و خدمات ارائه مى‌نماید. شرکت نوسا افتخار مى‌کند که تا کنون فارغ از هر تبلیغى در رسانه‌ها، بزرگترین تبلیغ که همانا رضایت و اعتماد مشتریان است را در طى این سالیان براى خود محفوظ داشته است.

نوسا همگام با رشد سریع تکنولوژى تولید نرم‌افزار و سایر علوم مرتبط، شرکتى در حال رشد بوده و هم‌اکنون ٣٠ نفر نیروى متخصص در آن فعالیت دارند که عمده توان خود را بر محور تولید و ارائه خدمات پس از فروش نرم‌افزارها متمرکز ساخته‌اند. این شرکت در حال حاضر جزء شرکت‌هاى طبقه‌بندى شده و به رسمیت شناخته شده از سوى شوراى عالى انفورماتیک کشور، عضو انجمن شرکت‌هاى انفورماتیک و یکى از سهامداران شرکت تحقیقات و توسعه نرم‌افزار ایران (ثنارای) مى‌باشد.

http://www.nosasoft.com

تاریخچه کتابخانه مرکزی آستان قدس

تاریخ کتابخانه آستان قدس رضوی با فراز و فرودهای گوناگون تاریخی در خراسان و مشهد مقدس پیوند خورده است. نخستین بارقه پیدایش این جلوه قدسی،ششقرن پیش از این در اثر خیرخواهی و ایمان راستین واقفان و اهداء کنندگان با اخلاص و بی نام و نشان بوده، سپس عواملی نظیر روی آوردن طلاب علوم دینی مقیم شهر مشهد مقدس، زائران فاضل و دور اندیش و بذل عنایت خادمان و شیفتگان بارگاه امام رضا(ع) موجبات رونق آن را فراهم آورده است.

از حدود سال 1150 هجری قمری،‌ مکان ویژه ای برای کتابخانه در نظر گرفته شد،‌اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن 14 شمسی برمی گردد. همین امر مهمترین سبب شتاب در روند توسعه کتابخانه و اقبال روزافزون محققان و کتاب خوانان به این مکان به شمار می رود. گرچه در طول سالیان بارها محل کتابخانه تغییر یافته اما همواره در جوار مرقد مطهر و داخل حوزه اماکن متبرکه قرار داشته است.

نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال 1330 ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی (ره) کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته شد. سپس در سال 1356 ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقه فوقانی موزه آستان قدس رضوی واقع در ضلع شرقی همان رواق انتقال یافت.

ساخت بنای با شکوه ساختمان کنونی نیز که از سال 1360 ش. آغاز شده بود در سال 1372 ش. با مساحت 800/28 متر مربع زیربنا به پایان رسید و از نیمه دوم سال 1373 ش. مورد بهره برداری قرار گرفت.

این ساختمان عظیم در سالروز میلاد فرخنده حضرت ثامن الجج (ع) مطابق با 22 فروردین سال 1374 شمسی طی مراسم با شکوهی با حضور رئیس جمهور وقت، حضرت آیت ال... هاشمی رفسنجانی ، مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیتهای فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.

http://www.aqlibrary.org

تاریخچه کتابخانه مرکزی آستان قدس

تاریخ کتابخانه آستان قدس رضوی با فراز و فرودهای گوناگون تاریخی در خراسان و مشهد مقدس پیوند خورده است. نخستین بارقه پیدایش این جلوه قدسی،ششقرن پیش از این در اثر خیرخواهی و ایمان راستین واقفان و اهداء کنندگان با اخلاص و بی نام و نشان بوده، سپس عواملی نظیر روی آوردن طلاب علوم دینی مقیم شهر مشهد مقدس، زائران فاضل و دور اندیش و بذل عنایت خادمان و شیفتگان بارگاه امام رضا(ع) موجبات رونق آن را فراهم آورده است.

از حدود سال 1150 هجری قمری،‌ مکان ویژه ای برای کتابخانه در نظر گرفته شد،‌اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن 14 شمسی برمی گردد. همین امر مهمترین سبب شتاب در روند توسعه کتابخانه و اقبال روزافزون محققان و کتاب خوانان به این مکان به شمار می رود. گرچه در طول سالیان بارها محل کتابخانه تغییر یافته اما همواره در جوار مرقد مطهر و داخل حوزه اماکن متبرکه قرار داشته است.

نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال 1330 ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی (ره) کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته شد. سپس در سال 1356 ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقه فوقانی موزه آستان قدس رضوی واقع در ضلع شرقی همان رواق انتقال یافت.

ساخت بنای با شکوه ساختمان کنونی نیز که از سال 1360 ش. آغاز شده بود در سال 1372 ش. با مساحت 800/28 متر مربع زیربنا به پایان رسید و از نیمه دوم سال 1373 ش. مورد بهره برداری قرار گرفت.

این ساختمان عظیم در سالروز میلاد فرخنده حضرت ثامن الجج (ع) مطابق با 22 فروردین سال 1374 شمسی طی مراسم با شکوهی با حضور رئیس جمهور وقت، حضرت آیت ال... هاشمی رفسنجانی ، مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیتهای فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.

http://www.aqlibrary.org

کتابخانه تخصصی سیاست خارجی

دیدگاهی نو بر کتابداری - کتابخانه تخصصی سیاست خارجی

کتابخانه تخصصی سیاست خارجی

   2. امانت:


   بخش جستجوی منابع به کاربران این امکان را می دهد تا علاوه بر جستجوی مطالب خود از طریق پایگاههای داخلی یا اتصال به شبکه جهانی اینترنت به جدیدترین و روزآمدترین اطلاعات دسترسی داشته و در صورت نیاز ، منابع یافت شده را چاپ نمایند.
   4. خدمات نشریات:
   الف ـ کتابخانه تخصصی ( شهید رجایی) : نشریات مجموعه شهید رجایی شامل نشریه فارسی 125 عنوان ، نشریه لاتین 79 عنوان ،روزنامه فارسی 38 عنوان ، روزنامه لاتین 10 عنوان وروزنامه عربی 2 عنوان می باشد.
   ب ـ کتابخانه تخصصی ( شهید باهنر): مجموعه شهید باهنر در دو بخش نشریات جاری و آرشیو فعال است. اعضاء محترم می توانند منابع جاری اعم از روزنامه و نشریات را با مراجعه به طبقه همکف و منابع دوره های گذشته و منابع خاص را بامراجعه به طبقه منهای یک مورد مطالعه قرار دهند.
   نشریات جاری عبارتند از : نشریات فارسی 69 عنوان، نشریات عربی 15 عنوان ، نشریات لاتین 58 عنوان، روزنامه فارسی 32 عنوان، روزنامه انگلیسی 4 عنوان و روزنامه عربی 2 عنوان .

   1. رساله های ارتقاء مقام، 1106 عنوان، که توسط کارمندان وزارت امورخارجه تهیه گردیده است.
   2. پایان نامه های فارسی، 877 عنوان ،که توسط دانشجویان دانشکده روابط بین الملل وزارت امورخارجه در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد نگاشته شده اند.
   3. پایان نامه های لاتین، 547 عنوان، توسط دانشجویان ایرانی مقیم کشورهای خارجی و در زمینه ایران نوشته شده است.
   4. نشریات فارسی، 416 عنوان
   5. نشریات لاتین، 1844 عنوان : نشریات لاتین به زبان های انگلیسی ، آلمانی ، فرانسه می باشد
   6. روزنامه فارسی، 90 عنوان

   8. مذاکرات مجلس قبل از انقلاب
   9. مجموعه قوانین و مقررات کشور قبل از انقلاب
   5. خدمات مخازن:
   1-5 - مخزن فارسی : مجموعه شهید رجایی شامل 7822 عنوان کتاب و مجموعه شهید باهنر شامل 34000 عنوان کتاب می باشد. این بخش بیشترین مراجعه کننده را دارا است.
   2-5 - مخزن لاتین : مخزن لاتین مجموعه شهید رجایی دارای 6355 عنوان کتاب و بیشتر به زبان انگلیسی است تعداد کتابهای لاتین مجموعه شهید باهنر 33000 عنوان کتاب به زبانهای مختلف از جمله انگلیسی ، فرانسه ، آلمانی ، روسی و …. در حوزه موضوعی کتابخانه می باشد.
   3-5- مخزن مرجع: بخش مرجع کتابخانه تخصصی دارای 2500 عنوان کتاب در مجموعه شهید رجایی و 8200 عنوان کتاب در مجموعه شهید باهنر است.
   کتابهای مذکور به زبانهای گوناگون ( فارسی ، انگلیسی، عربی ، فرانسه ، آلمانی و … ) است که شامل انواع دایره المعارف ها ، فرهنگنامه ها ، دانشنامه ها، اطلس ها و …. می باشد.
   همچنین مجموعه شهید باهنر در راستای اشاعه اطلاعات در زمینه تاریخ ، فرهنگ ، هنر و سایر زمینه های وابسته در خصوص ایران و با توجه به موقعیت خاص کتابخانه تخصصی و حضور بازدیدکنندگان داخلی و خارجی علاقمند به این حوزه ، قسمت جداگانه ای را به کتابهای ایران شناسی در بخش مرجع اختصاص داده است و در حال حاضر حدود 350 جلد کتاب در این مجموعه قرار دارد که در حال گسترش و توسعه است.
   4-5 - مخزن عربی ( مجموعه شهید باهنر) : بخش عربی تقریباً شامل 12000 جلد کتاب ( 5400 جلد کتاب فهرست شده و بقیه فهرست
   نشده ) می باشد که از انتشارات مختلف کشورهای عربی خریداری و برحسب موضوع طبقه بندی شده است .
   5-5- بخش دیداری - شنیداری ( مجموعه شهید باهنر) : این بخش شامل سه مجموعه مستقل می باشد که عبارتند از :
   1. فیلم های مستند و تاریخی بالغ بر 1300 حلقه بصورت
   VHSو DVD
   2. CDهای مرجع شامل فرهنگ لغات ، دائره المعارف ها ، منابع ایرانشناسی، آموزشی و مطالعات آماری در حدود 400 حلقه CD
   3. کتابهای شنیداری و آموزشی شامل مجموعه نوارهای کاست از آثار برجسته ادبی جهان و آموزش زبانهای مختلف بالغ بر 250 نوار صوتی
   می باشد.
   کاربران می توانند با مراجعه به آدرس سایت کتابخانه تخصصی مشخصات و چکیده منابع دیداری - شنیداری را ملاحظه کرده و برای سفارش اقدام کنند.
   6- نسخه های خطی و چاپ سنگی:
   - بخش نسخه های خطی و چاپ سنگی کتابخانه تخصصی وزارت امورخارجه دارای گنجینه ای با ارزش از نسخه های خطی و اسناد ، کتاب های چاپ سنگی به زبانهای فارسی ، عربی، ترکی و لاتین می باشد که در طول سالیان فراهم آمده است. این گنجینه بالغ بر 1000 جلد نسخه خطی است که در میان آنها شماری از مجلات با ارزش ماوراء النهری شامل 64 مجلد وجود دارد . کتب چاپ سنگی نیز که بالغ بر 2000 جلد می باشد عموماً چاپ چاپخانه های معروفی از هند ، پاکستان ، ترکیه ، مصر و ایران می باشد.
   قدیمی ترین نسخه فارسی آن نسخه ای از بهارستان جامی و متعلق به قرن 10 ق است و قدیمی ترین نسخه عربی موجود در کتابخانه " منها ج المحدثین " نام دارد و کتابت آن متعلق به 694 ق است. قدیمی ترین نسخه با جلد ماوراء النهری " حاشیه بر شرح کلمه العین " با تاریخ کتابت 896 ق می باشد.
   این کتب هم اکنون در دست فهرست نویسی و عکس برداری هستند تا در قالب خدمات الکترونیکی در معرض استفاده پژوهشگران قرار گیرد.
   7- نشریه اطلاع رسانی :
   با آغاز فعالیت کتابخانه تخصصی ، یکی از مهمترین اهداف این مرکز اشاعه اطلاعات در کوتاهترین زمان ممکن بوده است در جهت تحقق این هدف فصلنامه اطلاع رسانی کتابخانه کار خود را از سال 1380 به صورت چاپی آغاز نمود . با گذشت زمان و با افزایش اطلاعات و ضرورت سرعت بخشیدن و کاستن هزینه های مربوطه ، از سال 1385 نشریه مذکور در قالب ماهنامه در آمده و با استفاده از امکانات موجود ، نسخه الکترونیکی آن تولید گردید. این نشریه که رسالت ارائه چکیده جدیدترین منابع فارسی ، لاتین و عربی و اصله به کتابخانه تخصصی را بر عهده دارد، به دلیل روزآمد بودن منابع آن مورد توجه محافل علمی قرار گرفته است . این نشریه به آدرس E- mail کاربران کتابخانه تخصصی ارسال می گردد و سپس در سایت کتابخانه تخصصی قابل بازیابی است.
   8- جایگاه ویژه کتابهای لانکامرر:

  
   مشخصات رییس کتابخانه تخصصی
   =====================
   - آقای سید محمدرضا جعفری
   - کارشناس ارشد علوم سیاسی و روابط بین الملل
   - نماینده سابق مجلس شورای اسلامی
   - عضو سابق کمیسیون سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی
  

---

درباره نوسا

دیدگاهی نو بر کتابداری - درباره نوسا

درباره نوسا

با توجه به نوع فعالیت شرکت نوسا در زمینه تولید بسته‌هاى نرم‌افزارى مالى (حسابدارى، حقوق و دستمزد، انبار و اموال) و نرم‌افزارهاى اتوماسیون کتابخانه‌ها و مراکز اسناد (سیستم مدیریت بانک‌هاى اطلاعاتى و سیستم امانات) و نوع خدماتى که به مشتریان خود ارائه مى‌دهد، این شرکت از بخش‌هاى زیر تشکیل شده است.

• طراحى و تولید نرم‌افزار
• پشتیبانى فنی
• پشتیبانى نرم‌افزارهاى مالی
• پشتیبانى نرم‌افزارهاى اتوماسیون کتابخانه‌ها و مراکز اسناد

اصول کارى شرکت نوسا عبارتند از:

• تولید بسته‌هاى نرم‌افزارى قوى، انعطاف‌پذیر و متناسب با زمان

  شرکت نوسا استفاده از آخرین تکنولوژى‌ها و روش‌هاى تولید نرم‌افزار و ارائه موثرترین نرم‌افزارها را در حد توان در سرلوحه کارهاى خود قرار داده است.

• رضایت مشتریان

  بدیهى است که چنانچه نرم‌افزارى از استحکام (Stability) و ساختار علمى مناسبى برخوردار باشد و مراحل تست مناسبى را پشت سرگذاشته باشد، کارآئى بهینه‌اى نیز خواهد داشت. در این حالت عملا کاربران بدون هیچ دلهره و دغدغه‌اى از نرم‌افزار استفاده نموده و اعتماد و اطمینان به نرم‌افزار، رضایت آنان را در پى خواهد داشت.نوشتار فوق باور و عقیده مسئولان نوسا بوده و شاهد این مدعا استفاده از نرم‌افزارهاى این شرکت در بیش از ٩٠ شهر کشور پهناور ایران است. این شرکت، علاوه بر تهران در یزد، اصفهان و کرمان دفتر نمایندگی دارد و به تمام مشتریان خود در هر جاى ایران سرویس‌دهى و خدمات ارائه مى‌نماید. شرکت نوسا افتخار مى‌کند که تا کنون فارغ از هر تبلیغى در رسانه‌ها، بزرگترین تبلیغ که همانا رضایت و اعتماد مشتریان است را در طى این سالیان براى خود محفوظ داشته است.

نوسا همگام با رشد سریع تکنولوژى تولید نرم‌افزار و سایر علوم مرتبط، شرکتى در حال رشد بوده و هم‌اکنون ٣٠ نفر نیروى متخصص در آن فعالیت دارند که عمده توان خود را بر محور تولید و ارائه خدمات پس از فروش نرم‌افزارها متمرکز ساخته‌اند. این شرکت در حال حاضر جزء شرکت‌هاى طبقه‌بندى شده و به رسمیت شناخته شده از سوى شوراى عالى انفورماتیک کشور، عضو انجمن شرکت‌هاى انفورماتیک و یکى از سهامداران شرکت تحقیقات و توسعه نرم‌افزار ایران (ثنارای) مى‌باشد.

http://www.nosasoft.com

---

کتابخانه علامه طباطبایی

دیدگاهی نو بر کتابداری - کتابخانه علامه طباطبایی

کتابخانه علامه طباطبایی

محقق طباطبائى داراى کتابخانه بسیار نفیس و کم نظیرى بودند که محصول یک عمر تلاش و پژوهش پیگیر ایشان در زمینه میراث مکتوب اسلامى و علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام بود. تعدادى از کتابهاى این کتابخانه نایاب و برخى دیگر کمیاب بوده و بدین جهت توجه بسیارى از محققان و پژوهشگران این علوم را به خود جلب کرده بود.

با توجه به ویژگى اخلاقى محقق طباطبائى، اخلاص و علاقه ایشان به اهل بیت علیهم السلام و استقبال بى وقفه وى از محققان و کمک و راهنمایى آنان، درب کتابخانه شخصى وى، شبانه روز براى محققان و طالبان علم باز بود و بسیارى از آنان از این کتابخانه بهره فراوانى بردند.

یکى از مؤسساتى که بیشترین ارتباط علمى را با محقق طباطبائى داشتند، مؤسسه آل البیت علیهم السلام در قم بود. ایشان نسبت به این مؤسسه اهمیت و ارزش خاصى قائل بودند، و از هنگام تأسیس آن با توجه به ارتباط دیرینه اى که بین ایشان و بیت شهرستانى و مدیر محترم آن، حجة الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانى برقرار بود، همکارى هاى فراوانى با آن مؤسسه داشتند و از هیچ کوششى در راستاى فعالیت آن مؤسسه و احیاى فرهنگ مکتوب شیعه دریغ نمى ورزیدند.

از این روى پس از فوت مرحوم محقق طباطبائى، بنا بر ویژگى هاى کتابخانه شخصى ایشان و توجه علاقمندان اهل قلم به مراجعه به این کتابها، جناب آقاى شهرستانى، نیز به پاس خدمات علمى محقق طباطبائى و توجه آن مرحوم به گسترش کتابخانه هاى تخصصى و مراکز و مؤسسات تحقیقاتى با در میان نهادن طرحى براى احیاء کتابخانه شخصى ایشان، با فرزندان آن مرحوم و موافقت و همکارى آنان محل مناسبى براى کتابخانه در مرکز شهر قم در نظر گرفته و کتابخانه عمومى تخصصى در زمینه کتابشناسى و پژوهش هاى نسخ خطى و تراجم و رجال، با عنوان «کتابخانه محقق طباطبائى» بنیاد نهادند. این کتابخانه، از سال 1375 هجرى شمسى، فعالیت رسمى خود را آغاز کرد و تا کنون توانسته است با در اختیار گذاشتن منابع تحقیقاتى در اختیار پژوهشگران و مراجعه کنندگان در سطوح مختلف، گامى در راستاى اهداف مرحوم محقق طباطبائى بردارد.

بخش هاى کتابخانه:

الف ـ مخزن کتابهاى چاپى:کتابخانه محقق طباطبائى داراى بیش از هشت هزار جلد کتاب چاپى به زبان عربى و فارسى در زمینه هاى مختلف علوم مانند علوم قرآن و تفسیر، تاریخ، تراجم و رجال، حدیث، فقه، اصول، ادبیات، کتابشناسى و فهارس نسخ خطى میباشد.

بخش عمده اى از این کتابها آن کتابهایى را تشکیل میدهند که در زمینه تخصصى محقق طباطبائى بوده و منابع آثار ایشان را تشکیل میدهند، یعنى کتابشناسى و تراجم و حدیث و اغلب این کتابها به زبان عربى میباشند.

خصوصیات این کتابها که سبب شده است این کتابخانه را از کتابخانه هاى کوچک و بزرگ دیگر ممتاز کند و اعتبار علمى کتابخانه را افزایش دهند عبارتند از: 1ـ محل نشر و چاپ بسیارى از آنها در کشورهاى خارجى مانند لبنان، سوریه، عربستان، مصر، یمن، ترکیه، هند، آلمان و ... میباشد. 2ـ تاریخ چاپ تعداد زیادى از آنها قدیم و از این رو کمیاب میباشند. 3ـ بیشتر کتابهاى حدیثى، رجالى، فهارس نسخ خطى و کتابشناسى ها لبریز از حواشى و تعلیقات دقیق و سودمند آن مرحوم مى باشند. همچنین ایشان فهرستگونه اى از مطالب عمده و قابل تأمل درباره تاریخ اسلام و تشیع و معصومین سلام الله علیهم در برگ اول هر کتاب یادداشت نموده است تا پژوهشگران تاریخ تشیع بتوانند به آسانى از آن بهره گیرند.

ب ـ بخش نسخ عکسى:محقق طباطبائى در طى سفرهاى خود در راستاى احیاى متون کهن اسلامى، به اقصى نقاط جهان، از جمله سفرهاى متعدد به ترکیه، سوریه، عربستان، انگلستان، آمریکا و... با مراجعه به کتابخانه هاى آنها و یا به سفارش دوستان از کتابخانه هایى همچون: کتابخانه احمد ثالث، ایاصوفیا، لاله لى، کوپریلى، فیض الله افندى، ولى الدین جارالله و قلیچ على پاشا در ترکیه، کتابخانه هاى موزه بریتانیا و بادلیان آکسفورد و موزه هند در انگلستان، کتابخانه ظاهریه دمشق، کتابخانه دانشگاه ریاض عربستان، کتابخانه بلدیه اسکندریه در مصر، کتابخانه جامع کبیر صنعاء در یمن، کتابخانه چستربیتى در ایرلند، کتابخانه ملى پاریس، کتابخانه فاطریه لکهنو، کتابخانه آصفیه در حیدرآباد دکن و تحقیق فراوان در دست نوشته هاى موجود در آن کتابخانه ها، پس از دستیابى به نسخه هاى ارزشمند این کتابخانه ها، از آنها عکسبردارى کرده و جهت استفاده خود و محققین دیگر به ایران آورده اند، تعداد این نسخه ها در کتابخانه ایشان به 320 نسخه میرسد.

ج ـ بخش میکروفیلم ها:این بخش نیز به همان ترتیبى که در بخش نسخ عکسى شرح داده شد، طى تلاش پى گیر محقق طباطبائى از کتابخانه هاى مختلف جمع آورى شده است و حاوى حدود سیصد حلقه میکروفیلم میباشد. بسیارى از میکروفیلم هاى موجود در کتابخانه حاوى مجموعه اى از نسخه هاى خطى است و بنابراین تعداد عناوین موجود در این بخش به 700 عنوان میرسد.

کتابخانه محقق طباطبائى توانسته است با پیاده کردن میکروفیلم ها به شکل نسخه هاى عکسى، و تهیه فهرست تفصیلى از این میکروفیلم ها، دسترسى به این منابع را براى محققان آسانتر کند. فهرست این بخش، در انتهاى جلد سوم یادنامه محقق طباطبائى (المحقق الطباطبائی فی ذکراه السنویة الأولى) به قلم آقاى محمود طیار مراغى منتشر شده است.

د ـ بخش تحقیق و احیاء آثار محقق طباطبائى:این بخش از کتابخانه با بهره گیرى از محققین و فرهیختگان عالم کتابشناسى و رجال، در راستاى احیاء دستنوشته ها و یادداشتهاى مرحوم محقق طباطبائى میکوشد تا با آماده سازى و تصحیح و تکمیل آثار به جاى مانده از آن دانشمند بزرگ، محصول یک عمر تلاش بى وقفه و پژوهش دقیق و علمى آن بزرگوار را منتشر ساخته و به دنیاى تحقیقات اسلامى ارائه کند. فهرستى از آثار بر جاى مانده ایشان در بخش آثار در این سایت ارائه شده و امید است همه این آثار و یادداشتهاى گوناگونى که از ایشان در دفاتر مختلف بر جاى مانده است با موضوعبندى و دسته بندى علمى، به صورت کتاب منتشر شوند.

ج ـ بانک اطلاعاتى کتابخانه:این بخش از کتابخانه با بنیان گذارى یک دیتابیس (بانک اطلاعاتى) دقیق و پیشرفته و با استفاده از فناورى کامپیوترى در جهت مدیریت اطلاعات، میکوشد تا میراث بر جاى مانده از آن مرحوم را (شامل فیش هاى تحقیقاتى مستدرک الذریعه ـ کتابهاى تحقیقى و تصحیحات متون کهن، یادداشتهاى پراکنده و تعلیقات و حواشى بر کتابهاى کتابخانه) را به صورت رکوردهاى اطلاعاتى ثبت کند تا به صورت آنلاین و بر روى لوح فشرده در اختیار عموم محققان قرار گیرد. امید است این بانک، در آینده اى نزدیک بر روى همین سایت عرضه شود.

سیستم کتابخانه به صورت باز بوده و با مدیریت فرزند آن مرحوم، حجة الاسلام و المسلمین سید على طباطبائى یزدى در دو شیفت صبح و بعد از ظهر آماده استقبال از محققین و پژوهشگران علوم اسلامى مى باشد.

http://www.mtlib.com

---

تاریخچه کتابخانه مرکزی آستان قدس

دیدگاهی نو بر کتابداری - تاریخچه کتابخانه مرکزی آستان قدس

تاریخچه کتابخانه مرکزی آستان قدس

تاریخ کتابخانه آستان قدس رضوی با فراز و فرودهای گوناگون تاریخی در خراسان و مشهد مقدس پیوند خورده است. نخستین بارقه پیدایش این جلوه قدسی،ششقرن پیش از این در اثر خیرخواهی و ایمان راستین واقفان و اهداء کنندگان با اخلاص و بی نام و نشان بوده، سپس عواملی نظیر روی آوردن طلاب علوم دینی مقیم شهر مشهد مقدس، زائران فاضل و دور اندیش و بذل عنایت خادمان و شیفتگان بارگاه امام رضا(ع) موجبات رونق آن را فراهم آورده است.

از حدود سال 1150 هجری قمری،‌ مکان ویژه ای برای کتابخانه در نظر گرفته شد،‌اما توجه جدی به جایگاه کتابخانه به اوایل قرن 14 شمسی برمی گردد. همین امر مهمترین سبب شتاب در روند توسعه کتابخانه و اقبال روزافزون محققان و کتاب خوانان به این مکان به شمار می رود. گرچه در طول سالیان بارها محل کتابخانه تغییر یافته اما همواره در جوار مرقد مطهر و داخل حوزه اماکن متبرکه قرار داشته است.

نخستین بنای جامع و مستقل کتابخانه در سال 1330 ش. در ضلع شمال غربی رواق امام خمینی (ره) کنونی (صحن امام خمینی سابق) ساخته شد. سپس در سال 1356 ش. به ساختمان جدید و وسیعی واقع در طبقه فوقانی موزه آستان قدس رضوی واقع در ضلع شرقی همان رواق انتقال یافت.

ساخت بنای با شکوه ساختمان کنونی نیز که از سال 1360 ش. آغاز شده بود در سال 1372 ش. با مساحت 800/28 متر مربع زیربنا به پایان رسید و از نیمه دوم سال 1373 ش. مورد بهره برداری قرار گرفت.

این ساختمان عظیم در سالروز میلاد فرخنده حضرت ثامن الجج (ع) مطابق با 22 فروردین سال 1374 شمسی طی مراسم با شکوهی با حضور رئیس جمهور وقت، حضرت آیت ال... هاشمی رفسنجانی ، مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، جمع کثیری از شخصیتهای فرهنگی، پژوهشگران و شماری از کتابداران به طور رسمی گشایش یافت.

http://www.aqlibrary.org

استفاده از استانداردهای ابرداده‌ای در مدیریت مدارک و رکورد‌های الکترونیکی

ادارات دولتی، شرکت‌ها، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، آرشیوها و مراکز اطلاعات و مدارک، هر یک مخزنی از مدارک را در خود جای داده‌اند. با افزایش حجم این مدارک و محدودیت‌های مربوط به فضا و نگهداری از یک سو، و قرار گرفتن سازمان‌ها در جریانی رو به سوی خدمات اتوماسیون برای رسیدن به مرحله تحقق دولت الکترونیکی از سوی دیگر، باعث گردیده این مدارک بیش از پیش به قالب‌های الکترونیکی درآیند و راهبردهای مدیریت، نگهداری و دسترسی به آنان در همان راستا تغییر یابد. با رشد روزافزون اطلاعات در قالب مدرک و تغییر شکل این مدارک به صورت الکترونیکی، نیاز به راهبردی ساده، مؤثر و انعطاف‌پذیر برای مدیریت بهتر اطلاعات نیز افزایش می‌یابد.
این نوع راهبرد مدیریتی اطلاعات که با عنوان «مدیریت مدارک و رکورد‌های الکترونیکی» (ئی‌دی‌آرام)[1]مطرح می‌شود بستری است برای مطالعه و تأمل بر شیوه‌های مدیریت این شکل از اطلاعات. تدوین استانداردها، به‌کارگیری زبان‌های نشانه‌گذاری و برنامه‌های کاربردی وی‍ژه و نهایتاً استفاده از عناصر ابرداده‌ای، از جمله فعالیت‌های موفقیت‌آمیز و امیدوارکننده در این حوزه به شمار می‌آیند. این فرایندهای مدیریتی گاه با عبارت «مدیریت رکورد‌های الکترونیکی» (ئی‌آرام)[2]و گاهی نیز با عبارت «مدیریت مدارک الکترونیکی» (ئی‌دی‌اِم)[3]مطرح می‌گردند که با نگاهی به منابع موجود در این دو زمینه، به اشتراک و همپوشانی آن‌ها پی خواهیم برد.

2. مدیریت رکورد‌ها و مدارک الکترونیکی و ضرورت آن
پیش از هر چیز لازم است به برخی از اصطلاحات در این حوزه اشاره کنیم.

مدرک: اطلاعاتی که بر روی یک رسانه فیزیکی ضبط و ذخیره شده، در یک محیط کاربردی قابل تفسیر است و به عنوان یک واحد در نظر گرفته می‌شود.

مدرک الکترونیکی: مدرکی که در قالب الکترونیکی باشد. نکته قابل توجه آن‌که مدرک الکترونیکی ضرورتاً تنها به مدارک متن‌ـ پایه تهیه‌شده توسط واژه‌پردازها اطلاق نمی‌شود، بلکه مدارکی مثل پیغام‌های پست الکترونیکی، تصاویر گرافیکی، مدارک اچ‌تی‌ام‌ال یا ایکس‌ام‌ال، مدارک چندرسانه‌ای و انواع دیگر مدارک را نیز شامل می‌شود.

رکورد:اطلاعاتی که ایجاد، پذیرفته و نگهداری می‌شود و توسط اشخاص و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رکورد الکترونیکی:مدرکی الکترونیکی که به صورت یک رکورد قابل اشتراک از مبدأ درآمده است.

 اطلاعات، بنیادی‌ترین نیاز برای هر سازمان به شمار می‌آید و اطلاعات ثبت‌شده همواره نیاز به یک مدیریت مؤثر دارند. مدیریت رکورد‌ها این اطمینان را می‌دهد که اطلاعات به آسانی در دسترس قرار گیرند و همچنین به طور نظام‌مند، در زمانی که دیگر به آن‌ها نیاز نیست از بین بروند. مثلاً حفاظت از رکورد‌های دولتی، این اطمینان را می‌دهد که جامعه استفاده‌کننده از آن بتواند تغییرات سیاسی را در سیر تاریخی دنبال کند و دسترسی به یک منبع مهم را در آینده ممکن می‌سازد.
رشد ارتباطات و داده‌های الکترونیکی‌-از نامه‌های الکترونیکی گرفته تا پایگاه‌های داده‌هاـ چالش جدیدی را به دنبال داشته است، اما می‌توان مدیریت مشابهی (همانند آنچه درمورد مدارک چاپی اعمال می‌شود)، را به کار گرفت. به نظر می‌رسد که مدیریت رکورد‌ها مبنایی اساسی برای رسیدن به مدیریت مدارک و رکورد‌های الکترونیکی (ئی‌دی‌آر‌ام) باشد که بسیاری از سازمان‌ها به دنبال آن هستند.
جامعه نوین انتظار بالایی از دسترس‌پذیری اطلاعات دارد. اکنون مردم انتظار دارند که پاسخ‌های سریع و مؤثری را برای درخواست‌های اطلاعاتیشان دریافت نمایند و توسط دولت‌های موفق و پیشرفته نیز یک خط مشی «دولت باز» دنبال می‌شود(The National Archive of Scotland n.d.).
برای این‌که از موفقیت و اثربخشی فعالیت‌های مدیریت رکورد‌ها مطمئن شویم، باید اصول زیر را در مدیریت رکورد‌ها در نظر بگیریم(Robertson 2005):

  -مشخص نمودن و مدیریت هر گونه ابهام و پیچیدگی،       
 -تأکید بر انطباق و پذیرش[4] 
 -تبیین ملموس و مشهود مزایا و فواید،

       -

اولویت بخشیدن برمبنای نیازهای حرفه،

       -

کوتاه کردن مسیرها،

       - ارائه یک رهبری نیرومند،

       -

کم کردن میزان  مخاطره[5]
 -داشتن ارتباطات گسترده و فراگیر،

 

      -درنظرداشتن تجارب کاربر مربوطه،

      - انتخاب کردن اولین طرح به طور خیلی محتاطانه و دقیق.

:در مدیریت رکورد‌های الکترونیکی ما با داده‌های رقمی ‌سروکار داریم و این داده‌ها فرایندی را می‌پیمایند که به آن «چرخه عمر اطلاعات» می‌گویند. این چرخه شامل مراحل زیر است

ایجاد یا فراهم‌آوری اطلاعات. که شامل تولید اولیه و گردآوری اطلاعات، وارد کردن آن‌ها در یک نظام و افزودن نمایه‌هایی به آن منبع اطلاعاتی برای بازیابی بهتر می‌باشد.
استفاده. در این مرحله از چرخه عمر، اطلاعات در دسترس گونه‌های خاصی از کاربران یا گروه‌های تعریف‌شده قرار می‌گیرد و توسط آنان استفاده می‌شود. در اینجا بیش‌تر بحث مدیریت اختیارات و حقوق مطرح می‌شود.
بازنگریی. در طول مراحلی از عمر یک منبع اطلاعاتی، ممکن است آن منبع کنار گذاشته شود یا دیگر قابل استفاده نباشد. بنابراین به منظور اطمینان از این‌که روی‌هم‌رفته نظام اطلاعاتی روزآمد، مناسب و دقیق است، فرایند بازنگری مورد توجه قرار می‌گیرد.
حفاظت. صحت منابع اطلاعاتی مستلزم آن است که با روش‌های پشتیبانی مناسب، حمایت شود و همچنان که فناوری توسعه می‌یابد، سیاست‌های انتقال نیز تغییر کند.
کنارگذاری. به دنبال فرایند بازنگری، منابع اطلاعاتی ممکن است نابود شوند، برای استفاده در آینده بایگانی گردند، یا به یک مخزن دائمی ‌یا درازمدت (بایگانی راکد) منتقل شوند.

3. استانداردهای جهانی مدیریت مدارک و رکورد‌ها
برایاطمینان از این که رکورد‌هایایجاد‌شدهیا مورد استفاده قرارگرفته در یک سازمان به طور مطلوبینگهداریمی‌شوند، باید فعالیت‌ها و راهکارهاییرا دنبال نمود که مدیریت رکوردها این فعالیت‌ها و راهکارها را برقرار می‌سازد. منابع بسیاریبرای کمک به مدیریت مؤثر رکوردها، مدارک و نامه‌ها وجود دارند که امنیت موردنظر را تأمین می‌کنند.
در سال 2001 «استاندارد بین‌المللی مدیریت رکوردها» (ایزو 15489) به طور رسمی تدوین گردید. این استاندارد چندمنظوره، خط‌مشی‌ها و رویه‌های رکوردها را به گونه‌ای استاندارد می‌کند که اطمینان حاصل شود از تمام رکوردها، توجه و حفاظت مناسبی به عمل می‌آید. استاندارد، تدوین خط‌مشی مدیریت رکوردها، طراحی یک برنامه مدیریت رکورد، برقراری رویه‌ها و تعریف ملزوماتی برای برنامه را پوشش می‌دهد. به منظور اطمینان از تدوین یک برنامه مؤثر، این استاندارد مشخص می کند که چگونه برنامه را نظارت کنیم، وارسی دوره‌ای را انجام دهیم و سازمان آن را هدایت کنیم (White-Dollmann 2004). در بحث امنیت
اطلاعات به عنوان یکی از مباحث داغ جاری، استاندارد فنون رمزگذاری فناوری امنیت اطلاعات (ایزو/آی‌ئی‌سی 17799)، به عنوان راهبردی برای مدیریت امنیت اطلاعات، بسیار اهمیت دارد. این استاندارد راهنماها و اصولی را برای ابداع، اجرا، نگهداری و ارتقای مدیریت امنیت اطلاعات در سازمان عرضه می‌کند. همچنین یک راهنمای کلی برای اهداف پذیرفته‌شده رایج در مدیریت امنیت اطلاعات فراهم می‌نماید(Fanning 2005).

4. ابرداده‌ها
در این قسمت ابتدا لازم است به معرفی مفهوم ابرداده و نقش آن در سازماندهی و مدیریت منابع الکترونیکی پرداخته شود. برای ابرداده تعاریف بسیاری آمده که اکثر آن‌ها بر کاربرد آن تکیه دارند و به عبارت دیگر، تعاریفی عملگرا به شمار می‌آیند. یکی از تعاریف جامعی که از ابرداده ارائه شده، تعریفی است که «هینز» پس از ارائه تعاریف مختلف از آن، آورده است:
«ابرداده

[6]، داده‌ای است که محتوا، شکل یا خصوصیات یک رکورد داده‌ای یا یک منبع اطلاعاتی را توصیف می‌کند. ابرداده را می‌توان در توصیف منابع کاملاً ساختاریافته، یا اطلاعات ساختارنیافته از قبیل مدارک متنی به کار گرفت. همچنین می‌توان برای توصیف منابع الکترونیکی، داده‌های رقمی (شامل تصاویر رقمی) و مدارک چاپی از قبیل کتاب‌ها، مجلات و گزارش‌ها، مورد استفاده قرار داد. می‌توان آن را در درون یک منبع اطلاعاتی (مانند منابع وب) جای داد یا به طور جداگانه در یک پایگاه اطلاعاتی نگهداری کرد»(Haynes 2004).
به طور خلاصه ابرداده را «داده‌ای برای داده» یا «داده‌ای درباره داده» تعریف می‌کنند. به طوری که در تعریف «هینز» نیز به چشم می‌خورد، ابرداده، خود داده‌ای است که محتوا، نوع، قالب، و ... یک منبع اطلاعاتی که متشکل از مجموعه‌ای از داده‌ها می‌باشد را تعریف و توصیف می‌کند.
مدیریت رکورد‌ها از طریق تنظیم منابع و فراهم‌کردن بررسی خلاصه مذاکرات، نقش مهمی در مستندسازی تصمیمات دولتی ایفا می‌کند. مدیریت رکورد‌ها شامل مدیریت فایل‌های فیزیکی و رکورد‌های الکترونیکی می‌باشد؛ هرچند که آن‌ها محمل رسانه‌ای متفاوتی داشته باشند، اما اکثر فرایندهای مشابه بر روی هر نوع رکوردی اعمال می‌شود. مدیریت خوب رکورد‌ها به ایجاد رکورد‌های درست و صحیح بستگی دارد. این قسمت بر کاربرد ابرداده در مدیریت چرخه عمر رکورد‌ها تأکید می‌کند.
زمانی که رکورد ایجاد یا دریافت می‌شود، به ثبت می‌رسد یا با یک نام معین ذخیره می‌شود. در طول فرایند فراهم‌آوری، ابرداده‌های مربوط به رکورد که شامل تاریخ ایجاد، مالک، تاریخ بازبینی و رده امنیتی آن است، ایجاد می‌گردند.
تعدادی از عناصر داده‌ای که اختصاصاً برای مدیریت رکورد‌ها طراحی شده‌اند، در پروفایل‌های کاربردی ابرداده براساس «دوبلین کور»[7]تعریف شده‌اند. مثلاً «آرشیو ملی انگلستان» به عنوان یک سازمان موفق در اداره رکورد‌های عمومی ‌و دست‌نوشته‌های تاریخی، گروهی از عناصر داده‌ای را اختصاصاً برای مدیریت رکورد‌ها در دولت مرکزی تعریف کرده است. اما این عناصر را می‌توان در یک پروفایل کاربردی عمومی‌تر نیز به کار بست(Public Records Office 2002). این عناصر داده‌ای عبارت‌اند از:

Subject	Title	Identifier
Record Type	Addressee	Date
Rights	Location	Language
Description	Mandate	Preservation
Aggregation	Relation	Creator
	Digital Signature	Disposal

این عناصر حداقل مجموعه مصوب نظام‌های «ئی‌‌‌دی‌آر‌ام» را ارائه می‌دهند که باید قابل پشتیبانی باشند. هرچند این مدیریت منابع الکترونیکی و رقمی‌محدود به این موارد نیست و عناصر ابرداده‌ای دیگری نیز علاوه بر آن‌ها به کار برده می‌شوند.

5. استانداردهای ابرداده‌ای برای اطلاعات دولتی و آرشیوه

ا
استانداردها توافقات مستندی (شامل توضیحات فنی یا دیگر ملاک‌های مختصر و مفید) هستند که به طور یکدست به عنوان قانون، راهنما یا تعریف مشخصات، مورد استفاده قرار می‌گیرند تا مواد، محصولات، فرایندها و خدماتی که برای مقاصد خاصی تعیین گردیده‌اند، معتبر و مورد اعتماد شوند(International Organization for Standardization 2002).استانداردهای
ابرداده‌ای بنا به نیازهای جوامع مختلف موضوعی و بخش‌های صنعتی و حرفه‌ای گوناگون تدوین می‌گردند. عوامل کلیدی که بر تدوین آن‌ها اثر گذارده‌اند، نیازهای شغلی، گروه‌های استفاده‌کننده، و تاریخچه یا میراث جوامع خاص بوده‌اند(Haynes 2004).
در اینجا برخی از استانداردهای مورد استفاده برای آرشیوها ذکر می‌شوند.

5-1. «دوبلین کور‌»
در سال 1995 نشستی به منظور بحث درباره راه‌های توصیف و فهرست‌نویسی محتوای وب در شهر دوبلین در ایالت اوهایو برگزار گردید. این نشست نهایتاً منتهی شد به تشکیل «بنیاد ابرداده‌ای دوبلین کور»

[8]، «سازمانی مخصوص ارتقای سازگاری گسترده استانداردهای ابرداده‌ای میانکنش‌پذیر و توسعه واژگان ابرداده‌ای تخصصی برای توصیف منابعی که استقرار نظام‌های بازیابی هوشمند اطلاعات را ممکن می‌سازند»(DCMI 2004). «دوبلین کور» یکی از پراستفاده‌ترین استانداردهای ابرداده‌ای به شمار می‌آید که تحت استاندارد بین‌المللی «ایزو 15836 (2003)» تعریف شده است. حاصل کار این بنیاد منتهی شد به یک مجموعه 15 عنصری پایه که عبارت‌اند از(DCMI 2004):

Source Language Relation Coverage Rights

Contributor Date Type Format Identifier

Title Creator Subject Description Publisher

ویژگی این عناصر، قابلیت بیان آن‌ها در زبان‌های رایج نشانه‌گذاری (مثل اچ‌تی‌ام‌ال، ایکس‌ام‌ال، و آر‌دی‌اف) می‌باشد. این عناصر، عناصری عمومی‌ و چندمنظوره هستند و می‌توان از آن‌ها در زمینه‌های تخصصی مختلفی استفاده کرد. توسعه‌دهندگان استانداردهای ابرداده‌ای تشخیص دادند که کاربران ممکن است نیازهای خاصی داشته باشند که با طرحواره موجود، پوشش داده نشود. مزیت استفاده از عناصر طرحواره‌های موجود این است که فرصت بیش‌تری برای میانکنش‌پذیری میان برنامه‌های کاربردی که عناصر داده‌ای رایج دارند، به وجود آید. توسعه«ئی- جی‌ام‌اس»

[9]در انگلستان نمونه‌ای از یک استاندارد ابرداده‌ای است. برای مثال عنصر ابرداده‌ایegms.statusمعادلی در «دوبلین کور» ندارد و از این رو می‌توان آن را گسترشی از آن طرحواره در نظر گرفت(UK Office of the e-Envoy 2004).

5-2. استاندارد ابرداده‌ای دولت الکترونیکی
اطلاعات دولتی یکی از کانون‌هایی است که گسترش‌هایی را برای «دوبلین کور» به منظور ایجاد پروفایل‌های کاربردی برای دولت الکترونیکی لازم آورده است. فعالیت دولت‌ها در اینترنت از اواسط 1990 به این امر منتهی شد که ابرداده برای تسهیل اکتشاف منبع، مورد نیاز است تا یافتن اطلاعات را در سایت‌های وب دولتی، برای عموم آسان‌تر سازد.
در سال 2000 «بنیاد ابرداده‌ای دولتی انگلستان»

[10]با مرور بازیابی اطلاعات عام در اینترنت، کار خود را آغاز کرد. «واحد فناوری اطلاعات اداری کابینه»[11](که بعداً «اداره دولت الکترونیکی»[12]شد) یک گروه کاری ابرداده تشکیل داد که به «استاندارد ابرداده‌ای دولت الکترونیکی»(ئی- جی‌ام‌اس)بر مبنای«دوبلین کور»منتهی شد و هم‌اکنون ویرایش سومآن، 25 عنصر داد‌ه‌ای دارد. این استاندارد از یک ترکیب مشابه «دوبلین کور» استفاده می‌کند و با استفاده از ایکس‌ام‌ال قابل تبین است. (این استاندارد به عنوان ضرورتی برای میانکنش‌پذیری است که در چارچوب میانکنش‌پذیری دولت الکترونیکی (ئی- جی‌آی‌اف)[13]تعریف می‌شود). بسیاری از عناصر داده‌ای را می‌توان مستقیماً در عناصر ابرداده‌ای به دیگر استانداردها (مثل «دوبلین کور»، «جی‌آی‌ال‌اس»، و «ای‌جی‌ال‌اس» تبدیل کرد. استاندارد، پویا است و توسعه آن بنابر تقاضاها و کارکردهای نو، جریان دارد(Office of the e-Envoy 2003).
این استاندارد در آخرین ویرایش خود در سال 2006 دارای 25 عنصر ابرداده‌ای می‌باشد که عبارت‌اند از(UK GOV talk 2006):

Publisher Relation Rights Source Status Subject Title Type

Digital Signature Disposal Format Identifier Language Location Mandate preservation

Accessibility Addressee Aggregation Audience  Contributor Coverage Date Description

5-3.«خدمت مکان‌یاب دولتیاطلاعات»
دولت فدرال ایالات متحده،«خدمت مکان‌یاب دولتیاطلاعات» (جی‌آی‌ال‌اس)

[14]را به منظور کمک به مردمبراییافتن اطلاعات از طریق نمایندگی‌های مختلف فدرال،تدوین کردهاست. این یک خدمت غیرمتمرکز بر مبنای چندین سایت «جی‌آی‌ال‌اس» دولت فدرال ایالات متحدهمشتمل بر رکورد‌های تقریباً 32 نمایندگی فدرال مختلف می‌باشد. این کار براساس«خدمت مکان‌یابجهانیاطلاعات»[15]با همین سرنام «جی‌آی‌ال‌اس»  بنا گردیده است(McClure, Moen, and Bertot 1999).
عناصر پایه در این استاندارد، 29 عنصر می‌باشند که برخی از آن‌ها بنابر ضرورت و ماهیت عنصر،دارای زیر-عنصرهایی نیز می‌باشند. این عناصر به 7 منظور خاص اختصاص دارند که عبارت‌اند از(DESIRE 1997):

 

      -عناصر توصیفی پایه،
 -عناصر توصیف موضوع،

      -

عناصر قالب و خصیصه‌های فنی،

 

      -عناصر جزئیات میزبان اداره‌گر،

      -

عناصر ابردادهاداره‌گر،

      -

عناصر منشأ و منبع،

 

     -عناصر موارد دسترس‌پذیری و حقوق مؤلف.

5-4.«خدمت مکان‌یاب جهانیاطلاعات»
«جی‌آی‌ال‌اس»برمبنای استانداردکاوش«ایزو 23950»بوده و شامل مفاهیمی ‌کاملاً قابل درک برای کسانی است که در سراسر دنیا منابع اطلاعاتی را جستجو می‌کنند. این مفاهیم، شامل مفاهیم ‌کتابخانه‌ای(مانند عنوان، پدیدآور، ناشر ، تاریخ و محل)هستند.
یک رکورد مکان‌یاب «جی‌آی‌ال‌اس»در واقع نوعی نسخهدگرگون‌شده از یک رکورد فهرست کتابخانه‌ای است. تأثیر این استاندارد در جستجوی اطلاعات بیش‌تر شامل موارد زیر است:

  -اکتشاف اطلاعات،

  - برچسب‌گذاری محمل‌های اطلاعاتی،

  - سازماندهی منابع در وب مانند یک کتابخانه.
عناصر این استاندارد به سه دسته تقسیم می شوند:

1.عناصر«جی‌آی‌ال‌اس»در ثبت‌نام معنایی پایه

[16]این عناصر نقش ثبت‌نام معنایی پایه را دنبال می‌کنند و قسمتی از استاندارد «ایزو 11179» (فناوری اطلاعات- اختصاص و استانداردسازی عناصر داده‌ای) را شامل می‌شود. این عناصر مجموعه‌ای از 88 عنصر هستند و سعی شده با عناصر مارک و «دوبلین کور» قابل تطبیق باشد.

2.عناصر«جی‌آی‌ال‌اس»در پروفایل«جی‌آی‌ال‌اس»:‌مجموع این عناصر 92 عنصر است که در ساختار پروفایل‌های دولتی به کار برده می‌شوند. سعی شده این عناصر نیز با متاتگ‌های مارک آمریکا

[17]و «اس‌جی‌ام‌ال» مطابقت داده شوند.

3.عناصرBib-1:عناصری هستند که توسط نمایندگی حمایت از «زد 50-39»

[18]در کتابخانه کنگره آمریکا حمایت می‌شوند. تعداد این عناصر 148 عنصر است و برخی از عناصر آن قابل تطبیق با عناصر مارک آمریکا هستند(GILS n.d.).

5-5.«خدمت مکان‌یاب دولتی استرالیا»
«خدمت مکان‌یاب دولتی استرالیا» (ای‌جی‌ال‌اس)

[19]یک استاندارد ابرداده‌ای برای اطلاعات دولتی بر روی اینترنت،و براساس «دوبلین کور» می‌باشد. این خدمت در دو بخشباعنوان مجموعه عناصر ابرداده‌ای «ای‌جی‌ال‌اس» منتشر شدهوشامل 19 عنصر داده‌ای می‌باشد که عبارت‌اند از:

Relation Coverage Function Type Format Audience Mandate

Date Identifier Rights Description Source Language

Creator Publisher Contributor Availability Title Subject

این عناصر بجز 4 عنصرAvailability،Function،AudienceوMandateبراساس مجموعه عناصر ابرداده‌ای«دوبلین کور» می‌باشند (National Archives of Australia, 2002).

11. استاندارد عام بین‌المللی توصیف آرشیوی
به عنوان یک دستاورد همکاری بین‌المللی،«شورای بین‌المللی آرشیوها»یک استاندارد عام بین‌المللی توصیف آرشیوی (آیساد (جی))

[20]راتدوین کرده کهمنظور از آن «تعریف و شرح حوزه و محتوای مواد آرشیوی به منظور ارتقایدسترس‌پذیری آن‌ها»است. این استاندارد برای توصیف مواد و مجموعه‌های آرشیوی کاربرد داردو دارای26 عنصر داده‌ایاستکه در استاندارد تعریف می‌شوند. توصیف‌های آرشیوی بر اساس یک مدل توصیف متمایل به بالاترین سطح، سپس ردیف‌ها، سپسرکورد‌ها و در نهایت اقلام،بنا شده‌اند. این استاندارد بیش‌تر به منظور به‌کارگیری در کنار استانداردهای ملی،یا به عنوان زیربنایی برای تدویناستانداردهای ملی برای آرشیوها طراحیشده. به عنوان مثال استاندارد«توصیف کدگذاری مواد آرشیوی» (ئی‌ای‌دی)[21]معبرهایی هم به و هم از «آیساد (جی)» دارد. «ئی‌ای‌دی» توسط کتابخانهکنگره اعمال شده و همان نقشی را برای آرشیوها دارد که مارک برایرکورد‌های کتابشناختی دارد(International Council on Archives 2000).

7. نتیجه
با توجه به توسعه خدمات الکترونیکی دولتی، آرشیوها و اسناد و اطلاعات الکترونیکی به عنوان بخش مهم این فرایند توسعه،نیاز به سازماندهی و مدیریت ویژه در محیط الکترونیکی و مجازی دارند. ابرداده‌ها به عنوان یکی از راهبردهای سازماندهی مدارک رقمی نقش مهمی در این رابطه ایفامی‌کنند که شکل‌گیری استانداردهای بین‌المللی و ملی و رویکرد ساختاری نرم‌افزارها و برنامه‌های کاربردی،نشان‌دهندهاین اهمیت می‌باشد.
در کشور ما نیز با توجه به حرکت‌ها و فعالیت‌هایی که در جهت شکل‌گیری دولت الکترونیکی صورت گرفته،لازم است با الگو گرفتن از فعالیت‌های انجام‌شدهموفق دردیگر نقاط جهان،فعالیت‌های زیربنایی و بنیادینانجامشود که از جملهآن‌ها می‌توانبهتدوین استانداردهای ملیبرایمدیریت مدارک ورکورد‌های الکترونیکی، طراحی و ساخت نرم‌افزارها و برنامه‌های کاربردی با قابلیت میانکنش‌پذیری و توصیف مدرک با پشتیبانی از طرحواره‌های ابرداده‌ایاشاره کرد.

http://www.irandoc.ac.ir

استفاده از استانداردهای ابرداده‌ای در مدیریت مدارک و رکورد‌های الکترونیکی

ادارات دولتی، شرکت‌ها، موزه‌ها، کتابخانه‌ها، آرشیوها و مراکز اطلاعات و مدارک، هر یک مخزنی از مدارک را در خود جای داده‌اند. با افزایش حجم این مدارک و محدودیت‌های مربوط به فضا و نگهداری از یک سو، و قرار گرفتن سازمان‌ها در جریانی رو به سوی خدمات اتوماسیون برای رسیدن به مرحله تحقق دولت الکترونیکی از سوی دیگر، باعث گردیده این مدارک بیش از پیش به قالب‌های الکترونیکی درآیند و راهبردهای مدیریت، نگهداری و دسترسی به آنان در همان راستا تغییر یابد. با رشد روزافزون اطلاعات در قالب مدرک و تغییر شکل این مدارک به صورت الکترونیکی، نیاز به راهبردی ساده، مؤثر و انعطاف‌پذیر برای مدیریت بهتر اطلاعات نیز افزایش می‌یابد.
این نوع راهبرد مدیریتی اطلاعات که با عنوان «مدیریت مدارک و رکورد‌های الکترونیکی» (ئی‌دی‌آرام)[1]مطرح می‌شود بستری است برای مطالعه و تأمل بر شیوه‌های مدیریت این شکل از اطلاعات. تدوین استانداردها، به‌کارگیری زبان‌های نشانه‌گذاری و برنامه‌های کاربردی وی‍ژه و نهایتاً استفاده از عناصر ابرداده‌ای، از جمله فعالیت‌های موفقیت‌آمیز و امیدوارکننده در این حوزه به شمار می‌آیند. این فرایندهای مدیریتی گاه با عبارت «مدیریت رکورد‌های الکترونیکی» (ئی‌آرام)[2]و گاهی نیز با عبارت «مدیریت مدارک الکترونیکی» (ئی‌دی‌اِم)[3]مطرح می‌گردند که با نگاهی به منابع موجود در این دو زمینه، به اشتراک و همپوشانی آن‌ها پی خواهیم برد.

2. مدیریت رکورد‌ها و مدارک الکترونیکی و ضرورت آن
پیش از هر چیز لازم است به برخی از اصطلاحات در این حوزه اشاره کنیم.

مدرک: اطلاعاتی که بر روی یک رسانه فیزیکی ضبط و ذخیره شده، در یک محیط کاربردی قابل تفسیر است و به عنوان یک واحد در نظر گرفته می‌شود.

مدرک الکترونیکی: مدرکی که در قالب الکترونیکی باشد. نکته قابل توجه آن‌که مدرک الکترونیکی ضرورتاً تنها به مدارک متن‌ـ پایه تهیه‌شده توسط واژه‌پردازها اطلاق نمی‌شود، بلکه مدارکی مثل پیغام‌های پست الکترونیکی، تصاویر گرافیکی، مدارک اچ‌تی‌ام‌ال یا ایکس‌ام‌ال، مدارک چندرسانه‌ای و انواع دیگر مدارک را نیز شامل می‌شود.

رکورد:اطلاعاتی که ایجاد، پذیرفته و نگهداری می‌شود و توسط اشخاص و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رکورد الکترونیکی:مدرکی الکترونیکی که به صورت یک رکورد قابل اشتراک از مبدأ درآمده است.

 اطلاعات، بنیادی‌ترین نیاز برای هر سازمان به شمار می‌آید و اطلاعات ثبت‌شده همواره نیاز به یک مدیریت مؤثر دارند. مدیریت رکورد‌ها این اطمینان را می‌دهد که اطلاعات به آسانی در دسترس قرار گیرند و همچنین به طور نظام‌مند، در زمانی که دیگر به آن‌ها نیاز نیست از بین بروند. مثلاً حفاظت از رکورد‌های دولتی، این اطمینان را می‌دهد که جامعه استفاده‌کننده از آن بتواند تغییرات سیاسی را در سیر تاریخی دنبال کند و دسترسی به یک منبع مهم را در آینده ممکن می‌سازد.
رشد ارتباطات و داده‌های الکترونیکی‌-از نامه‌های الکترونیکی گرفته تا پایگاه‌های داده‌هاـ چالش جدیدی را به دنبال داشته است، اما می‌توان مدیریت مشابهی (همانند آنچه درمورد مدارک چاپی اعمال می‌شود)، را به کار گرفت. به نظر می‌رسد که مدیریت رکورد‌ها مبنایی اساسی برای رسیدن به مدیریت مدارک و رکورد‌های الکترونیکی (ئی‌دی‌آر‌ام) باشد که بسیاری از سازمان‌ها به دنبال آن هستند.
جامعه نوین انتظار بالایی از دسترس‌پذیری اطلاعات دارد. اکنون مردم انتظار دارند که پاسخ‌های سریع و مؤثری را برای درخواست‌های اطلاعاتیشان دریافت نمایند و توسط دولت‌های موفق و پیشرفته نیز یک خط مشی «دولت باز» دنبال می‌شود(The National Archive of Scotland n.d.).
برای این‌که از موفقیت و اثربخشی فعالیت‌های مدیریت رکورد‌ها مطمئن شویم، باید اصول زیر را در مدیریت رکورد‌ها در نظر بگیریم(Robertson 2005):

  -مشخص نمودن و مدیریت هر گونه ابهام و پیچیدگی،       
 -تأکید بر انطباق و پذیرش[4] 
 -تبیین ملموس و مشهود مزایا و فواید،

       -

اولویت بخشیدن برمبنای نیازهای حرفه،

       -

کوتاه کردن مسیرها،

       - ارائه یک رهبری نیرومند،

       -

کم کردن میزان  مخاطره[5]
 -داشتن ارتباطات گسترده و فراگیر،

 

      -درنظرداشتن تجارب کاربر مربوطه،

      - انتخاب کردن اولین طرح به طور خیلی محتاطانه و دقیق.

:در مدیریت رکورد‌های الکترونیکی ما با داده‌های رقمی ‌سروکار داریم و این داده‌ها فرایندی را می‌پیمایند که به آن «چرخه عمر اطلاعات» می‌گویند. این چرخه شامل مراحل زیر است

ایجاد یا فراهم‌آوری اطلاعات. که شامل تولید اولیه و گردآوری اطلاعات، وارد کردن آن‌ها در یک نظام و افزودن نمایه‌هایی به آن منبع اطلاعاتی برای بازیابی بهتر می‌باشد.
استفاده. در این مرحله از چرخه عمر، اطلاعات در دسترس گونه‌های خاصی از کاربران یا گروه‌های تعریف‌شده قرار می‌گیرد و توسط آنان استفاده می‌شود. در اینجا بیش‌تر بحث مدیریت اختیارات و حقوق مطرح می‌شود.
بازنگریی. در طول مراحلی از عمر یک منبع اطلاعاتی، ممکن است آن منبع کنار گذاشته شود یا دیگر قابل استفاده نباشد. بنابراین به منظور اطمینان از این‌که روی‌هم‌رفته نظام اطلاعاتی روزآمد، مناسب و دقیق است، فرایند بازنگری مورد توجه قرار می‌گیرد.
حفاظت. صحت منابع اطلاعاتی مستلزم آن است که با روش‌های پشتیبانی مناسب، حمایت شود و همچنان که فناوری توسعه می‌یابد، سیاست‌های انتقال نیز تغییر کند.
کنارگذاری. به دنبال فرایند بازنگری، منابع اطلاعاتی ممکن است نابود شوند، برای استفاده در آینده بایگانی گردند، یا به یک مخزن دائمی ‌یا درازمدت (بایگانی راکد) منتقل شوند.

3. استانداردهای جهانی مدیریت مدارک و رکورد‌ها
برایاطمینان از این که رکورد‌هایایجاد‌شدهیا مورد استفاده قرارگرفته در یک سازمان به طور مطلوبینگهداریمی‌شوند، باید فعالیت‌ها و راهکارهاییرا دنبال نمود که مدیریت رکوردها این فعالیت‌ها و راهکارها را برقرار می‌سازد. منابع بسیاریبرای کمک به مدیریت مؤثر رکوردها، مدارک و نامه‌ها وجود دارند که امنیت موردنظر را تأمین می‌کنند.
در سال 2001 «استاندارد بین‌المللی مدیریت رکوردها» (ایزو 15489) به طور رسمی تدوین گردید. این استاندارد چندمنظوره، خط‌مشی‌ها و رویه‌های رکوردها را به گونه‌ای استاندارد می‌کند که اطمینان حاصل شود از تمام رکوردها، توجه و حفاظت مناسبی به عمل می‌آید. استاندارد، تدوین خط‌مشی مدیریت رکوردها، طراحی یک برنامه مدیریت رکورد، برقراری رویه‌ها و تعریف ملزوماتی برای برنامه را پوشش می‌دهد. به منظور اطمینان از تدوین یک برنامه مؤثر، این استاندارد مشخص می کند که چگونه برنامه را نظارت کنیم، وارسی دوره‌ای را انجام دهیم و سازمان آن را هدایت کنیم (White-Dollmann 2004). در بحث امنیت
اطلاعات به عنوان یکی از مباحث داغ جاری، استاندارد فنون رمزگذاری فناوری امنیت اطلاعات (ایزو/آی‌ئی‌سی 17799)، به عنوان راهبردی برای مدیریت امنیت اطلاعات، بسیار اهمیت دارد. این استاندارد راهنماها و اصولی را برای ابداع، اجرا، نگهداری و ارتقای مدیریت امنیت اطلاعات در سازمان عرضه می‌کند. همچنین یک راهنمای کلی برای اهداف پذیرفته‌شده رایج در مدیریت امنیت اطلاعات فراهم می‌نماید(Fanning 2005).

4. ابرداده‌ها
در این قسمت ابتدا لازم است به معرفی مفهوم ابرداده و نقش آن در سازماندهی و مدیریت منابع الکترونیکی پرداخته شود. برای ابرداده تعاریف بسیاری آمده که اکثر آن‌ها بر کاربرد آن تکیه دارند و به عبارت دیگر، تعاریفی عملگرا به شمار می‌آیند. یکی از تعاریف جامعی که از ابرداده ارائه شده، تعریفی است که «هینز» پس از ارائه تعاریف مختلف از آن، آورده است:
«ابرداده

[6]، داده‌ای است که محتوا، شکل یا خصوصیات یک رکورد داده‌ای یا یک منبع اطلاعاتی را توصیف می‌کند. ابرداده را می‌توان در توصیف منابع کاملاً ساختاریافته، یا اطلاعات ساختارنیافته از قبیل مدارک متنی به کار گرفت. همچنین می‌توان برای توصیف منابع الکترونیکی، داده‌های رقمی (شامل تصاویر رقمی) و مدارک چاپی از قبیل کتاب‌ها، مجلات و گزارش‌ها، مورد استفاده قرار داد. می‌توان آن را در درون یک منبع اطلاعاتی (مانند منابع وب) جای داد یا به طور جداگانه در یک پایگاه اطلاعاتی نگهداری کرد»(Haynes 2004).
به طور خلاصه ابرداده را «داده‌ای برای داده» یا «داده‌ای درباره داده» تعریف می‌کنند. به طوری که در تعریف «هینز» نیز به چشم می‌خورد، ابرداده، خود داده‌ای است که محتوا، نوع، قالب، و ... یک منبع اطلاعاتی که متشکل از مجموعه‌ای از داده‌ها می‌باشد را تعریف و توصیف می‌کند.
مدیریت رکورد‌ها از طریق تنظیم منابع و فراهم‌کردن بررسی خلاصه مذاکرات، نقش مهمی در مستندسازی تصمیمات دولتی ایفا می‌کند. مدیریت رکورد‌ها شامل مدیریت فایل‌های فیزیکی و رکورد‌های الکترونیکی می‌باشد؛ هرچند که آن‌ها محمل رسانه‌ای متفاوتی داشته باشند، اما اکثر فرایندهای مشابه بر روی هر نوع رکوردی اعمال می‌شود. مدیریت خوب رکورد‌ها به ایجاد رکورد‌های درست و صحیح بستگی دارد. این قسمت بر کاربرد ابرداده در مدیریت چرخه عمر رکورد‌ها تأکید می‌کند.
زمانی که رکورد ایجاد یا دریافت می‌شود، به ثبت می‌رسد یا با یک نام معین ذخیره می‌شود. در طول فرایند فراهم‌آوری، ابرداده‌های مربوط به رکورد که شامل تاریخ ایجاد، مالک، تاریخ بازبینی و رده امنیتی آن است، ایجاد می‌گردند.
تعدادی از عناصر داده‌ای که اختصاصاً برای مدیریت رکورد‌ها طراحی شده‌اند، در پروفایل‌های کاربردی ابرداده براساس «دوبلین کور»[7]تعریف شده‌اند. مثلاً «آرشیو ملی انگلستان» به عنوان یک سازمان موفق در اداره رکورد‌های عمومی ‌و دست‌نوشته‌های تاریخی، گروهی از عناصر داده‌ای را اختصاصاً برای مدیریت رکورد‌ها در دولت مرکزی تعریف کرده است. اما این عناصر را می‌توان در یک پروفایل کاربردی عمومی‌تر نیز به کار بست(Public Records Office 2002). این عناصر داده‌ای عبارت‌اند از:

Subject	Title	Identifier
Record Type	Addressee	Date
Rights	Location	Language
Description	Mandate	Preservation
Aggregation	Relation	Creator
	Digital Signature	Disposal

این عناصر حداقل مجموعه مصوب نظام‌های «ئی‌‌‌دی‌آر‌ام» را ارائه می‌دهند که باید قابل پشتیبانی باشند. هرچند این مدیریت منابع الکترونیکی و رقمی‌محدود به این موارد نیست و عناصر ابرداده‌ای دیگری نیز علاوه بر آن‌ها به کار برده می‌شوند.

5. استانداردهای ابرداده‌ای برای اطلاعات دولتی و آرشیوه

ا
استانداردها توافقات مستندی (شامل توضیحات فنی یا دیگر ملاک‌های مختصر و مفید) هستند که به طور یکدست به عنوان قانون، راهنما یا تعریف مشخصات، مورد استفاده قرار می‌گیرند تا مواد، محصولات، فرایندها و خدماتی که برای مقاصد خاصی تعیین گردیده‌اند، معتبر و مورد اعتماد شوند(International Organization for Standardization 2002).استانداردهای
ابرداده‌ای بنا به نیازهای جوامع مختلف موضوعی و بخش‌های صنعتی و حرفه‌ای گوناگون تدوین می‌گردند. عوامل کلیدی که بر تدوین آن‌ها اثر گذارده‌اند، نیازهای شغلی، گروه‌های استفاده‌کننده، و تاریخچه یا میراث جوامع خاص بوده‌اند(Haynes 2004).
در اینجا برخی از استانداردهای مورد استفاده برای آرشیوها ذکر می‌شوند.

5-1. «دوبلین کور‌»
در سال 1995 نشستی به منظور بحث درباره راه‌های توصیف و فهرست‌نویسی محتوای وب در شهر دوبلین در ایالت اوهایو برگزار گردید. این نشست نهایتاً منتهی شد به تشکیل «بنیاد ابرداده‌ای دوبلین کور»

[8]، «سازمانی مخصوص ارتقای سازگاری گسترده استانداردهای ابرداده‌ای میانکنش‌پذیر و توسعه واژگان ابرداده‌ای تخصصی برای توصیف منابعی که استقرار نظام‌های بازیابی هوشمند اطلاعات را ممکن می‌سازند»(DCMI 2004). «دوبلین کور» یکی از پراستفاده‌ترین استانداردهای ابرداده‌ای به شمار می‌آید که تحت استاندارد بین‌المللی «ایزو 15836 (2003)» تعریف شده است. حاصل کار این بنیاد منتهی شد به یک مجموعه 15 عنصری پایه که عبارت‌اند از(DCMI 2004):

Source Language Relation Coverage Rights

Contributor Date Type Format Identifier

Title Creator Subject Description Publisher

ویژگی این عناصر، قابلیت بیان آن‌ها در زبان‌های رایج نشانه‌گذاری (مثل اچ‌تی‌ام‌ال، ایکس‌ام‌ال، و آر‌دی‌اف) می‌باشد. این عناصر، عناصری عمومی‌ و چندمنظوره هستند و می‌توان از آن‌ها در زمینه‌های تخصصی مختلفی استفاده کرد. توسعه‌دهندگان استانداردهای ابرداده‌ای تشخیص دادند که کاربران ممکن است نیازهای خاصی داشته باشند که با طرحواره موجود، پوشش داده نشود. مزیت استفاده از عناصر طرحواره‌های موجود این است که فرصت بیش‌تری برای میانکنش‌پذیری میان برنامه‌های کاربردی که عناصر داده‌ای رایج دارند، به وجود آید. توسعه«ئی- جی‌ام‌اس»

[9]در انگلستان نمونه‌ای از یک استاندارد ابرداده‌ای است. برای مثال عنصر ابرداده‌ایegms.statusمعادلی در «دوبلین کور» ندارد و از این رو می‌توان آن را گسترشی از آن طرحواره در نظر گرفت(UK Office of the e-Envoy 2004).

5-2. استاندارد ابرداده‌ای دولت الکترونیکی
اطلاعات دولتی یکی از کانون‌هایی است که گسترش‌هایی را برای «دوبلین کور» به منظور ایجاد پروفایل‌های کاربردی برای دولت الکترونیکی لازم آورده است. فعالیت دولت‌ها در اینترنت از اواسط 1990 به این امر منتهی شد که ابرداده برای تسهیل اکتشاف منبع، مورد نیاز است تا یافتن اطلاعات را در سایت‌های وب دولتی، برای عموم آسان‌تر سازد.
در سال 2000 «بنیاد ابرداده‌ای دولتی انگلستان»

[10]با مرور بازیابی اطلاعات عام در اینترنت، کار خود را آغاز کرد. «واحد فناوری اطلاعات اداری کابینه»[11](که بعداً «اداره دولت الکترونیکی»[12]شد) یک گروه کاری ابرداده تشکیل داد که به «استاندارد ابرداده‌ای دولت الکترونیکی»(ئی- جی‌ام‌اس)بر مبنای«دوبلین کور»منتهی شد و هم‌اکنون ویرایش سومآن، 25 عنصر داد‌ه‌ای دارد. این استاندارد از یک ترکیب مشابه «دوبلین کور» استفاده می‌کند و با استفاده از ایکس‌ام‌ال قابل تبین است. (این استاندارد به عنوان ضرورتی برای میانکنش‌پذیری است که در چارچوب میانکنش‌پذیری دولت الکترونیکی (ئی- جی‌آی‌اف)[13]تعریف می‌شود). بسیاری از عناصر داده‌ای را می‌توان مستقیماً در عناصر ابرداده‌ای به دیگر استانداردها (مثل «دوبلین کور»، «جی‌آی‌ال‌اس»، و «ای‌جی‌ال‌اس» تبدیل کرد. استاندارد، پویا است و توسعه آن بنابر تقاضاها و کارکردهای نو، جریان دارد(Office of the e-Envoy 2003).
این استاندارد در آخرین ویرایش خود در سال 2006 دارای 25 عنصر ابرداده‌ای می‌باشد که عبارت‌اند از(UK GOV talk 2006):

Publisher Relation Rights Source Status Subject Title Type

Digital Signature Disposal Format Identifier Language Location Mandate preservation

Accessibility Addressee Aggregation Audience  Contributor Coverage Date Description

5-3.«خدمت مکان‌یاب دولتیاطلاعات»
دولت فدرال ایالات متحده،«خدمت مکان‌یاب دولتیاطلاعات» (جی‌آی‌ال‌اس)

[14]را به منظور کمک به مردمبراییافتن اطلاعات از طریق نمایندگی‌های مختلف فدرال،تدوین کردهاست. این یک خدمت غیرمتمرکز بر مبنای چندین سایت «جی‌آی‌ال‌اس» دولت فدرال ایالات متحدهمشتمل بر رکورد‌های تقریباً 32 نمایندگی فدرال مختلف می‌باشد. این کار براساس«خدمت مکان‌یابجهانیاطلاعات»[15]با همین سرنام «جی‌آی‌ال‌اس»  بنا گردیده است(McClure, Moen, and Bertot 1999).
عناصر پایه در این استاندارد، 29 عنصر می‌باشند که برخی از آن‌ها بنابر ضرورت و ماهیت عنصر،دارای زیر-عنصرهایی نیز می‌باشند. این عناصر به 7 منظور خاص اختصاص دارند که عبارت‌اند از(DESIRE 1997):

 

      -عناصر توصیفی پایه،
 -عناصر توصیف موضوع،

      -

عناصر قالب و خصیصه‌های فنی،

 

      -عناصر جزئیات میزبان اداره‌گر،

      -

عناصر ابردادهاداره‌گر،

      -

عناصر منشأ و منبع،

 

     -عناصر موارد دسترس‌پذیری و حقوق مؤلف.

5-4.«خدمت مکان‌یاب جهانیاطلاعات»
«جی‌آی‌ال‌اس»برمبنای استانداردکاوش«ایزو 23950»بوده و شامل مفاهیمی ‌کاملاً قابل درک برای کسانی است که در سراسر دنیا منابع اطلاعاتی را جستجو می‌کنند. این مفاهیم، شامل مفاهیم ‌کتابخانه‌ای(مانند عنوان، پدیدآور، ناشر ، تاریخ و محل)هستند.
یک رکورد مکان‌یاب «جی‌آی‌ال‌اس»در واقع نوعی نسخهدگرگون‌شده از یک رکورد فهرست کتابخانه‌ای است. تأثیر این استاندارد در جستجوی اطلاعات بیش‌تر شامل موارد زیر است:

  -اکتشاف اطلاعات،

  - برچسب‌گذاری محمل‌های اطلاعاتی،

  - سازماندهی منابع در وب مانند یک کتابخانه.
عناصر این استاندارد به سه دسته تقسیم می شوند:

1.عناصر«جی‌آی‌ال‌اس»در ثبت‌نام معنایی پایه

[16]این عناصر نقش ثبت‌نام معنایی پایه را دنبال می‌کنند و قسمتی از استاندارد «ایزو 11179» (فناوری اطلاعات- اختصاص و استانداردسازی عناصر داده‌ای) را شامل می‌شود. این عناصر مجموعه‌ای از 88 عنصر هستند و سعی شده با عناصر مارک و «دوبلین کور» قابل تطبیق باشد.

2.عناصر«جی‌آی‌ال‌اس»در پروفایل«جی‌آی‌ال‌اس»:‌مجموع این عناصر 92 عنصر است که در ساختار پروفایل‌های دولتی به کار برده می‌شوند. سعی شده این عناصر نیز با متاتگ‌های مارک آمریکا

[17]و «اس‌جی‌ام‌ال» مطابقت داده شوند.

3.عناصرBib-1:عناصری هستند که توسط نمایندگی حمایت از «زد 50-39»

[18]در کتابخانه کنگره آمریکا حمایت می‌شوند. تعداد این عناصر 148 عنصر است و برخی از عناصر آن قابل تطبیق با عناصر مارک آمریکا هستند(GILS n.d.).

5-5.«خدمت مکان‌یاب دولتی استرالیا»
«خدمت مکان‌یاب دولتی استرالیا» (ای‌جی‌ال‌اس)

[19]یک استاندارد ابرداده‌ای برای اطلاعات دولتی بر روی اینترنت،و براساس «دوبلین کور» می‌باشد. این خدمت در دو بخشباعنوان مجموعه عناصر ابرداده‌ای «ای‌جی‌ال‌اس» منتشر شدهوشامل 19 عنصر داده‌ای می‌باشد که عبارت‌اند از:

Relation Coverage Function Type Format Audience Mandate

Date Identifier Rights Description Source Language

Creator Publisher Contributor Availability Title Subject

این عناصر بجز 4 عنصرAvailability،Function،AudienceوMandateبراساس مجموعه عناصر ابرداده‌ای«دوبلین کور» می‌باشند (National Archives of Australia, 2002).

11. استاندارد عام بین‌المللی توصیف آرشیوی
به عنوان یک دستاورد همکاری بین‌المللی،«شورای بین‌المللی آرشیوها»یک استاندارد عام بین‌المللی توصیف آرشیوی (آیساد (جی))

[20]راتدوین کرده کهمنظور از آن «تعریف و شرح حوزه و محتوای مواد آرشیوی به منظور ارتقایدسترس‌پذیری آن‌ها»است. این استاندارد برای توصیف مواد و مجموعه‌های آرشیوی کاربرد داردو دارای26 عنصر داده‌ایاستکه در استاندارد تعریف می‌شوند. توصیف‌های آرشیوی بر اساس یک مدل توصیف متمایل به بالاترین سطح، سپس ردیف‌ها، سپسرکورد‌ها و در نهایت اقلام،بنا شده‌اند. این استاندارد بیش‌تر به منظور به‌کارگیری در کنار استانداردهای ملی،یا به عنوان زیربنایی برای تدویناستانداردهای ملی برای آرشیوها طراحیشده. به عنوان مثال استاندارد«توصیف کدگذاری مواد آرشیوی» (ئی‌ای‌دی)[21]معبرهایی هم به و هم از «آیساد (جی)» دارد. «ئی‌ای‌دی» توسط کتابخانهکنگره اعمال شده و همان نقشی را برای آرشیوها دارد که مارک برایرکورد‌های کتابشناختی دارد(International Council on Archives 2000).

7. نتیجه
با توجه به توسعه خدمات الکترونیکی دولتی، آرشیوها و اسناد و اطلاعات الکترونیکی به عنوان بخش مهم این فرایند توسعه،نیاز به سازماندهی و مدیریت ویژه در محیط الکترونیکی و مجازی دارند. ابرداده‌ها به عنوان یکی از راهبردهای سازماندهی مدارک رقمی نقش مهمی در این رابطه ایفامی‌کنند که شکل‌گیری استانداردهای بین‌المللی و ملی و رویکرد ساختاری نرم‌افزارها و برنامه‌های کاربردی،نشان‌دهندهاین اهمیت می‌باشد.
در کشور ما نیز با توجه به حرکت‌ها و فعالیت‌هایی که در جهت شکل‌گیری دولت الکترونیکی صورت گرفته،لازم است با الگو گرفتن از فعالیت‌های انجام‌شدهموفق دردیگر نقاط جهان،فعالیت‌های زیربنایی و بنیادینانجامشود که از جملهآن‌ها می‌توانبهتدوین استانداردهای ملیبرایمدیریت مدارک ورکورد‌های الکترونیکی، طراحی و ساخت نرم‌افزارها و برنامه‌های کاربردی با قابلیت میانکنش‌پذیری و توصیف مدرک با پشتیبانی از طرحواره‌های ابرداده‌ایاشاره کرد.

http://www.irandoc.ac.ir

آر. دی. ا: استاندارد بین‌المللی جدید

RDA چیست؟

پیش از RDA
اصل AACR به قواعد فهرست‌نویسی پیشین برمی‌گردد. در سال 1841، قواعد فهرست‌نویسیِ پانیزی[4]، برای موزۀ بریتانیا[5] [2]، ایده‌ای را پایه‌گذاری کرد که در آن هر کتاب بایستی در فهرست‌نویسی یک مدخل (شناسه) اصلی داشته باشد؛ در حالی که اثر کاتر[6] با نام قواعد فهرست فرهنگی چاپی[7][3] که در سال 1876 منتشر شد، حاوی 369 اصل در زمینه فهرست‌نویسی توصیفی، سرشناسه‌های موضوعی و برگه‌آرایی بود. پس از آن قواعد انگلیسی و آمریکایی جداگانه‌ای تا اواسط قرن 20 مورد استفاده قرار گرفت.
دو مجموعه از اصول بین‌المللی به صورت توافقی در دهۀ 1960 تنظیم شد. اصول پاریس[8] را کنفرانس بین‌المللی اصول فهرست‌نویسی[9] در سال 1961 در پاریس تنظیم کرد [4] که نمایندگانی از 53 کشور در آن حضور داشتند و کار سیمور لابتزکی[10] را تأیید کردند. اصول کپنهاگ[11] نیز در جلسۀ بین‌المللی متخصصین فهرست‌نویسی[12] در سال 1969 در کپنهاگ به تصویب رسید [5] و انگیزه‌ای برای اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های کتابداری[13] (IFLA) [6]، تا کار بر روی استاندارد بین‌المللی توصیف کتابشناختی[14] (ISBD) [7] را که برای اولین بار در سال 1971 منتشر شد، شروع کنند. ISBD، توصیف هر مورد را در حوزه‌های جداگانه‌ای سازماندهی می‌کند که عبارتند از: تکرار نام پدیدآورنده، ویرایش، اطلاعات خاص منابع، انتشار، توصیف ظاهری، فروست، یادداشت‌ها و تمایزگرهای شماره استاندارد.
چاپ اول AACR، در سال 1967 منتشر شد که به صورت دو متن انگلیسی و آمریکای شمالی مجزا بود. چاپ دوم (AACR2) در سال 1978 منتشر شده و دو مجموعه از قواعد اصول را با هم ادغام کرد و همچنین آنها را با ISBD، همساز کرد. اصول اصلی AACR فهرست‌نویسی از مدارک موجود را شامل می‌شد تا برگرفتن اطلاعات از منابع خارجی و مفهوم ’منبع اطلاعاتی مادر‘، که در صورت وجود تناقض منبع ارجح است.

RDA به چه علت مورد نیاز است؟
از زمان انتشار AACR در سال 1978، یک سری اصلاحیه‌ها و بازنگری‌ها در مورد متن AACR2 انجام شده است. در سال 1997 JSC، متخصصینی را از سراسر دنیا به کنفرانس بین‌المللی اصول و تحولات آتی[15] AACR در تورنتو[16] دعوت کرد [8]. شرکت کنندگان برخی از مسائل مرتبط را مانند اصول، محتوا در مقابل محمل اطلاعاتی، ساختار منطقی قواعد و پیوسته و جهانی کردن تعریف کردند. ویرایش‌های پس از چاپ 1997، بعضی مسائل را به طور محدود خاطر نشان کرد، اما نیاز به منابع جدید به شدت احساس می‌شد و مشخص بود که نمی‌توان به چاپ سوم AACR هم بسنده کرد.
این نظریه با مطالعه‌ای که ایفلا در سال 1998 بر نیازمندی‌های کاربردی رکوردهای کتابشناختی[17] (FRBR) [9] انجام داد حمایت شد و اهداف اصلی فهرست‌نویسی و اهمیت رابطه استفاده کنندگان جهت انجام وظایف اساسیِ ”جستجو“، ”تشخیص“،”انتخاب“ و ”کسب“ را خاطر نشان می‌کرد. این تحقیق، مدلی ذهنی از ذات و موجودیتی خلق کرد که مستقل از قالب‌های ارتباطات یا ساختارهای داده بود. در این مدل، اطلاعات حاوی مشخصه‌های اثر، بیان و جلوه بودند که به ذات برمی‌گردد (افراد، تنالگان، مفاهیم، اشیاء، رویدادها و اماکن). ساختار این مدل فرضی، همنشینی سطح اثر / بیان را ممکن می‌سازد. چالش ادغام این مدل و مفاهیمش در اصول فهرست‌نویسی نوین، منجر به تصمیم‌گیری در ایجاد RDA شد که بر AACR2 اصلاح شده ارجحیت داشت؛ چون این امر فقط جایگزین کردن یک جمله با جمله دیگر در AACR نیست بلکه اغلب بازنویسی کامل متن هر بخش را لازم دارد.
بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که چه نکات و مشکلاتی در AACR2 وجود دارد که نیاز به RDA را نمایان می‌کند؟

ساده‌سازی
قواعد، در طول زمان، پیچیده‌تر شده‌اند زیرا همیشه می‌خواسته‌اند که این قواعد همۀ قالب‌های منابع پیچیده و مختلف را پوشش دهند. به دنبال قواعد کلی، یک سری قواعد خاص است که کتاب‌ها و دیگر مواد چاپی، مواد جغرافیایی، دست‌نوشته‌ها، موسیقی، ضبط صدا، تصاویر متحرک، ضبط ویدیویی، مواد گرافیکی، مواد الکترونیکی، اقلام سه بعدی، ریزنگاشت‌ها و منابع پیوسته (مثلاً سریال‌ها) را پوشش می‌دهد. هدف RDA ایجاد قواعد آسان‌تری است که بتوان آنها را به راحتی در منابع مختلف با حداقل دستورالعمل‌های خاص و با کمک مثال‌های مربوط به آن، به کار گرفت.

ساختار
ساختار کنونی AACR2 که در بالا به آن اشاره شد، به خودی خود منشاء مشکلاتی است. ترتیب قرار گرفتن فصل‌های توصیفی براساس نوع منابع، بدین معناست که ابتدا فهرست‌نویس باید نوع و یا قالب موادی را که قرار است توصیف شوند در نظر گیرد تا بتواند فصل‌ها را بر طبق آن مرتب کند. با این وجود، هیچ رهنمود خاصی در مورد نحوه انجام آن وجود ندارد. گرچه ممکن است این امر در مورد بعضی منابع واضح و آشکار باشد (برای مثال یک دست‌نوشته متنی ساده) اما در مورد بقیه این طور نیست – آیا یک پیایند موسیقی در ابتدا ”موسیقی“ بوده یا ”منبعی پیوسته و مسلسل“؟ RDA قصد دارد این مسئله را با متمایز کردن نوع منابع به عنوان اولین قدم در فرآیند فهرست‌نویسی و آغاز دستورالعمل‌های کلی، حل کند.

همسازی
ساختار اصول عام و خاص در AACR2 به گونه‌ای بود که بعضی منابع تا حدی متفاوت از منابع دیگر فهرست‌نویسی می‌شوند. قواعد جایگزین در برخی موارد و اضافه کردن گزینه‌هایی به قواعد، کار را پیچیده‌تر کرده بود تا آنجا که با استفاده از AACR، دو پیشینۀ فهرست‌نویسی را برای یک مورد می‌توانستند ایجاد کنند که باز هم تفاوت‌های عمده و اساسی داشتند. RDA قصد دارد قواعد را آنقدر ساده کند تا بتوان آنها را به راحتی برای دامنۀ وسیعی از منابع به کار برد و قواعد جایگزین را تا حد ممکن حذف کرد.

هم‌نشینی
امروزه محیط اطلاعاتی به گونه‌ای است که هر یک از منابع اطلاعاتی در قالب‌های مختلف و اغلب با اشتقاق‌هایی موجود می‌باشد. برای مثال یک رمان ممکن است به صورت جلد گالینگور یا شمیز، قطع استاندارد و قطع بزرگ، قالب‌های بریل و به شکل‌های لمس کردنی، فایل‌های دیجیتالی و یا به صورت کلام ضبط شده بر روی کاست یا سی‌دی موجود باشد. همچنین ممکن است منبعی باشد برای فیلم‌ها، موسیقی‌ها، اپرا و رقص باله و یا الهامی برای ادامه یک فیلم و کارهای مشابه با نویسندگان مشابه و متفاوت. میان این موارد نسبت‌های زیادی است که در FRBR توضیح داده شده‌اند، اما AACR به طور مستقیم این مدل فرضی و اصطلاحات آن را منعکس نکرده است. این نسبت‌ها بسیار مهم بوده و باعث می‌شوند فهرست‌ها، پیشینه‌ها را به طور مناسب همنشین کند. RDA علاوه بر ضمیمه کردن اصطلاح‌شناسی FRBR در متن، فصلی را نیز در مورد نسبت‌ها می‌نویسد.

قواعد اصول - محور
ساختار قواعد عام و خاص و دستورالعمل‌های جایگزین، شرایطی را ایجاد کرد که در آن تعبیر و تفسیر قواعد برای کمک به فهرست‌نویسی، بسط پیدا کرد. RDA امیدوار است مجموعه قواعدی را رواج دهد که بر مبنای اصول واضحی باشند، با جایگزین‌های محدود تا فهرست‌نویسان را قادر سازد، خودشان به قضاوت صحیح و کارشناسی بپردازند.

محتوا و قالب
هم ساز کردن AACR با ISBD، منجر به استفاده از اصطلاح ”وجه تسمیه عام[18]“ (GMD) و ”وجه تسمیه خاص[19]“ (SMD) شد. این اصطلاحات به طور بالقوه در سیستم‌ها به عنوان پارامترهای پالایش (فیلتر) (مثلاً پیدا کردن DVD یک فیلم و نه ویدیویی آن)، پارامترهای سکانس نمایش (مثلاً برای یک اثر، 8 متن، 3 کلام ضبط شده، 1 فایل دیجیتالی و 1 متن بریل وجود دارد) و اطلاعات محتوا (نت نویسی در موسیقی و اجرای ضبط شده از یک قطعه موسیقی) به کار برده می­شوند.
امروزه استفاده از اصطلاحات SMD و GMD، محدود شده است و این تا حدی به مشکلات ذاتی در لیست واژگان و اصطلاحات برمی‌گردد. دو لیست GMD وجود دارد، یکی انگلیسی و دیگری استرالیایی / آمریکای شمالی که تاحدی طویل‌تر است. اصطلاحات GMD محتوا (مثل مواد جغرافیایی یا موسیقی) و قالب (مثل بریل یا بریدۀ فیلم) را با هم در برمی‌گیرد. همچنین با افزایش سریع حاملان اطلاعات، استفاده کنندگان، از اصطلاحات SMD، بی‌اطلاع‌تر می‌شدند: مثلاً اصطلاحات تصویب شده در SMD ”کاست صوتی“ و ”دیسک ویدیویی“ هستند نه اصطلاحاتی که معمولاً استفاده می‌شوند یعنی ”نوارشنیداری“ و ”DVD“. برای حل این مشکل در نسخه‌های اخیر AACR2، گزینه‌هایی گنجانده شده است. برای استفاده از این قبیل اصطلاحات RDA، اصطلاحات GMD و SMD را با روش انعطاف‌پذیرتری جایگزین می‌کند که در آن محتوای موجود و اصطلاحات حامل بدون منع استفاده از اصطلاحات مورد نیاز دیگر در آینده، قابل تعریف است.

بین‌المللی کردن
AACR در فرهنگ انگلیسی زبانان در انگلستان و آمریکای شمالی شکوفا شد و بعضی از جنبه‌های آن گرایش انگلو – امریکن دارد. در همین زمان، کشورهای دیگر هم قواعد فهرست‌نویسی خودشان را توسعه بخشیدند که با AACR زمینه‌های مشترک و همچنین متفاوتی دارد.
یک نمونه ’طریق فهرست‌نویسی الفبایی‘[20](RAK) [10] است که در آلمان مورد استفاده قرار گرفت. RAK در اصل مبتنی بر اصول پاریس و کپنهاگ است و شیوه‌های فهرست‌نویسی پورسین[21](PI) [11] را به عنوان قواعد فهرست‌نویسی استاندارد در اوایل دهۀ 1970 و 1980 در آلمان جایگزین کرد. اگرچه AACR و RAK هر دو بر مبنای اصول پاریس و کپنهاگ هستند اما تفاوت‌های عمده‌ای بین آنها دیده می‌شود.
دنیای کتابداری خیلی سریع مزایای اقتصادی اصل ”ایجاد یک بار پیشینه فهرست‌نویسی الکترونیکی و استفاده از آن به کرّات“ را تشخیص می‌دهد، با این نتیجه که از نظر جهانی، تبادل وسیع داده‌های کتابشناختی وجود دارد. با افزایش این تبادلات، موانعی بر سر راه تبادل اطلاعات که در سری‌های مختلف قواعد ایجاد شده‌اند، وجود دارد. گرایش انگلو – امریکن در AACR2، مانعی است بر سر راه انتخابی گسترده‌تر در بعضی نواحی دنیا که جامعۀ اطلاعاتی در آنها به صورت روزافزون بین‌المللی می‌شود. بنابراین هدف از RDA این است که آنرا بر مبنای اصول فهرست‌نویسی جهانی و موافق با این اصول تدوین کنند و ریشه‌های انگلو – امریکن را هم از قواعد جدید حذف نمایند.

«فهرست‌نویسی»امروز
اگر چه هنوز هم اثری از فرم‌های اولیه فهرست‌نویسی دیده می‌شود، امّا اخیراً فهرست‌های آنلاین[22]در دسترس است و برای فهرست‌نویسی قالب‌های مختلف ابرداده‌ای را جستجو می‌کنند. قالب‌های ابرداده‌ای و ارتباطی جدیدی در دسترس است که بسیار هم در دنیای اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
امروزه، دامنۀ وسیع‌تری از افراد – مؤلفین، مسئولین، فهرست‌نویس‌ها و ... – نسبت به قبل ابرداده‌های کتابشناختی را ایجاد می‌کنند؛ البته با سطوح متغیر مهارت و توانایی‌شان. حتی بعضی از ابرداده‌ها را بدون دخالت انسان و با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری می‌توان ایجاد کرد.
RDA قصد دارد قالبی جدا از قالب‌های ارتباطی که امروزه شمارشان افزایش یافته، ارائه دهد. جامعه کتابدار با ISBD و فهرست‌نویسی ماشین‌خوان آشنایی دارد، اگرچه اینها هم امروزه شامل یک سری قالب‌ها و فرمت‌ها هستند، از قبیل: UNIMARC[12], MARC21[13], MODS[14], MADS[15] and MARCXML[16]. به غیر از کتابخانه، جوامع دیگر نیز برای منابع اینترنتی، Dublin Core[17]، برای توصیف آرشیو EAD[18]، برای کارها و تصاویر بصری VRA Core Element Set[19] و برای توصیف محتوای چندرسانه‌ای MPEG-7[20] را بسط و گسترش داده‌ اند

نحوۀ عملکرد فرآیند بازنگری و اصلاح
ساختاری از کمیته‌ها و سازمان‌ها AACR را تأیید و حمایت می‌کند. کمیتۀ مربوط به اصول فهرست‌نویسی بر کار امنای منابع مالی[23]AACR، و هم کمیته همکاری مشترک ناشران برای تجدیدنظر AACR که توسط JSC صورت می‌گیرد، نظارت دارد. JSC تشکیل شده از نمایندگانی از انجمن کتابداران آمریکا[24](ALA) [21]، کمیته فهرست‌نویسی استرالیا[25] [22](ACOC)، کتابداران انگلستان[26](BL) [23]، کمیته فهرست‌نویسی کانادا[27](CCC) [24]، مؤسسه خبره‌های کتابداری و اطلاعات[28][25](CILIP) و کتابخانۀ کنگره[29](LC) [26].
در انگلستان، نمایندگان JSC از CILIP و BL، از اعضاء کمیتۀ CILIP/BL دربارۀ AACR [27] هستند، به همراه 4 عضو منصوب شده از CILIP و 3 عضو از BL. اعضاء بسیاری هم با داشتن پیش زمینه‌های علمی در مورد هنر و دنیای دیجیتال و یا اعضایی از کتابخانه‌های ملی اسکاتلند[30]و ویلز[31]دعوت شده‌اند و کمیته در جایی که نیاز به افراد متخصص باشد، با آنها تماس خواهد گرفت.
نوشتن متن RDA، کاری گروهی و مشترک است که هماهنگ با جلسات JSC دو بار در سال تشکیل می‌شود. JSC و ویراستار آن (تام دسلی[32])، پیش‌نویس متن را آماده می‌کنند و کمیته‌های دیگر هم پیشنهاداتی برای تغییر قواعد و یا قواعد جدید ارائه می‌دهند. این پیش‌نویس‌ها از نظر همسازی مرور می‌شوند و اعضاء JSC، به نیابت از کمیته‌ها و سازمان‌های مربوطه به سؤالات پاسخ می‌دهند. اگر در این مورد به توافق نظر برسند، ویراستار گام‌های بعدی را برای تهیۀ پیش‌نویس‌های جدید برمی‌دارد. در غیر این صورت، گروه‌های کاری اعزام می‌شود تا بر موارد خاص نگاهی دوباره افکنند و یا پیشنهادات بهتری ارائه دهند. این مراحل ادامه دارد تا زمانی که متن نهایی مورد موافقت قرار گیرد.
همچنین JSC با ارائه اغلب مستندات به صورت آنلاین، این فرآیند را علنی‌تر کرده است. این کمیته در حین مرور فرآیند، با جوامع دیگر هم در ارتباط است تا مطمئن شود RDA در سطح وسیع‌تری قابل کاربرد است.

RDA چه خواهد شد؟
JSC برای RDA چند هدف استراتژیک دارد. این اهداف عبارتند از:

- ادامه پایه‌گذاری قواعد بر اصول فهرست‌نویسی و پوشش دادن همه انواع مطالب.
- ترویج دادن استفادۀ جهانی و در عین حال گرفتن قواعد از آداب و رسوم انگلیسی زبانان.
- ساده کردن قواعد برای استفاده و تفسیر.
- کاربرد آن به صورت آنلاین و در شبکه.
- ایجاد کنترل کتابشناختی مؤثر برای همه انواع رسانه‌ها.
- ایجاد رقابت با استانداردهای مشابه.
- تشویق و ترغیب به استفادۀ فرای از محیط کتابخانه.
RDA هم شامل مقدمه‌های جدید، قواعد موضوعی و مثال‌های روزآمد خواهد بود، و هم نظارت مجاز را پوشش خواهد داد. اصطلاحات FRBR را به کار می‌برد و متون را به منظور یکدست‌تر کردن ساده می‌کند. همچنین برای نیل به هم‌ترازی با دیگر استانداردها به دیگر جوامع نزدیک می‌شود.
RDA هم به صورت فرآورده‌ای بر پایۀ وب و هم به صورت نسخه چاپ کلاسوری ارائه می‌شود. نسخه وب کارآیی بیشتری هم (مثلاً پیوندهای داخلی و خارجی) دارد و مورد نسخه‌های سفارشی نیز در دست تحقیق است. بالقوه، می‌تواند نسخه‌های کامل، کوتاه و سفارشی (پیایندها، نقشه‌ای) وجود داشته باشد. این همچنین فرصتی است برای RDA (یا قسمتی از آن) که به اردوی تغذیه کنندۀ داده بپیوندد و وظیفه‌پذیر روند کار از طرف متولیان باشد.

ساختار RDA
قسمت A، توصیف، روابط و منابع مربوطه را پوشش می‌دهد. شناسایی نوع منبع، توصیف فنی، توصیف موضوعی، و ریشه‌یابی و اطلاع‌رسانی خاص هر قلم در راهنمای کلی آمده است. رده‌های جدیدی از حامل و محتوا معرفی خواهند شد.
بخش روابط، روابط بین اقلام کتابشناختی FRBR و عوامل (اشخاص و غیره) را پوشش می‌دهد. برای استناد به آثار، انتخاب ساده‌ای از نقاط دستیابی ابتدایی وجود خواهد داشت، و قواعد خاص، ساده یا حذف خواهند شد.
قسمت B تحت کنترل صاحب‌نظران، هدف، دامنه و شکل‌های مجاز و غیرمجاز را پوشش خواهد داد. پیوست‌ها استانداردهای نمایش، ISBD، نوشتن کلمات با حرف بزرگ، مخفف‌ها، اعداد و فهرست معانی را در برمی‌گیرد.

پیشرفت کار
JSC قصد دارد RDA را برای اولین بار در سال 2008 عرضه کند که حاصل سه سال کار مداوم است. طرح اولیه ساختار سه بخشی است (توصیف منابع، روابط، کنترل نقطۀ دستیابی). پیش‌نویس بخش اول که در دسامبر 2004 منتشر شد، انعکاس منفی داشت و باعث شد JSC نوشتن پیش‌نویس را رها کند و به بازنگری مجدد روی آورد.
اطلاعیه مربوط به RDA در ژوئیه 2005 در کمیته‌ها منتشر شد و به دنبال آن در دسامبر 2005 پیش‌نویس کامل بخش اول انتشار یافت. عکس‌العمل به این روش جدید بسیار مطلوب‌تر بود، گرچه بعضی از آنها نیاز به کار بیشتری داشت. سال 2005 شاهد کارهایی بر موضوعات محتوا و حامل بود. JSC یک گروه کاری را جهت مرور کار، راه انداخت. گزارش این گروه نشان داد که اطلاعات محتوا و حامل برای مقاصد جستجو و نشان دادن مورد نیاز هستند و از آنجا که لیست‌های اخیر GMD و SMD مناسب نبودند، مجموعۀ جدیدی از اصطلاحات پیشنهاد شد. در این زمان، JSC، با نویسندگان ONIX[33][28] کتابی با نام تجاری شکل‌های پیامی XML، بر روی هماهنگ کردن مقولات مطالب ONIX با اصطلاحات محتوا و حامل کار کردند. این دو گزارش توسط ویراستار مورد استفاده قرار گرفت تا پیش‌نویس را برای بخش‌های مرتبط RDA تهیه کند.
در آوریل 2006، پیش‌نویس بقیه فصل‌های قسمت اول، که اینک قسمت A با یک ساختار دو قسمتی جدید معرفی شده است، برای بررسی انتشار یافت. واکنش‌ها به این اسناد در نشست اکتبر 2006 JSC مورد بررسی قرار خواهد گرفت. زمان بین اکتبر 2006 و آوریل 2007 به قسمت B پرداخته می‌شود، و زمان بین مه تا سپتامبر 2007 مقدمه کلی، پیوست‌ها و فهرست معانی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
در حال حاضر کار در برخی از این عرصه‌ها در دست اقدام است. دو گروه کاری استخدام شده‌اند تا مثال‌هایی را که برای گنجاندن در RDA لازم هستند، بررسی کنند. محدودۀ کاری آنها مرور کلی مثال‌های موجود است با ارائه پیشنهاداتی جهت حذف یا جایگزینی مثال‌های موجود، و ارائه مثال‌های جدید در جایی که لازم باشد. همچنین اصلاحاتی هم در پیوست‌ها صورت می‌گیرد. در حال حاضر، پیوست‌های زیر در نظر گرفته می‌شود: نوشتن کلمات با حرف بزرگ، مخفف‌ها، مقدمه‌ها، نمایش داده و فهرست معانی. در RDA، حروف اختصاری کمتری در پیشینه‌های کتابشناختی استفاده می‌شود (برای مثال s.l. و c.). با این وجود، این باعث شد بحث در مورد استفاده از کل کلمه بالا بگیرد. بحث‌هایی هم بر ضد آن است که استفاده از اختصارات را پیشنهاد می‌دهد، تا حدی که نظامی مطرح شد برای نشان دادن کل کلمه در زبان فهرست‌نویسی خاص.
طرح‌هایی پیشنهاد شده که فهرست مقاله‌های مقدماتی را با فهرست چندین زبان دیگر، به منظور جامعیت بخشیدن به سند، غنی‌تر کنیم. این امر افزایش حجم را دربردارد، و بحث ملحقات آتی و نگهداری آنها موجد این پیشنهاد شده که این اطلاعات نباید قسمتی از RDA بلکه باید به صورت مکمل آن باشند.
در بحث‌های اولیه در مورد RDA، CCC پیشنهاد کرده بود که انطباق قواعد خاص RDA و شاخه‌های مربوطه در MARC21 وجود داشته باشد JSC هم این کار را مفید می‌دانست و انجام این کار به CCC و ACOC محول شد. این کار مشخص خواهد کرد که در کجا MARC21 از RDA تأثیر پذیرفته و در کجا تهیه داده‌های موجود در MARC21 می‌تواند دال بر نیاز گنجاندن آن در قواعد RDA باشد. JSC قصد دارد، مقاله خود را در این زمینه‌ها در جلسۀ ژانویه 2007 MARBI [34][29] ارائه دهد.

نتیجه‌گیری
RDA، استاندارد جدیدی است برای توصیف و دستیابی به منابع است که برای محیط دیجیتالی طراحی شده است، برای کسانی که می‌خواهند اطلاعات را جستجو، شناسایی، انتخاب، کسب، مهار و سازماندهی کنند و به کار برند. این یک استاندارد توصیف موضوعی چند ملیتی است که همۀ رسانه‌ها را پوشش می‌دهد و از قالب‌های ارتباطاتی فنی جدا است. این داده‌ها از اجتماعات زیادی اتخاذ شده است و پیشرفت آن را می‌توان در وب‌سایت‌های JSC و CLIP/BL دنبال کرد.

نوشته: آن چاپمن(Ann Chapman)

ترجمه: قمر مطلوب