دیدگاهی نو بر کتابداری

دیدگاهی نو بر کتابداری

جواد صیافی کارشناس ارشد کتابداری

بایگانی

۲ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «اقتصاد» ثبت شده است

تعداد کتابخانه های عمومی در کشور هر چند که همچنان به نسبت استاندارد جهانی قابل قبول نمی‌باشد و به گفته منابع معتبر برای رسیدن به این استاندارد باید ارتقای پنج برابری داشته باشیم، با این وجود نباید کیفیت را فدای کمیت کنیم.

بر اساس اطلاعات موجود حداقل در شهرهای بزرگ، اگر به لحاظ نسبت فضای کتابخانه‌ای به جمعیت، شرایط خوبی نداشته باشیم، چندان هم اوضاع بدی نداریم ولی اشکال اساسی در خدمات دهی عمومی و جذب مخاطب است که این چنین با ضعف فرهنگی و حد پایین سرانه مطالعه روبرو هستیم. خدمات‌دهی و جذب مخاطب را باید الویت اصلی وظایف کتابخانه‌های عمومی دانست و به تبع آن طرح و برنامه شکل‌گیری تا خط مشی فعالیت‌ها را تدوین نمود. متاسفانه آنچه می‌بینیم با آنچه باید بسیار متفاوت است به طوریکه:

1. مکان اغلب کتابخانه‌های عمومی به لحاظ دسترسی، آرامش محیط و مَعبر بودن با استانداردها بسیار فاصله دارد. به عنوان مثال، معمولا کتابخانه‌های عمومی در ایران، جنب یا داخل پارک‌ها قرار گرفته‌اند که به لحاظ بصری و دسترسی موقعیتی ایده‌آل به نظر می‌رسد در صورتی که پارک در شرایط استاندارد و سالم قرار داشته باشد که متاسفانه اکثر پارک‌ها از نظر سلامت اجتماعی و فرهنگی زیر خط فقر می‌باشند. این چنین نیز هست که زمین‌های واگذاری شده جهت احداث کتابخانه، زمین‌های با ارزشی نیستند که اگر بودند به کتابخانه‌ها اختصاص نمی‌یافتند. البته نباید در این مورد از بودجه بسیار ناچیز نهاد کتابخانه‌های عمومی غافل شد.

2. طراحی و معماری کتابخانه‎‌ به لحاظ استفاده مفید از تمامی فضا، جاگیری بخش‌های مختلف، استفاده از نور طبیعی و بسیاری از موارد دیگر، دور از اصول معماری و کتابداری می‌باشد. متاسفانه جدا از اختصاص زمین در مکان‌های نامناسب، بسیاری از کتابخانه‌های عمومی در ساختمان‌هایی که با نیت کتابخانه طراحی و ساخته نشده است شکل گرفته‌اند که در صورت طراحی هدفمند با نظر مهندسین معمار و متخصصین کتابدار، نتیجه به شکل  محسوسی متفاوت خواهد بود. در حال حاضر ساختمان کتابخانه و خدمات جنبی کتابخانه‌ای در فضای بیرونی و قابل مشاهده، که خود یکی از جذابیت‌های کتابخانه باید ‌باشد، به دست فراموشی سپرده شده است.

3. نتیجه‌ مبنا قرار دادن استانداردهای جهانی به لحاظ فضای کتابخانه‌ای نسبت به جمعیت، تحت تاثیر قرار گرفتن کیفیت برای رسیدن به کمیت است. قطع به یقین، هرچه به فضا، منابع و خدمات فرهنگی کتابخانه اهمیت آماری دهیم به همان نسبت از ثمره مستند و معتبر فاصله می‌گیریم. در شرایط مالی کنونی، هزینه‌های مصرفی، هزینه خرید و نگهداری زمین و ساختمان و هدر دادن نیروی انسانی در کتابخانه‌هایی که با استقبال کمی مواجه هستند، یک اشتباه اقتصادی نابخشودنی می‌باشد.

در واقع می‌توان در هر شهر تعدادی از کتابخانه‌هایی که استقبال کمی از آن‌ها می‌شود و به نوعی بدون کارایی لازم تنها هزینه‌‌ساز هستند را تعطیل و هزینه‌های صرفه جویی شده و نیروی انسانی آن‌ها را در کتابخانه‌های مهم‌تر به کار گرفت. بدین ترتیب و باتوجه به شرایط بودجه‌ای، از کمیت کاسته و به کیفیت افزوده‌ایم و تعداد بالای کتابخانه‌های متوسط و ضعیف را به تعداد کمتر کتابخانه‌های استاندارد با خدمات‌دهی اصولی تبدیل کرده‌ایم.

در نظر داشته باشیم آمار تنها کارکرد آماری دارد، نه نتیجه‌ی کاربردی. استفاده از اعداد و ارقام زمانی مفید است که در جهت رونق کسب و کار و حرفه و هدف از پیش تعیین شده آن باشد نه اینکه تمام فعالیت‌ها و برنامه جهت بهبود اعداد و ارقام.

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ شهریور ۹۹ ، ۱۱:۴۸
جواد صیافی

گردشگران می دانند همیشه مسیرهای بسیاری برای رسیدن به مقصد وجود دارد ولی مسیر بهتر همیشه کوتاهترین مسیر نیست؛ برای انتخاب مسیر مناسب باید امنیت، ترافیک، سرعت، طول مسیر و البته جاذبه های آن را در نظر گرفت.

شباهت بسیاری بین سفر و پیشرفت وجود دارد. همانطور که مجموعه وسایل سفر، انتخاب مقصد، انتخاب مسیر، زمان بندی و برنامه ریزی و کیلومتر کیلومتر پیمودن راه تشکیل دهنده یک سفر خوب است، برای پیشرفت هم باید ابتدا هدف را تعیین نموده و سپس بهترین راه را برای رسیدن به آن انتخاب کرده و با برنامه ریزی و مدیریت مناسب و فراهم آوری زیرساخت های مورد نیاز، قدم به قدم طبق برنامه ریزی حرکت کنیم.

شما برای رسیدن به مقصد گردشگری هیچگاه نمی توانید تا کیلومتر 10 را پیموده، از کیلومتر 10 تا 30 را در نظر نگیرید و از کیلومتر 30 به بعد ادامه دهید ولی متاسفانه با وجود اینکه در رسیدن به اهداف علمی، فرهنگی، اقتصادی و ... قانونا و عرفا نمی توانیم یکی در میان قدم برداریم ولی عموما این اتفاق می افتد. دقیقا آنچه در اجرای افق 1404 شاهد هستیم.

زمانیکه در هر زمینه ای نقطه ای را تعیین و زمانی را برای رسیدن به آن نقطه مشخص می کنیم، باید مناسب با هدف تعیین شده و رعایت اصول قدم به قدم حرکت کنیم تا به آن برسیم. آمارسازی برای رسیدن به نقطه هدف 1404 همان اتفاق ناشدنی است که ما به خوبی از پس آن برآمدیم. به طور مثال در سند چشم انداز، تعداد کتابخانه های عمومی و اعضای فعال تا سال 1404 مشخص شده و باید به آن برسیم. این اتفاق بسیار هم عالیست اما چون عقلای دست اندرکار خسته بودند و نتوانستند به چگونه رسیدن هم فکر کنند و با ساختار کنونی امکان اصولی و واقعی افزایش عضو و کتابخانه را نداریم، راهی جز آمارسازی باقی نمی ماند.

واضح است که برای افزایش تعداد کتابخانه ها، بودجه بسیاری نیاز است ولی به دلیل اینکه اصولا بودجه فرهنگی کشور بیشتر صرف سازمان ها، نهادها و اشخاص به ظاهر فرهنگی می شود، مقدار ناچیزی برای نهاد کتابخانه های عمومی باقی می ماند که نتیجه آن افزایش تعداد کتابخانه ها با ساختمان هایی مشابه انبار فروشگاه های زنجیره ای می باشد.

برای افزایش عضو فعال هم جدا از اینکه ساختمان کتابخانه باید جذابیت داشته باشد منابع نیز باید کاربردی و متناسب با نیاز مراجعه کنندگان تهیه شود که به نظر توقع بی جایی است. هرچند از حق نگذریم جناب مختارپور امکان انتخاب کتاب را برای کتابداران فراهم نمودند ولی باز هم این انتخاب آزاد نیست و باید از میان تعداد بسیار کمی کتاب مشخص شده منابع مورد نیاز را تهیه کرد و تنها مزیت آن افزایش کتاب در رده های مورد نیاز است نه کتاب های مورد تقاضا. با این شرایط ثبت نام گروهی دانش آموزان، ثبت نام رایگان با مناسبت های مختلف و در شرایط گوناگون، تمدید عضویت غیر حضوری و بدون اطلاع عضو و حتی جمع آوری اطلاعات گروهی افراد (کارمندان، دانش آموزان و ...) وثبت نام بر اساس آن بدون اطلاع آن افراد، راه های بالا بردن آمار عضویت در کتابخانه های عمومی می باشد.

با این اوصاف تا سال 1404 نه تنها پیشرفتی نخواهیم داشت بلکه در مسیری حرکت می کنیم که نزدیک شدن به آن سال دلهره آورخواهدبود.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۴ مهر ۹۷ ، ۰۹:۰۷
جواد صیافی