پیشینه آموزش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه فردوسی مشهد .

آموزش کتابداری نوین در دانشگاه فردوسی (مشهد) قبل از ایجاد کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه آغاز شد. نخستین دوره آموزش کتابداری در سال 1349 توسط مرکز خدمات کتابداری ایران در دانشگاه مشهد برگزار گردید که طی آن کتابداران دانشگاه با آخرین یافته‌های کتابداری جدید در آن زمان آشنا شدند. پس از این دوره بود که دانشگاه مشهد تصمیم به تاسیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در سال 1350 گرفت. این مرکز با تلاشهای استاد فرزانه جناب آقای مجذوب صفا به عنوان نخستین مرکز رسمی خدمات کتابداری در دانشگاه فردوسی مشهد آغاز به کار نمود. به دنبال آن کتابداران دانشگاه با اعزام به تهران و گذراندن دوره‌های کوتاه مدت در مرکز خدمات کتابداری ایران (1351)، کتابخانه مرکزی دانشگاه را به صورت واحد آموزش کتابداری برای دانشگاه درآورند.

تابستان سال 1354 شاهد برپایی نخستین دوره آموزش کتابداری در کتابخانه مرکزی بودیم که توسط کتابداران آموزش دیده این مرکز برگزار گردید و در پایان دوره به شرکت کنندگان گواهینامه رسمی داده شد. افزون بر این کلیه کتابداران دانشگاه فردوسی‌ ( مشهد) به هنگام آغاز به کار در کتابخانه ملزم به گذراندن یک دوره کارآموزی در کتابخانه مرکزی بودند که این کار هنوز هم ادامه دارد.

پس از این مقدمه کوتاه می‌پردازیم به تقسیم‌ بندی رسمی آموزشهای گوناگون توسط گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) که از بدو تأسیس گروه ارائه گردیده است. آموزشها را می‌توان به مقوله های زیر تقسیم بندی نمود:

1-   آموزش کتابداری به صورت تک درس

2-   آموزش کتابداری در قالب دوره‌های‌ کوتاه مدت

3-   آموزش در غالب گرایش کتابداری برای سایر رشته‌ها

4-   آموزش دوره کاردانی کتابداری

5-   آموزش دوره کارشناسی کتابداری (روزانه)

6-   آموزش دوره کارشناسی کتابداری (شبانه)

7-   آموزش دوره کارشناسی ارشد کتابداری

8-   آموزش دوره دکترای کتابداری

آموزش کتابداری به صورت تک درس

این آموزش در قالب دو درس دو واحدی در سال 1356 در سطح دانشگاه به صورت انتخابی ارائه گردید. پس از انقلاب فرهنگی، با تصویب شورای انقلاب فرهنگی درس«آشنایی با کتابخانه و اصول کتابداری» (2واحد) برای دانشجویان رشته علوم تربیتی به صورت اجباری و برای برخی از گروههای آموزشی به شکل اختیاری ارائه گردید. هدف از ارائه این دو واحد درسی،آشنائی دانشجویان سایر رشته با کتابخانه و منابع آن است ( در نیمسال اول تحصیلی) امید می‌رود در سالهای آتی برای تمامی دانشجویان تازه وارد به صورت درس اجباری ارائه گردد.

آموزش در قالب گرایش کتابداری برای سایر رشته‌ها

دروس کهاد کتابداری (به صورت یک رشته فرعی) از سال تحصیلی 58-57 تا تعطیلی دانشگاهها در سال 1360، از سوی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی در غالب 30 واحد درسی در سطح دانشگاه فردوسی (مشهد) ارائه می گردید. دانشجویان سایر رشته‌ها که در دوره کارشناسی دارای واحد کهاد (گرایش) بودند می‌توانستند با گذراندن این دروس علاوه بر رشته تخصصی خود آماده کار در کتابخانه‌ها شوند. این گرایش پس از انقلاب فرهنگی و تجدید نظر در دروس دانشگاهها از نظام آموزش کتابداری حذف شد.

آموزش دوره‌های کوتاه مدت کتابداری

با ایجاد دوره‌های آموزش آزاد در سطح دانشگاه مشهد در نیمه دوم سال 1356، برنامه ریزی و تدریس دوره کتابداری این آموزشها به گروه کتابداری واگذار گردید.

شرکت کنندگان در این کلاسها تمامی علاقمندان به حرفه کتابداری بودند که در میان آنها شاغلین در کتابخانه‌های گوناگون شهر مشهد و داوطلبان آزاد به چشم می‌خورد. این دوره در واقع نخستین تجربه آموزش کوتاه مدت کتابداری گروه به شمار می‌رود.

پس از بازگشائی دانشگاهها در سال 1363 و ازسرگیری فعالیت‌های این گروه دو دوره کوتاه مدت آموزشی کتابداری ( مبتدی و پیشرفته‌تر) برای کتابداران کتابخانه‌های عمومی خراسان برگزار گردید. در این دوره‌ها که به پیشنهاد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان و تدریس اعضاء هیأت علمی گروه کتابداری انجام شد، کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان با جدیدترین پیشرفتهای علم کتابداری و اطلاع رسانی آشنا شدند. افزون بر دوره‌های ذکر شده، دوره‌های دیگری به صورت غیر رسمی با استفاده از استادان گروه برای کتابخانه آستان قدس رضوی، اداره کل آموزش و پرورش خراسان، مرکز آموزش عالی جهاد سازندگی و نهضت سواد آموزی استان برگزار گردید.

گروه کتابداری و اطلاع رسانی با همکاری کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه فردوسی مشهد اقدام به برگزاری دو دوره کوتاه مدت آموزش کتابداری و اطلاع رسانی نموده است. نخستین دوره این آموزشها در تابستان سال 1370 به مدت 8 هفته و دومین دوره در تابستان 1378 به مدت 4 هفته برگزار گردید. شرکت کنندگان در نخستین دوره کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی (مشهد) و دانشگاه علوم پزشکی مشهد بودند و در دوره دوم تنها کتابداران شاغل در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی (مشهد) شرکت داشتند. هدف از تشکیل این دوره‌ها، آشنایی کتابداران دانشگاهی با آخرین یافته های علم کتابداری و اطلاع رسانی بود.

 

آموزش دوره کاردانی کتابداری

همانگونه که در تاریخچه گروه بیان شد، پس از بازگشائی دانشگاهها فعالیت‌های گروه کتابداری دوباره آغاز شد و نخستین گروه دانشجویان کاردانی کتابداری به تعداد 40 نفر در نیمسال اول سال تحصیلی 65-64، از طریق آزمون سراسری پذیرش شدند.

در ابتدای کار، آموزش دروس کاردانی به عهده تنها عضو رسمی هیأت گروه و همکاری متخصصان کتابخانه مرکزی انجام شد، که پس از آن مدرسان به تدریج به صورت رسمی کار آموزشی را در گروه آغاز نموده و به کادر آموزشی گروه پیوستند. دوره کاردانی کتابداری شامل 82 واحد درسی بود که از این واحدها 37 واحد تخصصی،27 واحد پایه و 18واحد عمومی محسوب می‌شد این دوره آموزشی تا ابتدای سال تحصیلی72-71 ادامه پیدا کرد و طی این سالها تعدادی دانشجو مشغول به تحصیل  ‌شدند ( جدول شماره 1).

در سال تحصیلی 72-71 به لحاظ پاره‌ای از مشکلات و تداخل دروس کاردانی و کارشناسی، پذیرش دانشجو در این مقطع متوقف شد.

لازم به ذکر است که نخستین دانشجویان دوره کاردانی در پایان سال تحصیلی 67-66 موفق به کسب مدرک کاردانی کتابداری و اطلاع رسانی شدند که در واقع نخستین فارغ التحصیلان رسمی این گروه محسوب می‌گردند. اکثر این فارغ التحصیلان در دوره کارشناسی ناپیوسته موفق به اخذ مدرک کارشناسی و تعدادی از آنها نیز مدرک کارشناسی ارشد و حتی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی را گرفتند. اکثر قریب به اتفاق فارغ التحصیلان این دوره چه با مدرک کاردانی یا کارشناسی و یا کارشناسی ارشد جذب انواع کتابخانه‌های ایران شده‌اند.

جدول شماره 1: آمار دانشجویان و فارغ التحصیلان کاردانی کتابداری

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ تحصیلان
65-64	40	36	ـــ
66-65	59	39	ـــ
67-66	49	35	26
68-67	51	38	29
69-68	41	30	28
70-69	50	30	31
71-70	47	18	29
72-71	ـــ	ـــ	25
73-72	ـــ	ـــ	6
74-73	ـــ	ـــ	2

 

آموزش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (روزانه)

این دوره با تصویب شورای انقلاب فرهنگی در سال 1370 در گروه آغاز به کار کرد. نخستین دانشجویان کارشناسی کتابداری به تعداد 49 نفر از طریق آزمون سراسری پذیرفته شده و از ابتدای سال تحصیلی 71-70 به تحصیل مشغول شدند. نخستین فارغ التحصیلان کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) در تیر ماه 1374 تحصیلات خود را پس از 8 نیمسال به پایان رساندند . (جدول شماره 2).

تعداد دروس ارائه شده در دوره کارشناسی کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی از سال تحصیلی 71-70 تا 75-74 بدین شرح بود.

دروس عمومی	23 واحد
دروس پایه	24 واحد
دروس تخصصی اجباری	64 واحد
دروس تخصصی انتخابی	4 واحد
دروس موضوعی غیر کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی	30 واحد
جمع کل واحد	145 واحد

 از سال تحصیلی 75-74 با تغییراتی که در برنامه دروس دوره کارشناسی انجام گرفت تعداد دروس دوره کارشناسی به شرح ذیل تغییر کرد:

دروس عمومی	20 واحد
دروس پایه	22 واحد
دروس تخصصی اجباری	58 واحد
دروس تخصصی انتخابی	4 واحد
دروس موضوعی غیر کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی	30 واحد
جمع کل واحد	134 واحد

 

 جدول شماره 2: آمار دانشجویان دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (روزانه)

سال ورودی	تعداد پذیرفته شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
71-70	49	35	ـــ
72-71	24	34	ـــ
73-72	43	40	ـــ
74-73	33	30	29
75-74	37	33	30
76-75	35	33	27
77-76	38	38	35
78-77	20	18	20
79-78	31	31	30
80-79	38	35
81-80	34	32
82-81	35	33
83-82	44	42

 

آموزش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (شبانه)

بنا به درخواست گروه و موافقت دانشگاه، از سال تحصیلی 74-73 تعداد 50 دانشجو از طریق آزمون سراسری برای دوره کارشناسی شبانه پذیرفته شده که از این تعداد 20 نفر به تحصیل مشغول شدند. به جز سال تحصیلی 77-76 همه ساله تعدادی دانشجو برای دوره شبانه انتخاب می‌گردند( جدول شماره 3).

   نخستین گروه از دانشجویان دوره شبانه کتابداری و اطلاع رسانی در تیرماه 1377 تحصیلات خود را به پایان رسانیده و موفق به گرفتن مدرک کارشناسی گردیدند.

جدول شماره 3 آمار دانشجویان دوره شبانه

سال ورودی	تعداد پذیرفته گان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
74-73	50	20	ـــ
75-74	50	24	ـــ
76-75	50	29
77-76	پذیرش دانشجو نداشته	ـــ	20
78-77	36	25	24
79-78	36	22
80-79	27	24
81-80	49	23
82-81	42	26
83-82	62	45

 

آموزش دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

   گروه کتابداری و اطلاع رسانی با بازگشت دو نفر از اعضای خود که برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا به استرالیا اعزام شده بودند و  پس از کسب مجوز برای پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد، در سال تحصیلی 77-76 تعداد 8 دانشجو با گرایش اطلاع رسانی را پذیرا بوده است (جدول شماره4).

این دانشجویان بایستی در مدت 4 نیمسال تحصیلی تعداد 32 واحد به شرح زیر را بگذارانند:

دروس عمومی	4 واحد
دروس اختصاصی اجباری	12 واحد
دروس اختصاصی اختیاری	8 واحد
سمینار	2 واحد
کارورزی	2 واحد
پایان نامه	4 واحد
جمع کل واحد	38 واحد

 

دانشجویانی که مدرک کارشناسی آنها غیر کتابداری است می‌بایست علاوه بر 38 واحد فوق،   7 واحد اضافه بگذرانند. ضمناً یادآوری می شود که فهرست اسامی دانش آموختگان کارشناسی ارشد در بخش پیوست آمده است.

جدول شماره 4: آمار دانش آموختگان کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
77-76	8	8	ـــ
78-77	6	6	ـــ
79-78	6	6	7
80-89	5	5	5
81-80	9	9	5
82-81	5	5	6

 

آموزش دوره دکترای کتابداری و اطلاع رسانی

با برنامه ریزی‌های قبلی و مشارکت دانشگاه شیراز، ایجاد دوره دکترای کتابداری و اطلاع رسانی برای نخستین بار در ایران، در دانشگاههای وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی به صورت مشترک در دانشگاه فردوسی (مشهد) و دانشگاه شیراز در سال 1377، به تصویب شورای انقلاب فرهنگی رسید.

   نخستین گروه از دانشجویان این دوره پس از آزمون کتبی و مصاحبه حضوری به تعداد 4 نفر انتخاب گردیدند  که نیمه دوم سال تحصیلی 79-78 ابتدا در دانشگاه شیراز و پس از یک سال در دانشگاه فردوسی (مشهد) به تحصیل در این مقطع مشغول شدند. از این تعداد 2 نفر در دانشگاه فردوسی و 2 نفر در دانشگاه شیراز آغاز به تحصیل کردند. در سال 1381 نیز گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت مستقل آزمون ورودی دوره دکتری برگزار کرده و بعد از مصاحبه حضوری 4 دانشجوی دکتری پذیرفت که از نیمسال اول سال تحصیلی 1381-82 تحصیلات خود را شروع کرده اند . ضمناً برای سال تحصیلی 1383-84 نیز 4 دانشجوی دکتری نیز پذیرفته شده که در نیمسال آتی مشغول به تحصیل خواهند شد.

 

جدول شماره 5 آمار دانش آموختگان دکترای کتابداری و اطلاع رسانی

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	اسامی  ثبت نام شدگان		تعداد فارغ التحصیلان
78-79	2	محسن نوکاریزی	حسین علی قاسمی
81-82	4	علیرضا نوروزی چاکلی مریم اخوتی	محمد حسن زاده حمید دلیلی
83-84	4	حمید علیزاده نرگس زندی روان	زهره عباسی زویا آبام

 

   موقعیت حرفه‌ای دانش آموختگان گروه

  بسیاری از فارغ التحصیلان گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) بلافاصله پس از پایان تحصیلات جذب کتابخانه‌های مختلف در سراسر ایران گردیده‌اند. بیشتر این کتابداران در کتابخانه‌ها دانشگاهی، اختصاصی و در درجه سوم کتابخانه های عمومی به کار اشتغال دارند.

   در مشهد بیشترین تعداد دانش آموختگان در کتابخانه مرکزی آستان قدس و کتابخانه‌های وابسته، کتابخانه‌های دانشگاههای فردوسی (مشهد)، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه آزاده اسلامی مشغول به کارند. تعدادی از این فارغ التحصیلان نیز جذب کتابخانه‌های تخصصی نظیر سازمان برنامه و بودجه، اداره استاندارد، کارخانجات خصوصی نظیر توکلان توس و نظایر آنها گردیده‌اند.

   اعضاء هیأت علمی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی

   چنانکه گفته شد آموزش رسمی کتابداری در قالب کهاد (گرایش) کتابداری و تک درس از اواخر سال 1356 آغاز گردید. در آن زمان دو مربی ( آقای امیر عباس مجذوب صفا و جواد یغمایی) و یک استادیار       ( خانم دکتر فاطمه مهاجری ) به کار آموزش دروس مختلف مشغول بودند. در سال 1364 همزمان با بازگشایی رشته کتابداری تنها یک عضو رسمی هیأت علمی (جواد یغمایی) در گروه مشغول به کار بود.

   با پذیرش نخستین دوره رسمی کاردانی کتابداری، یک مربی دیگر رسماً به اعضاء هیأت علمی گروه اضافه شد ( مرحوم غلامحسین جاوید کبیری ) و پس از آن به تدریج دیگر اعضاء به کادر آموزشی گروه پیوستند.

در حال حاضر تعداد اعضاء هیأت علمی گروه عبارتند: از یک استاد، دو دانشیار، دو استادیار، دو مربی و یک مربی آموزشیار.

http://epl.um.ac.ir/lib_f/history_f.php

پیشینه آموزش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه فردوسی مشهد .

آموزش کتابداری نوین در دانشگاه فردوسی (مشهد) قبل از ایجاد کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه آغاز شد. نخستین دوره آموزش کتابداری در سال 1349 توسط مرکز خدمات کتابداری ایران در دانشگاه مشهد برگزار گردید که طی آن کتابداران دانشگاه با آخرین یافته‌های کتابداری جدید در آن زمان آشنا شدند. پس از این دوره بود که دانشگاه مشهد تصمیم به تاسیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در سال 1350 گرفت. این مرکز با تلاشهای استاد فرزانه جناب آقای مجذوب صفا به عنوان نخستین مرکز رسمی خدمات کتابداری در دانشگاه فردوسی مشهد آغاز به کار نمود. به دنبال آن کتابداران دانشگاه با اعزام به تهران و گذراندن دوره‌های کوتاه مدت در مرکز خدمات کتابداری ایران (1351)، کتابخانه مرکزی دانشگاه را به صورت واحد آموزش کتابداری برای دانشگاه درآورند.

تابستان سال 1354 شاهد برپایی نخستین دوره آموزش کتابداری در کتابخانه مرکزی بودیم که توسط کتابداران آموزش دیده این مرکز برگزار گردید و در پایان دوره به شرکت کنندگان گواهینامه رسمی داده شد. افزون بر این کلیه کتابداران دانشگاه فردوسی‌ ( مشهد) به هنگام آغاز به کار در کتابخانه ملزم به گذراندن یک دوره کارآموزی در کتابخانه مرکزی بودند که این کار هنوز هم ادامه دارد.

پس از این مقدمه کوتاه می‌پردازیم به تقسیم‌ بندی رسمی آموزشهای گوناگون توسط گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) که از بدو تأسیس گروه ارائه گردیده است. آموزشها را می‌توان به مقوله های زیر تقسیم بندی نمود:

1-   آموزش کتابداری به صورت تک درس

2-   آموزش کتابداری در قالب دوره‌های‌ کوتاه مدت

3-   آموزش در غالب گرایش کتابداری برای سایر رشته‌ها

4-   آموزش دوره کاردانی کتابداری

5-   آموزش دوره کارشناسی کتابداری (روزانه)

6-   آموزش دوره کارشناسی کتابداری (شبانه)

7-   آموزش دوره کارشناسی ارشد کتابداری

8-   آموزش دوره دکترای کتابداری

آموزش کتابداری به صورت تک درس

این آموزش در قالب دو درس دو واحدی در سال 1356 در سطح دانشگاه به صورت انتخابی ارائه گردید. پس از انقلاب فرهنگی، با تصویب شورای انقلاب فرهنگی درس«آشنایی با کتابخانه و اصول کتابداری» (2واحد) برای دانشجویان رشته علوم تربیتی به صورت اجباری و برای برخی از گروههای آموزشی به شکل اختیاری ارائه گردید. هدف از ارائه این دو واحد درسی،آشنائی دانشجویان سایر رشته با کتابخانه و منابع آن است ( در نیمسال اول تحصیلی) امید می‌رود در سالهای آتی برای تمامی دانشجویان تازه وارد به صورت درس اجباری ارائه گردد.

آموزش در قالب گرایش کتابداری برای سایر رشته‌ها

دروس کهاد کتابداری (به صورت یک رشته فرعی) از سال تحصیلی 58-57 تا تعطیلی دانشگاهها در سال 1360، از سوی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی در غالب 30 واحد درسی در سطح دانشگاه فردوسی (مشهد) ارائه می گردید. دانشجویان سایر رشته‌ها که در دوره کارشناسی دارای واحد کهاد (گرایش) بودند می‌توانستند با گذراندن این دروس علاوه بر رشته تخصصی خود آماده کار در کتابخانه‌ها شوند. این گرایش پس از انقلاب فرهنگی و تجدید نظر در دروس دانشگاهها از نظام آموزش کتابداری حذف شد.

آموزش دوره‌های کوتاه مدت کتابداری

با ایجاد دوره‌های آموزش آزاد در سطح دانشگاه مشهد در نیمه دوم سال 1356، برنامه ریزی و تدریس دوره کتابداری این آموزشها به گروه کتابداری واگذار گردید.

شرکت کنندگان در این کلاسها تمامی علاقمندان به حرفه کتابداری بودند که در میان آنها شاغلین در کتابخانه‌های گوناگون شهر مشهد و داوطلبان آزاد به چشم می‌خورد. این دوره در واقع نخستین تجربه آموزش کوتاه مدت کتابداری گروه به شمار می‌رود.

پس از بازگشائی دانشگاهها در سال 1363 و ازسرگیری فعالیت‌های این گروه دو دوره کوتاه مدت آموزشی کتابداری ( مبتدی و پیشرفته‌تر) برای کتابداران کتابخانه‌های عمومی خراسان برگزار گردید. در این دوره‌ها که به پیشنهاد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان و تدریس اعضاء هیأت علمی گروه کتابداری انجام شد، کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان با جدیدترین پیشرفتهای علم کتابداری و اطلاع رسانی آشنا شدند. افزون بر دوره‌های ذکر شده، دوره‌های دیگری به صورت غیر رسمی با استفاده از استادان گروه برای کتابخانه آستان قدس رضوی، اداره کل آموزش و پرورش خراسان، مرکز آموزش عالی جهاد سازندگی و نهضت سواد آموزی استان برگزار گردید.

گروه کتابداری و اطلاع رسانی با همکاری کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه فردوسی مشهد اقدام به برگزاری دو دوره کوتاه مدت آموزش کتابداری و اطلاع رسانی نموده است. نخستین دوره این آموزشها در تابستان سال 1370 به مدت 8 هفته و دومین دوره در تابستان 1378 به مدت 4 هفته برگزار گردید. شرکت کنندگان در نخستین دوره کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی (مشهد) و دانشگاه علوم پزشکی مشهد بودند و در دوره دوم تنها کتابداران شاغل در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی (مشهد) شرکت داشتند. هدف از تشکیل این دوره‌ها، آشنایی کتابداران دانشگاهی با آخرین یافته های علم کتابداری و اطلاع رسانی بود.

 

آموزش دوره کاردانی کتابداری

همانگونه که در تاریخچه گروه بیان شد، پس از بازگشائی دانشگاهها فعالیت‌های گروه کتابداری دوباره آغاز شد و نخستین گروه دانشجویان کاردانی کتابداری به تعداد 40 نفر در نیمسال اول سال تحصیلی 65-64، از طریق آزمون سراسری پذیرش شدند.

در ابتدای کار، آموزش دروس کاردانی به عهده تنها عضو رسمی هیأت گروه و همکاری متخصصان کتابخانه مرکزی انجام شد، که پس از آن مدرسان به تدریج به صورت رسمی کار آموزشی را در گروه آغاز نموده و به کادر آموزشی گروه پیوستند. دوره کاردانی کتابداری شامل 82 واحد درسی بود که از این واحدها 37 واحد تخصصی،27 واحد پایه و 18واحد عمومی محسوب می‌شد این دوره آموزشی تا ابتدای سال تحصیلی72-71 ادامه پیدا کرد و طی این سالها تعدادی دانشجو مشغول به تحصیل  ‌شدند ( جدول شماره 1).

در سال تحصیلی 72-71 به لحاظ پاره‌ای از مشکلات و تداخل دروس کاردانی و کارشناسی، پذیرش دانشجو در این مقطع متوقف شد.

لازم به ذکر است که نخستین دانشجویان دوره کاردانی در پایان سال تحصیلی 67-66 موفق به کسب مدرک کاردانی کتابداری و اطلاع رسانی شدند که در واقع نخستین فارغ التحصیلان رسمی این گروه محسوب می‌گردند. اکثر این فارغ التحصیلان در دوره کارشناسی ناپیوسته موفق به اخذ مدرک کارشناسی و تعدادی از آنها نیز مدرک کارشناسی ارشد و حتی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی را گرفتند. اکثر قریب به اتفاق فارغ التحصیلان این دوره چه با مدرک کاردانی یا کارشناسی و یا کارشناسی ارشد جذب انواع کتابخانه‌های ایران شده‌اند.

جدول شماره 1: آمار دانشجویان و فارغ التحصیلان کاردانی کتابداری

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ تحصیلان
65-64	40	36	ـــ
66-65	59	39	ـــ
67-66	49	35	26
68-67	51	38	29
69-68	41	30	28
70-69	50	30	31
71-70	47	18	29
72-71	ـــ	ـــ	25
73-72	ـــ	ـــ	6
74-73	ـــ	ـــ	2

 

آموزش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (روزانه)

این دوره با تصویب شورای انقلاب فرهنگی در سال 1370 در گروه آغاز به کار کرد. نخستین دانشجویان کارشناسی کتابداری به تعداد 49 نفر از طریق آزمون سراسری پذیرفته شده و از ابتدای سال تحصیلی 71-70 به تحصیل مشغول شدند. نخستین فارغ التحصیلان کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) در تیر ماه 1374 تحصیلات خود را پس از 8 نیمسال به پایان رساندند . (جدول شماره 2).

تعداد دروس ارائه شده در دوره کارشناسی کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی از سال تحصیلی 71-70 تا 75-74 بدین شرح بود.

دروس عمومی	23 واحد
دروس پایه	24 واحد
دروس تخصصی اجباری	64 واحد
دروس تخصصی انتخابی	4 واحد
دروس موضوعی غیر کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی	30 واحد
جمع کل واحد	145 واحد

 از سال تحصیلی 75-74 با تغییراتی که در برنامه دروس دوره کارشناسی انجام گرفت تعداد دروس دوره کارشناسی به شرح ذیل تغییر کرد:

دروس عمومی	20 واحد
دروس پایه	22 واحد
دروس تخصصی اجباری	58 واحد
دروس تخصصی انتخابی	4 واحد
دروس موضوعی غیر کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی	30 واحد
جمع کل واحد	134 واحد

 

 جدول شماره 2: آمار دانشجویان دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (روزانه)

سال ورودی	تعداد پذیرفته شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
71-70	49	35	ـــ
72-71	24	34	ـــ
73-72	43	40	ـــ
74-73	33	30	29
75-74	37	33	30
76-75	35	33	27
77-76	38	38	35
78-77	20	18	20
79-78	31	31	30
80-79	38	35
81-80	34	32
82-81	35	33
83-82	44	42

 

آموزش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (شبانه)

بنا به درخواست گروه و موافقت دانشگاه، از سال تحصیلی 74-73 تعداد 50 دانشجو از طریق آزمون سراسری برای دوره کارشناسی شبانه پذیرفته شده که از این تعداد 20 نفر به تحصیل مشغول شدند. به جز سال تحصیلی 77-76 همه ساله تعدادی دانشجو برای دوره شبانه انتخاب می‌گردند( جدول شماره 3).

   نخستین گروه از دانشجویان دوره شبانه کتابداری و اطلاع رسانی در تیرماه 1377 تحصیلات خود را به پایان رسانیده و موفق به گرفتن مدرک کارشناسی گردیدند.

جدول شماره 3 آمار دانشجویان دوره شبانه

سال ورودی	تعداد پذیرفته گان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
74-73	50	20	ـــ
75-74	50	24	ـــ
76-75	50	29
77-76	پذیرش دانشجو نداشته	ـــ	20
78-77	36	25	24
79-78	36	22
80-79	27	24
81-80	49	23
82-81	42	26
83-82	62	45

 

آموزش دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

   گروه کتابداری و اطلاع رسانی با بازگشت دو نفر از اعضای خود که برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا به استرالیا اعزام شده بودند و  پس از کسب مجوز برای پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد، در سال تحصیلی 77-76 تعداد 8 دانشجو با گرایش اطلاع رسانی را پذیرا بوده است (جدول شماره4).

این دانشجویان بایستی در مدت 4 نیمسال تحصیلی تعداد 32 واحد به شرح زیر را بگذارانند:

دروس عمومی	4 واحد
دروس اختصاصی اجباری	12 واحد
دروس اختصاصی اختیاری	8 واحد
سمینار	2 واحد
کارورزی	2 واحد
پایان نامه	4 واحد
جمع کل واحد	38 واحد

 

دانشجویانی که مدرک کارشناسی آنها غیر کتابداری است می‌بایست علاوه بر 38 واحد فوق،   7 واحد اضافه بگذرانند. ضمناً یادآوری می شود که فهرست اسامی دانش آموختگان کارشناسی ارشد در بخش پیوست آمده است.

جدول شماره 4: آمار دانش آموختگان کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
77-76	8	8	ـــ
78-77	6	6	ـــ
79-78	6	6	7
80-89	5	5	5
81-80	9	9	5
82-81	5	5	6

 

آموزش دوره دکترای کتابداری و اطلاع رسانی

با برنامه ریزی‌های قبلی و مشارکت دانشگاه شیراز، ایجاد دوره دکترای کتابداری و اطلاع رسانی برای نخستین بار در ایران، در دانشگاههای وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی به صورت مشترک در دانشگاه فردوسی (مشهد) و دانشگاه شیراز در سال 1377، به تصویب شورای انقلاب فرهنگی رسید.

   نخستین گروه از دانشجویان این دوره پس از آزمون کتبی و مصاحبه حضوری به تعداد 4 نفر انتخاب گردیدند  که نیمه دوم سال تحصیلی 79-78 ابتدا در دانشگاه شیراز و پس از یک سال در دانشگاه فردوسی (مشهد) به تحصیل در این مقطع مشغول شدند. از این تعداد 2 نفر در دانشگاه فردوسی و 2 نفر در دانشگاه شیراز آغاز به تحصیل کردند. در سال 1381 نیز گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت مستقل آزمون ورودی دوره دکتری برگزار کرده و بعد از مصاحبه حضوری 4 دانشجوی دکتری پذیرفت که از نیمسال اول سال تحصیلی 1381-82 تحصیلات خود را شروع کرده اند . ضمناً برای سال تحصیلی 1383-84 نیز 4 دانشجوی دکتری نیز پذیرفته شده که در نیمسال آتی مشغول به تحصیل خواهند شد.

 

جدول شماره 5 آمار دانش آموختگان دکترای کتابداری و اطلاع رسانی

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	اسامی  ثبت نام شدگان		تعداد فارغ التحصیلان
78-79	2	محسن نوکاریزی	حسین علی قاسمی
81-82	4	علیرضا نوروزی چاکلی مریم اخوتی	محمد حسن زاده حمید دلیلی
83-84	4	حمید علیزاده نرگس زندی روان	زهره عباسی زویا آبام

 

   موقعیت حرفه‌ای دانش آموختگان گروه

  بسیاری از فارغ التحصیلان گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) بلافاصله پس از پایان تحصیلات جذب کتابخانه‌های مختلف در سراسر ایران گردیده‌اند. بیشتر این کتابداران در کتابخانه‌ها دانشگاهی، اختصاصی و در درجه سوم کتابخانه های عمومی به کار اشتغال دارند.

   در مشهد بیشترین تعداد دانش آموختگان در کتابخانه مرکزی آستان قدس و کتابخانه‌های وابسته، کتابخانه‌های دانشگاههای فردوسی (مشهد)، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه آزاده اسلامی مشغول به کارند. تعدادی از این فارغ التحصیلان نیز جذب کتابخانه‌های تخصصی نظیر سازمان برنامه و بودجه، اداره استاندارد، کارخانجات خصوصی نظیر توکلان توس و نظایر آنها گردیده‌اند.

   اعضاء هیأت علمی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی

   چنانکه گفته شد آموزش رسمی کتابداری در قالب کهاد (گرایش) کتابداری و تک درس از اواخر سال 1356 آغاز گردید. در آن زمان دو مربی ( آقای امیر عباس مجذوب صفا و جواد یغمایی) و یک استادیار       ( خانم دکتر فاطمه مهاجری ) به کار آموزش دروس مختلف مشغول بودند. در سال 1364 همزمان با بازگشایی رشته کتابداری تنها یک عضو رسمی هیأت علمی (جواد یغمایی) در گروه مشغول به کار بود.

   با پذیرش نخستین دوره رسمی کاردانی کتابداری، یک مربی دیگر رسماً به اعضاء هیأت علمی گروه اضافه شد ( مرحوم غلامحسین جاوید کبیری ) و پس از آن به تدریج دیگر اعضاء به کادر آموزشی گروه پیوستند.

در حال حاضر تعداد اعضاء هیأت علمی گروه عبارتند: از یک استاد، دو دانشیار، دو استادیار، دو مربی و یک مربی آموزشیار.

http://epl.um.ac.ir/lib_f/history_f.php

پیشینه آموزش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه فردوسی مشهد .

دیدگاهی نو بر کتابداری - پیشینه آموزش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه فردوسی مشهد .

پیشینه آموزش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه فردوسی مشهد .

آموزش کتابداری نوین در دانشگاه فردوسی (مشهد) قبل از ایجاد کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه آغاز شد. نخستین دوره آموزش کتابداری در سال 1349 توسط مرکز خدمات کتابداری ایران در دانشگاه مشهد برگزار گردید که طی آن کتابداران دانشگاه با آخرین یافته‌های کتابداری جدید در آن زمان آشنا شدند. پس از این دوره بود که دانشگاه مشهد تصمیم به تاسیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در سال 1350 گرفت. این مرکز با تلاشهای استاد فرزانه جناب آقای مجذوب صفا به عنوان نخستین مرکز رسمی خدمات کتابداری در دانشگاه فردوسی مشهد آغاز به کار نمود. به دنبال آن کتابداران دانشگاه با اعزام به تهران و گذراندن دوره‌های کوتاه مدت در مرکز خدمات کتابداری ایران (1351)، کتابخانه مرکزی دانشگاه را به صورت واحد آموزش کتابداری برای دانشگاه درآورند.

تابستان سال 1354 شاهد برپایی نخستین دوره آموزش کتابداری در کتابخانه مرکزی بودیم که توسط کتابداران آموزش دیده این مرکز برگزار گردید و در پایان دوره به شرکت کنندگان گواهینامه رسمی داده شد. افزون بر این کلیه کتابداران دانشگاه فردوسی‌ ( مشهد) به هنگام آغاز به کار در کتابخانه ملزم به گذراندن یک دوره کارآموزی در کتابخانه مرکزی بودند که این کار هنوز هم ادامه دارد.

پس از این مقدمه کوتاه می‌پردازیم به تقسیم‌ بندی رسمی آموزشهای گوناگون توسط گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) که از بدو تأسیس گروه ارائه گردیده است. آموزشها را می‌توان به مقوله های زیر تقسیم بندی نمود:

1-   آموزش کتابداری به صورت تک درس

2-   آموزش کتابداری در قالب دوره‌های‌ کوتاه مدت

3-   آموزش در غالب گرایش کتابداری برای سایر رشته‌ها

4-   آموزش دوره کاردانی کتابداری

5-   آموزش دوره کارشناسی کتابداری (روزانه)

6-   آموزش دوره کارشناسی کتابداری (شبانه)

7-   آموزش دوره کارشناسی ارشد کتابداری

8-   آموزش دوره دکترای کتابداری

آموزش کتابداری به صورت تک درس

این آموزش در قالب دو درس دو واحدی در سال 1356 در سطح دانشگاه به صورت انتخابی ارائه گردید. پس از انقلاب فرهنگی، با تصویب شورای انقلاب فرهنگی درس«آشنایی با کتابخانه و اصول کتابداری» (2واحد) برای دانشجویان رشته علوم تربیتی به صورت اجباری و برای برخی از گروههای آموزشی به شکل اختیاری ارائه گردید. هدف از ارائه این دو واحد درسی،آشنائی دانشجویان سایر رشته با کتابخانه و منابع آن است ( در نیمسال اول تحصیلی) امید می‌رود در سالهای آتی برای تمامی دانشجویان تازه وارد به صورت درس اجباری ارائه گردد.

آموزش در قالب گرایش کتابداری برای سایر رشته‌ها

دروس کهاد کتابداری (به صورت یک رشته فرعی) از سال تحصیلی 58-57 تا تعطیلی دانشگاهها در سال 1360، از سوی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی در غالب 30 واحد درسی در سطح دانشگاه فردوسی (مشهد) ارائه می گردید. دانشجویان سایر رشته‌ها که در دوره کارشناسی دارای واحد کهاد (گرایش) بودند می‌توانستند با گذراندن این دروس علاوه بر رشته تخصصی خود آماده کار در کتابخانه‌ها شوند. این گرایش پس از انقلاب فرهنگی و تجدید نظر در دروس دانشگاهها از نظام آموزش کتابداری حذف شد.

آموزش دوره‌های کوتاه مدت کتابداری

با ایجاد دوره‌های آموزش آزاد در سطح دانشگاه مشهد در نیمه دوم سال 1356، برنامه ریزی و تدریس دوره کتابداری این آموزشها به گروه کتابداری واگذار گردید.

شرکت کنندگان در این کلاسها تمامی علاقمندان به حرفه کتابداری بودند که در میان آنها شاغلین در کتابخانه‌های گوناگون شهر مشهد و داوطلبان آزاد به چشم می‌خورد. این دوره در واقع نخستین تجربه آموزش کوتاه مدت کتابداری گروه به شمار می‌رود.

پس از بازگشائی دانشگاهها در سال 1363 و ازسرگیری فعالیت‌های این گروه دو دوره کوتاه مدت آموزشی کتابداری ( مبتدی و پیشرفته‌تر) برای کتابداران کتابخانه‌های عمومی خراسان برگزار گردید. در این دوره‌ها که به پیشنهاد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان و تدریس اعضاء هیأت علمی گروه کتابداری انجام شد، کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان با جدیدترین پیشرفتهای علم کتابداری و اطلاع رسانی آشنا شدند. افزون بر دوره‌های ذکر شده، دوره‌های دیگری به صورت غیر رسمی با استفاده از استادان گروه برای کتابخانه آستان قدس رضوی، اداره کل آموزش و پرورش خراسان، مرکز آموزش عالی جهاد سازندگی و نهضت سواد آموزی استان برگزار گردید.

گروه کتابداری و اطلاع رسانی با همکاری کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه فردوسی مشهد اقدام به برگزاری دو دوره کوتاه مدت آموزش کتابداری و اطلاع رسانی نموده است. نخستین دوره این آموزشها در تابستان سال 1370 به مدت 8 هفته و دومین دوره در تابستان 1378 به مدت 4 هفته برگزار گردید. شرکت کنندگان در نخستین دوره کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی (مشهد) و دانشگاه علوم پزشکی مشهد بودند و در دوره دوم تنها کتابداران شاغل در کتابخانه‌های دانشگاه فردوسی (مشهد) شرکت داشتند. هدف از تشکیل این دوره‌ها، آشنایی کتابداران دانشگاهی با آخرین یافته های علم کتابداری و اطلاع رسانی بود.

 

آموزش دوره کاردانی کتابداری

همانگونه که در تاریخچه گروه بیان شد، پس از بازگشائی دانشگاهها فعالیت‌های گروه کتابداری دوباره آغاز شد و نخستین گروه دانشجویان کاردانی کتابداری به تعداد 40 نفر در نیمسال اول سال تحصیلی 65-64، از طریق آزمون سراسری پذیرش شدند.

در ابتدای کار، آموزش دروس کاردانی به عهده تنها عضو رسمی هیأت گروه و همکاری متخصصان کتابخانه مرکزی انجام شد، که پس از آن مدرسان به تدریج به صورت رسمی کار آموزشی را در گروه آغاز نموده و به کادر آموزشی گروه پیوستند. دوره کاردانی کتابداری شامل 82 واحد درسی بود که از این واحدها 37 واحد تخصصی،27 واحد پایه و 18واحد عمومی محسوب می‌شد این دوره آموزشی تا ابتدای سال تحصیلی72-71 ادامه پیدا کرد و طی این سالها تعدادی دانشجو مشغول به تحصیل  ‌شدند ( جدول شماره 1).

در سال تحصیلی 72-71 به لحاظ پاره‌ای از مشکلات و تداخل دروس کاردانی و کارشناسی، پذیرش دانشجو در این مقطع متوقف شد.

لازم به ذکر است که نخستین دانشجویان دوره کاردانی در پایان سال تحصیلی 67-66 موفق به کسب مدرک کاردانی کتابداری و اطلاع رسانی شدند که در واقع نخستین فارغ التحصیلان رسمی این گروه محسوب می‌گردند. اکثر این فارغ التحصیلان در دوره کارشناسی ناپیوسته موفق به اخذ مدرک کارشناسی و تعدادی از آنها نیز مدرک کارشناسی ارشد و حتی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی را گرفتند. اکثر قریب به اتفاق فارغ التحصیلان این دوره چه با مدرک کاردانی یا کارشناسی و یا کارشناسی ارشد جذب انواع کتابخانه‌های ایران شده‌اند.

جدول شماره 1: آمار دانشجویان و فارغ التحصیلان کاردانی کتابداری

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ تحصیلان
65-64	40	36	ـــ
66-65	59	39	ـــ
67-66	49	35	26
68-67	51	38	29
69-68	41	30	28
70-69	50	30	31
71-70	47	18	29
72-71	ـــ	ـــ	25
73-72	ـــ	ـــ	6
74-73	ـــ	ـــ	2

 

آموزش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (روزانه)

این دوره با تصویب شورای انقلاب فرهنگی در سال 1370 در گروه آغاز به کار کرد. نخستین دانشجویان کارشناسی کتابداری به تعداد 49 نفر از طریق آزمون سراسری پذیرفته شده و از ابتدای سال تحصیلی 71-70 به تحصیل مشغول شدند. نخستین فارغ التحصیلان کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) در تیر ماه 1374 تحصیلات خود را پس از 8 نیمسال به پایان رساندند . (جدول شماره 2).

تعداد دروس ارائه شده در دوره کارشناسی کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی از سال تحصیلی 71-70 تا 75-74 بدین شرح بود.

دروس عمومی	23 واحد
دروس پایه	24 واحد
دروس تخصصی اجباری	64 واحد
دروس تخصصی انتخابی	4 واحد
دروس موضوعی غیر کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی	30 واحد
جمع کل واحد	145 واحد

 از سال تحصیلی 75-74 با تغییراتی که در برنامه دروس دوره کارشناسی انجام گرفت تعداد دروس دوره کارشناسی به شرح ذیل تغییر کرد:

دروس عمومی	20 واحد
دروس پایه	22 واحد
دروس تخصصی اجباری	58 واحد
دروس تخصصی انتخابی	4 واحد
دروس موضوعی غیر کتابداری با گرایش علوم انسانی و اجتماعی	30 واحد
جمع کل واحد	134 واحد

 

 جدول شماره 2: آمار دانشجویان دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (روزانه)

سال ورودی	تعداد پذیرفته شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
71-70	49	35	ـــ
72-71	24	34	ـــ
73-72	43	40	ـــ
74-73	33	30	29
75-74	37	33	30
76-75	35	33	27
77-76	38	38	35
78-77	20	18	20
79-78	31	31	30
80-79	38	35
81-80	34	32
82-81	35	33
83-82	44	42

 

آموزش دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی (شبانه)

بنا به درخواست گروه و موافقت دانشگاه، از سال تحصیلی 74-73 تعداد 50 دانشجو از طریق آزمون سراسری برای دوره کارشناسی شبانه پذیرفته شده که از این تعداد 20 نفر به تحصیل مشغول شدند. به جز سال تحصیلی 77-76 همه ساله تعدادی دانشجو برای دوره شبانه انتخاب می‌گردند( جدول شماره 3).

   نخستین گروه از دانشجویان دوره شبانه کتابداری و اطلاع رسانی در تیرماه 1377 تحصیلات خود را به پایان رسانیده و موفق به گرفتن مدرک کارشناسی گردیدند.

جدول شماره 3 آمار دانشجویان دوره شبانه

سال ورودی	تعداد پذیرفته گان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
74-73	50	20	ـــ
75-74	50	24	ـــ
76-75	50	29
77-76	پذیرش دانشجو نداشته	ـــ	20
78-77	36	25	24
79-78	36	22
80-79	27	24
81-80	49	23
82-81	42	26
83-82	62	45

 

آموزش دوره کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

   گروه کتابداری و اطلاع رسانی با بازگشت دو نفر از اعضای خود که برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا به استرالیا اعزام شده بودند و  پس از کسب مجوز برای پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد، در سال تحصیلی 77-76 تعداد 8 دانشجو با گرایش اطلاع رسانی را پذیرا بوده است (جدول شماره4).

این دانشجویان بایستی در مدت 4 نیمسال تحصیلی تعداد 32 واحد به شرح زیر را بگذارانند:

دروس عمومی	4 واحد
دروس اختصاصی اجباری	12 واحد
دروس اختصاصی اختیاری	8 واحد
سمینار	2 واحد
کارورزی	2 واحد
پایان نامه	4 واحد
جمع کل واحد	38 واحد

 

دانشجویانی که مدرک کارشناسی آنها غیر کتابداری است می‌بایست علاوه بر 38 واحد فوق،   7 واحد اضافه بگذرانند. ضمناً یادآوری می شود که فهرست اسامی دانش آموختگان کارشناسی ارشد در بخش پیوست آمده است.

جدول شماره 4: آمار دانش آموختگان کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	تعداد ثبت نام شدگان	تعداد فارغ التحصیلان
77-76	8	8	ـــ
78-77	6	6	ـــ
79-78	6	6	7
80-89	5	5	5
81-80	9	9	5
82-81	5	5	6

 

آموزش دوره دکترای کتابداری و اطلاع رسانی

با برنامه ریزی‌های قبلی و مشارکت دانشگاه شیراز، ایجاد دوره دکترای کتابداری و اطلاع رسانی برای نخستین بار در ایران، در دانشگاههای وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی به صورت مشترک در دانشگاه فردوسی (مشهد) و دانشگاه شیراز در سال 1377، به تصویب شورای انقلاب فرهنگی رسید.

   نخستین گروه از دانشجویان این دوره پس از آزمون کتبی و مصاحبه حضوری به تعداد 4 نفر انتخاب گردیدند  که نیمه دوم سال تحصیلی 79-78 ابتدا در دانشگاه شیراز و پس از یک سال در دانشگاه فردوسی (مشهد) به تحصیل در این مقطع مشغول شدند. از این تعداد 2 نفر در دانشگاه فردوسی و 2 نفر در دانشگاه شیراز آغاز به تحصیل کردند. در سال 1381 نیز گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت مستقل آزمون ورودی دوره دکتری برگزار کرده و بعد از مصاحبه حضوری 4 دانشجوی دکتری پذیرفت که از نیمسال اول سال تحصیلی 1381-82 تحصیلات خود را شروع کرده اند . ضمناً برای سال تحصیلی 1383-84 نیز 4 دانشجوی دکتری نیز پذیرفته شده که در نیمسال آتی مشغول به تحصیل خواهند شد.

 

جدول شماره 5 آمار دانش آموختگان دکترای کتابداری و اطلاع رسانی

سال ورودی	تعداد پذیرفته‌ شدگان	اسامی  ثبت نام شدگان		تعداد فارغ التحصیلان
78-79	2	محسن نوکاریزی	حسین علی قاسمی
81-82	4	علیرضا نوروزی چاکلی مریم اخوتی	محمد حسن زاده حمید دلیلی
83-84	4	حمید علیزاده نرگس زندی روان	زهره عباسی زویا آبام

 

   موقعیت حرفه‌ای دانش آموختگان گروه

  بسیاری از فارغ التحصیلان گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی (مشهد) بلافاصله پس از پایان تحصیلات جذب کتابخانه‌های مختلف در سراسر ایران گردیده‌اند. بیشتر این کتابداران در کتابخانه‌ها دانشگاهی، اختصاصی و در درجه سوم کتابخانه های عمومی به کار اشتغال دارند.

   در مشهد بیشترین تعداد دانش آموختگان در کتابخانه مرکزی آستان قدس و کتابخانه‌های وابسته، کتابخانه‌های دانشگاههای فردوسی (مشهد)، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دانشگاه آزاده اسلامی مشغول به کارند. تعدادی از این فارغ التحصیلان نیز جذب کتابخانه‌های تخصصی نظیر سازمان برنامه و بودجه، اداره استاندارد، کارخانجات خصوصی نظیر توکلان توس و نظایر آنها گردیده‌اند.

   اعضاء هیأت علمی گروه علوم کتابداری و اطلاع رسانی

   چنانکه گفته شد آموزش رسمی کتابداری در قالب کهاد (گرایش) کتابداری و تک درس از اواخر سال 1356 آغاز گردید. در آن زمان دو مربی ( آقای امیر عباس مجذوب صفا و جواد یغمایی) و یک استادیار       ( خانم دکتر فاطمه مهاجری ) به کار آموزش دروس مختلف مشغول بودند. در سال 1364 همزمان با بازگشایی رشته کتابداری تنها یک عضو رسمی هیأت علمی (جواد یغمایی) در گروه مشغول به کار بود.

   با پذیرش نخستین دوره رسمی کاردانی کتابداری، یک مربی دیگر رسماً به اعضاء هیأت علمی گروه اضافه شد ( مرحوم غلامحسین جاوید کبیری ) و پس از آن به تدریج دیگر اعضاء به کادر آموزشی گروه پیوستند.

در حال حاضر تعداد اعضاء هیأت علمی گروه عبارتند: از یک استاد، دو دانشیار، دو استادیار، دو مربی و یک مربی آموزشیار.

http://epl.um.ac.ir/lib_f/history_f.php

---

پدر کتابداری ایران

زنده یاد هوشنگ ابرامی در سال۱۳۴۲درهمدان متولد شد.در سال ۱۳۳۵از دانشگاه تهران لیسانس اقتصاد گرفت.او در سال ۱۳۳۷به استخدام موسسه ی انتشارات فرانکلین در ایران در آمد.بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ او را استخدام کرد و او کتابخانه تخصصی بانک را پایه گذاری کرد.در سال ۱۳۴۳برای تحصیل در دوره ی فوق لیسانس به دانشگاه پیتسبورگ در آمریکا رفت.وی در سال ۱۳۴۵در دوره ی نو بنیاد فوق لیسانس کتابداری در دانشگاه تهران به تدریس می پردازد.در سال ۱۳۴۶برای تحصیل در دوره ی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی به پیتسبورگ بر میگردد.ابرامی در سال۱۳۵۱بخش علوم کتابداری دانشگاه شیراز را تاسیس می کند و خود رییس این بخش می گردد.در سال ۱۳۵۵پس از ترک دانشگاه شیراز،ابرامی به استخدام موسسه ی برنامه ریزی ایران در می آید.(به نقل از مقاله ی دکتر زهیر حیاتی)وی اواخر زندگی پر ثمرش را در آمریکا سپری کرد و درسال ۱۳۸۲ در لس انجلس درگذشت.یاداو همیشه در خاطر ما زنده است.

کتابداری و هویت گمشده.

ایسکانیوز ـ اندکی پس از پیدایش خط، کتاب نیز پابه عرصه وجود گذاشت و از آن زمان به بعد کتاب و کتاب خوانی یکی از مقولات روزمره انسان شد.

 در گذشته درس خواندن و کتابخوانی مختص به اقشار خاصی از جامعه بود و شامل افرادی از طبقه اشراف یا تعداد اندکی از کسانی که در مدارس دینی و مکتب خانه‌‌ها درس خوانده بودند،می شد. 
امروزه با توجه به گسترش آموزش و پرورش وضعیت کتاب و کتاب خوانی چندان تغییری نکرده و باز شاهد قهر مردم از کتاب خوانی هستیم و هستند کسانی که شاید تا به حال نام رشته‌های مرتبط با کتاب همچون کتابداری به گوششان نخورده است.
اگرنگاهی به تیتراژ کتاب‌های منتشر شده در ایران بیندازیم خواهیم یافت که فاصله مردم ما با کتاب و کتابخوانی چقدر زیاد است.
در کشور ما علیرغم آنکه کتاب سهم چندانی در سبد خرید مردم ندارد ولی دانشگاه‌های همچنان در امر آموزش کتابداران فعال و کوشا هستند و هر ساله با ترتیب دانشجویان کتابداری و اعزام آنان به کتابخانه‌ها بر این امیدند که با ارایه سرویس‌های مناسب کتابداری اگر حتی علاقه کسی به کتاب و کتابخوانی افزایش نیابد حداقل مانع از دست رفتن سایر اقشار کتاب خوان جامعه شوند، علم کتابداری و اطلاع رسانی دانشی است که به مطالعه و بررسی شیوه‌های گوناگون تولید دانش، گردآوری منابع اطلاعاتی (کتاب،نشریه، لوح‌فشرده ، پایگاه اطلاعاتی، اینترنت، وب) سازماندهی، بازیابی و اشاعه این منابع و محمل های اطلاعاتی می‌‌پردازد کتابداری سعی بر آن دارد تا با ارایه این خدمات در وقت خواننده یا کاربر صرفه جویی نماید و به نوعی بر کیفیت کار اثر مثبت بگذارد .
در زمان‌های گذشته با توجه به وجود کتابخانه های بزرگ در شهرهای چون اسکندریه مصر جندی شاپور ایران و بغداد کتابداری به عنوان یک شغل مهم مطرح بوده، ولی بعد از اختراع صنعت چاپ در کمیت و کیفیت کار کتابداری تغییراتی محسوسی به وجود آمد و این امر باعث اهمیت بیشتر این دانش در جوامع مترقی شد.
کتابخانه ملی ایران نیز با نام فعلی به طور رسمی در شهریور 1316 شمسی در خیابان سی تیر گشایش یافت که پایه اصلی مجموعه آن کتاب‌های کتابخانه دارالفنون است .
کتابداری نوین در سال 1930 از اروپا به شرق راه یافت. رانگاناتان دانشمند هندی پس از مراجعت از انگلستان در صدد راه‌اندازی این دانش نوین در هند برآمد او بعدها یکی از پایه‌گذاران روش‌های نوین کتابداری در جهان شد. در ایران شادروان هوشنگ ابرامی را پدر کتابداری نوین ایران می دانند او در سال 1339 اولین کتابخانه تخصصی ایران را در بانک مرکزی راه اندازی کرده است.
در سال 1990 بود که با اختراع وب و ورود این فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی به پهنه کتابخانه‌های جهان این دانش نیز دچار دگرگونی‌های گسترده‌ای شد و همزمان واژه اطلاع‌رسانی نیز به دانش کتابداری اضافه شد و از آن پس به عنوان علوم کتابداری و اطلاع رسانی مطرح شد.
امروزه کتابداری در ایران زیرشاخه‌های اطلاع شناسی و وب‌شناسی را هم در بر می‌گیرد.
دانش کتابداری با توجه به روابط دو سویه که با سایر علوم دارد به خوبی می‌تواند به عنوان راهنما و هدایتگر سایر علوم نقش برجسته‌ای را ایفا کند. کتابداران با توجه به آموزش‌های علمی و عملی که فرا می‌گیرند، می‌توانند نقش بسیار مؤثری را در یاری‌رساندن به محققان و  پژوهشگران داشته باشند.
اما با تمام پیشرفت‌‌های صورت گرفته رشته کتابداری در ایران همچنان غریب است و جز علوم ناشناخته که تعداد آنها در ایران کم نیست به شمار می‌رود .
مشکلات شغلی در استخدام کتابداران نیز مزید علت بر غریب ماندن این رشته در ایران شده است.
اکثر ادارات ، ارگان‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی بزرگ نیز به دلایل گوناگون منجمله صرف جویی بودجه خود کارهای تخصصی مربوط به کتابداران را به سایر حوزه‌های کاری سپرده‌اند و از جذب این دانش‌آموختگان خودداری می‌کنند و معتقدندکه با توسعه به پیشرفت‌ فن‌آوری اطلاعات در عصر حاضر وجود کتابداران چندان لزومی ندارد و می‌توانند نیازهای خود را با توجه به بانک‌های اطلاعاتی موجود در اینترنت مرتفع سازند این در حالی است که با پیشرفت  محسوس بانک‌های اطلاعاتی در اینترنت، نقش کتابداران نیز جهش یافته و این کتابداران هستند که حجم زیادی از اطلاعات و داده‌ها را با توجه به پیشرفت سریع علم با دسته‌بندی و آرشیو مناسب در اختیار عموم قرار می‌دهند.
حال در نظر بگیریم درجامعه امروز ما با این اوصاف بر کتابداران چه رفته است، دانش آموختگانی که در دانشگاه دروسی همسطح استانداردهای جهانی آموخته‌اند ولی پس از فارغ‌التحصیلی با وضعیت شغلی نامناسب و کتابخانه‌های ایران روبرو می‌شوند، کتابخانه‌هایی که اکثریت آنها از استانداردهای جهانی دور هستند و نحوه اداره آنها با آموزش‌های کتابداران در دوران تحصیل در تضاد است و البته این تضادها زمانی برای کتابدار بوجود می‌آید که او توانسته است با گذشتن از چندین خوان، شغلی با حداقل حقوق در یکی از ادارات پیدا کند.
با این اوصاف کتابداران ما در حال حاضر اکثراً یا به کارهای غیر مرتبط با رشته خودمشغولند و یا آنکه با دستمزد کم در کتابخانه‌های فقیر ایران مشغول به کار هستند، کتابدارانی که می‌توانند با آموخته های خود همراه با سایرین  به سوی پیشرفت و آبادانی مملکت گام بردارند . 
 ایسکانیوز     مؤلف:مریم ابوالسباع

کتابداری و هویت گمشده.

ایسکانیوز ـ اندکی پس از پیدایش خط، کتاب نیز پابه عرصه وجود گذاشت و از آن زمان به بعد کتاب و کتاب خوانی یکی از مقولات روزمره انسان شد.

 در گذشته درس خواندن و کتابخوانی مختص به اقشار خاصی از جامعه بود و شامل افرادی از طبقه اشراف یا تعداد اندکی از کسانی که در مدارس دینی و مکتب خانه‌‌ها درس خوانده بودند،می شد. 
امروزه با توجه به گسترش آموزش و پرورش وضعیت کتاب و کتاب خوانی چندان تغییری نکرده و باز شاهد قهر مردم از کتاب خوانی هستیم و هستند کسانی که شاید تا به حال نام رشته‌های مرتبط با کتاب همچون کتابداری به گوششان نخورده است.
اگرنگاهی به تیتراژ کتاب‌های منتشر شده در ایران بیندازیم خواهیم یافت که فاصله مردم ما با کتاب و کتابخوانی چقدر زیاد است.
در کشور ما علیرغم آنکه کتاب سهم چندانی در سبد خرید مردم ندارد ولی دانشگاه‌های همچنان در امر آموزش کتابداران فعال و کوشا هستند و هر ساله با ترتیب دانشجویان کتابداری و اعزام آنان به کتابخانه‌ها بر این امیدند که با ارایه سرویس‌های مناسب کتابداری اگر حتی علاقه کسی به کتاب و کتابخوانی افزایش نیابد حداقل مانع از دست رفتن سایر اقشار کتاب خوان جامعه شوند، علم کتابداری و اطلاع رسانی دانشی است که به مطالعه و بررسی شیوه‌های گوناگون تولید دانش، گردآوری منابع اطلاعاتی (کتاب،نشریه، لوح‌فشرده ، پایگاه اطلاعاتی، اینترنت، وب) سازماندهی، بازیابی و اشاعه این منابع و محمل های اطلاعاتی می‌‌پردازد کتابداری سعی بر آن دارد تا با ارایه این خدمات در وقت خواننده یا کاربر صرفه جویی نماید و به نوعی بر کیفیت کار اثر مثبت بگذارد .
در زمان‌های گذشته با توجه به وجود کتابخانه های بزرگ در شهرهای چون اسکندریه مصر جندی شاپور ایران و بغداد کتابداری به عنوان یک شغل مهم مطرح بوده، ولی بعد از اختراع صنعت چاپ در کمیت و کیفیت کار کتابداری تغییراتی محسوسی به وجود آمد و این امر باعث اهمیت بیشتر این دانش در جوامع مترقی شد.
کتابخانه ملی ایران نیز با نام فعلی به طور رسمی در شهریور 1316 شمسی در خیابان سی تیر گشایش یافت که پایه اصلی مجموعه آن کتاب‌های کتابخانه دارالفنون است .
کتابداری نوین در سال 1930 از اروپا به شرق راه یافت. رانگاناتان دانشمند هندی پس از مراجعت از انگلستان در صدد راه‌اندازی این دانش نوین در هند برآمد او بعدها یکی از پایه‌گذاران روش‌های نوین کتابداری در جهان شد. در ایران شادروان هوشنگ ابرامی را پدر کتابداری نوین ایران می دانند او در سال 1339 اولین کتابخانه تخصصی ایران را در بانک مرکزی راه اندازی کرده است.
در سال 1990 بود که با اختراع وب و ورود این فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی به پهنه کتابخانه‌های جهان این دانش نیز دچار دگرگونی‌های گسترده‌ای شد و همزمان واژه اطلاع‌رسانی نیز به دانش کتابداری اضافه شد و از آن پس به عنوان علوم کتابداری و اطلاع رسانی مطرح شد.
امروزه کتابداری در ایران زیرشاخه‌های اطلاع شناسی و وب‌شناسی را هم در بر می‌گیرد.
دانش کتابداری با توجه به روابط دو سویه که با سایر علوم دارد به خوبی می‌تواند به عنوان راهنما و هدایتگر سایر علوم نقش برجسته‌ای را ایفا کند. کتابداران با توجه به آموزش‌های علمی و عملی که فرا می‌گیرند، می‌توانند نقش بسیار مؤثری را در یاری‌رساندن به محققان و  پژوهشگران داشته باشند.
اما با تمام پیشرفت‌‌های صورت گرفته رشته کتابداری در ایران همچنان غریب است و جز علوم ناشناخته که تعداد آنها در ایران کم نیست به شمار می‌رود .
مشکلات شغلی در استخدام کتابداران نیز مزید علت بر غریب ماندن این رشته در ایران شده است.
اکثر ادارات ، ارگان‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی بزرگ نیز به دلایل گوناگون منجمله صرف جویی بودجه خود کارهای تخصصی مربوط به کتابداران را به سایر حوزه‌های کاری سپرده‌اند و از جذب این دانش‌آموختگان خودداری می‌کنند و معتقدندکه با توسعه به پیشرفت‌ فن‌آوری اطلاعات در عصر حاضر وجود کتابداران چندان لزومی ندارد و می‌توانند نیازهای خود را با توجه به بانک‌های اطلاعاتی موجود در اینترنت مرتفع سازند این در حالی است که با پیشرفت  محسوس بانک‌های اطلاعاتی در اینترنت، نقش کتابداران نیز جهش یافته و این کتابداران هستند که حجم زیادی از اطلاعات و داده‌ها را با توجه به پیشرفت سریع علم با دسته‌بندی و آرشیو مناسب در اختیار عموم قرار می‌دهند.
حال در نظر بگیریم درجامعه امروز ما با این اوصاف بر کتابداران چه رفته است، دانش آموختگانی که در دانشگاه دروسی همسطح استانداردهای جهانی آموخته‌اند ولی پس از فارغ‌التحصیلی با وضعیت شغلی نامناسب و کتابخانه‌های ایران روبرو می‌شوند، کتابخانه‌هایی که اکثریت آنها از استانداردهای جهانی دور هستند و نحوه اداره آنها با آموزش‌های کتابداران در دوران تحصیل در تضاد است و البته این تضادها زمانی برای کتابدار بوجود می‌آید که او توانسته است با گذشتن از چندین خوان، شغلی با حداقل حقوق در یکی از ادارات پیدا کند.
با این اوصاف کتابداران ما در حال حاضر اکثراً یا به کارهای غیر مرتبط با رشته خودمشغولند و یا آنکه با دستمزد کم در کتابخانه‌های فقیر ایران مشغول به کار هستند، کتابدارانی که می‌توانند با آموخته های خود همراه با سایرین  به سوی پیشرفت و آبادانی مملکت گام بردارند . 
 ایسکانیوز     مؤلف:مریم ابوالسباع

درآمدی بر کتابداری در ایران و ژاپن؛ نگرشی مقایسه ای

مقدمه‌
اگر گردآوری‌، ذخیره‌، سازماندهی‌ و اشاعه‌ اطلاعات‌ را از اهداف‌ عمده‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ به‌حساب‌ آوریم‌ و حفظ‌ دانش‌ گذشتگان‌ و انتقال‌ آن‌ به‌ آیندگان‌ را هدف‌ نهایی‌ این‌ علم‌ درنظر بگیریم‌، بر این‌ اساس‌ شاید بتوان‌ ادعا کرد که‌ تاریخچه‌ کتابداری‌ در جهان‌ به‌ قدمت‌ تاریخ‌ بشری‌ است‌. بی‌شک‌ تاثیر کتابخانه‌ و کتابداری‌ را می‌توان‌ بر تمام‌ شاکله‌ تمدن‌های‌ بشری‌ شاهد بود. بنابراین‌، برای‌ بررسی‌ و ردگیری‌ تاریخ‌ و فرآیندهای‌ کتابداری‌ باید آن‌ را در بستری‌ فرهنگی‌ و تاریخی‌ مورد بررسی‌ قرار داد. همانطور که‌ هسل‌ یادآور می‌شود، باید پیشرفت‌ کتابخانه‌ به‌عنوان‌ یک‌ نهاد را در ساختار و چارچوب‌ جریان‌های‌ کلی‌ فرهنگی‌ موردبررسی‌ قرار داد. در این‌ خصوص‌ تامپسون‌ اظهار می‌دارد که‌ "تاریخ‌ کتابخانه‌ بخشی‌ اساسی‌ از تاریخ‌ پیشرفت‌ معنوی‌ تمدن‌ است‌"(موکهرجی‌، 1368، ص‌.79). بررسی‌های‌ تاریخی‌ نشان‌ داده‌ است‌ که‌ در زمینه‌ رشد و توسعه‌ کتابخانه‌ها، جوامع‌ انسانی‌ پیشرفت‌ یکسان‌ و یکنواختی‌ نداشته‌اند. در برخی‌ نواحی‌ رشد کتابداری‌ و کتابخانه‌ها سریع‌ و در برخی‌ نقاط‌ دیگر رشد بسیار کمی‌ وجود داشته‌ است‌.
نکته‌ای‌ که‌ نمی‌توان‌ آن‌ را انکار کرد آن‌ است‌ که‌ پس‌ از دو انقلاب‌ ارتباطی‌ جهانی‌،

 

یعنی‌، چاپ‌ به‌عنوان‌ اولین‌ انقلاب‌ ارتباطی‌ و رایانه‌ها به‌عنوان‌ دومین‌ انقلاب‌ ارتباطی‌، در وضعیت‌ کتابداری‌، اطلاع‌رسانی‌ و کتابخانه‌های‌ بیشتر کشورهای‌ جهان‌ تغییرات‌ شگرفی‌ پدیدار گشت‌. این‌ تحولات‌ کم‌ و بیش‌ در همه‌ کشورها مشهود بود و روند توسعه‌ای‌ آن‌ که‌ بیشتر بر افزایش‌ سرعت‌ دستیابی‌، جامعیت‌ بازیابی‌ و جستجوی‌ مدارک‌ مرتبط‌ تاکید داشت‌ در کل‌ جهان‌ و در همه‌ کشورها عمومیت‌ یافت‌.
در آغاز قرن‌ جدید و در شهرهای‌ صنعتی‌، مردم‌ بیش‌ازپیش‌ درگیر زندگی‌ در جهانی‌ هستند که‌ عمیقاً و اصولاً با آنچه‌ که‌ در آن‌ به‌دنیا آمده‌اند تفاوت‌ دارد. در عرض‌ کمتر از دو دهه‌ ما شاهد تغییرات‌ فن‌آورانه‌، اقتصادی‌، سیاسی‌ و فرهنگی‌ در مقیاسی‌ بوده‌ایم‌ که‌ به‌دنبال‌ توجیه‌ استفاده‌ از «انقلاب‌» جهانی‌ برای‌ تعریف‌ و شرح‌ این‌ تغییرات‌ است‌. انقلاب‌ اطلاعاتی‌ که‌ در دهه‌ 1970 شروع‌ شده‌ و هنوز نیز کامل‌ نشده‌ است‌، روزگاری‌ چندان‌ مشهود نبود و پی‌آمدهای‌ مهم‌تری‌ بیش‌ از تغییر صِرف‌ یک‌ حکومت‌ یا حتی‌ تغییر کلی‌ یک‌ سیستم‌ سیاسی‌ از آن‌ انتظار نمی‌رفت‌. این‌ انقلاب‌ تحولی‌ اساسی‌ در شیوة‌ زندگی‌ ما بوجود آورد و به‌ روش‌های‌ مختلف‌ هر انسان‌ بر روی‌ کره‌ زمین‌ را تحت‌ تأثیر قرار داده‌ است‌. نماد این‌ انقلاب‌ رایانه‌ است‌ که‌ درست‌ مانند ظهور انواع‌ شناخته‌شده‌ کتاب‌ و همچنین‌ ابداع‌ خط‌، لحضه‌ روشنی‌ در تاریخ‌ و بازیابی‌ اطلاعات‌ به‌حساب‌ می‌آید.
باتوجه‌ به‌ نکات‌ پیش‌گفته‌ و با عنایت‌ به‌ اینکه‌ بررسی‌ وضعیت‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ در دو یا چند کشور بدون‌توجه‌ به‌ پیشینه‌ تاریخی‌، فرهنگی‌، سیاسی‌ و اقتصادی‌ آن‌ کشورها میسر نخواهد بود، در این‌ نوشتار تلاش‌ خواهد شد تا با نگرشی‌ تاریخی‌ و پی‌گیری‌ فرآیندهای‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌، وضعیت‌ کتابداری‌ و کتابخانه‌ای‌ در دو کشور ایران‌ و ژاپن‌ بررسی‌ گردد.

 

 

 

پیشینه‌ کتابداری‌ در ایران‌
پیش‌ از انقلاب‌ اسلامی‌
ایرانیان‌ در تمام‌ دوره‌های‌ تاریخی‌ به‌ کتاب‌ و کتابخانه‌ علاقه‌ داشته‌اند. روزگاری‌ در تخت‌ جمشید کتابخانه‌ بزرگی‌ وجود داشت‌ که‌ در آن‌ هزاران‌ لوحه‌ گلی‌ نگهداری‌ می‌شد. لوحه‌های‌ گلی‌ یافت‌شده‌ در تخت‌جمشید و فسا شاهدی‌ معتبر بر وجود کتابخانه‌های‌ عظیم‌ در ایران‌ باستان‌ است‌. کتابخانه‌ اردشیر بابکان‌ و کتابخانه‌ جندی‌شاپور، دو کتابخانه‌ دیگر در گذشته‌ تاریخی‌ کشور ایران‌ هستند. پس‌ از اسلام‌ و با رشد فزاینده‌ مساجد، کمتر مسجدی‌ وجود داشته‌ است‌ که‌ در آن‌ کتابخانه‌ای‌ وجود نداشته‌ باشد. کتابخانه‌ نوح‌ابن‌منصور و عضدالوله‌ دیلمی‌ از کتابخانه‌های‌ مشهور در دوره‌ پس‌ از رواج‌ اسلام‌ در ایران‌ می‌باشند(گنجی‌، 1379).
شاید اولین‌ خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ در ایران‌ فقط‌ امانت‌ کتاب‌ بوده‌ است‌. به‌هرحال‌ رشد فزاینده‌ دانش‌، تغییر در نیازهای‌ اطلاعاتی‌ خوانندگان‌ و توسعه‌ فن‌آوری‌های‌ اطلاع‌رسانی‌ باعث‌ شد تا فعالیت‌های‌ کتابخانه‌ از امانت‌ صرف‌ کتاب‌ها خارج‌ شده‌ و به‌سوی‌ خدمات‌ نوین‌ کتابداری‌ گرایش‌ یابند. شاید بتوان‌ گفت‌ که‌ تاریخچه‌ کتابداری‌ ایران‌ به‌ حدود 15 قرن‌ پیش‌ یعنی‌ هم‌زمان‌ با ظهور اسلام‌ بازمی‌گردد (فرج‌پهلو، 1373، ص‌.2). اما خدمات‌ نوین‌ کتابداری‌ در ایران‌ و برنامه‌ریزی‌های‌ مستقل‌ در این‌ حوزه‌ به‌ سال‌ 1316 باز می‌گردد. در این‌ سال‌ اولین‌ دوره‌ کلاس‌های‌ آموزش‌ کوتاه‌مدت‌ کتابداری‌ در دانشسرای‌ عالی‌ تهران‌ برگزار شد و برحسب‌ ضرورت‌ در سایر مراکز آموزشی‌ مشابه‌ نیز ادامه‌ یافت‌ (کیانی‌ خوزستانی‌، حسن‌، ص‌. 36). در سال‌ 1331 یک‌ دوره‌ آموزش‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ تهران‌ برگزار شد. آقای‌ جوزف‌ اشتوم‌ فل‌ اتریشی‌ و خانم‌ مارگارت‌ گلیور آمریکایی‌ برای‌ تدریس‌ در این‌ دوره‌ دعوت‌ شدند که‌ در محل‌ سابق‌ دانشکده‌ ادبیات‌ و دانشسرای‌ عالی‌ دانشگاه‌ تهران‌، این‌ دوره‌ پنج‌ ماهه‌ را برگزار کردند (آموزش‌، 1349). همچنین‌ در سال‌ 1338 و به‌ همت‌ ناصر شریفی‌ اولین‌ کتابدار ایرانی‌ با درجه‌ دکتری‌، چند دوره‌ کوتاه‌مدت‌ کتابداری‌ برگزار شد(هاروی‌، 1989).
در سال‌ 1345، و هم‌زمان‌ با تاسیس‌ انجمن‌ کتابداران‌ ایران‌، اولین‌ دوره‌ کامل‌ آموزش‌ کتابداری‌ در سطح‌ فوق‌لیسانس‌ در دانشگاه‌ تهران‌ تصویب‌ و برگزار شد. در سال‌ 1347 و با همکاری‌ پروفسور مانگالا، کتابدار هندی‌، دوره‌ لیسانس‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ آذرابادگان‌ تبریز برگزار شد و در سال‌ بعد یک‌ دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ نیز در این‌ دانشگاه‌ راه‌اندازی‌ گردید. در سال‌ 1348، اولین‌ دوره‌ فوق‌دیپلم‌ کتابداری‌ در مدرسه‌ عالی‌ ایران‌ زمین‌ برگزار شد. در سال‌ 1350 اولین‌ دوره‌ کلاس‌های‌ کوتاه‌مدت‌ در کتابخانه‌ ملی‌ ایران‌ برگزار شد. مدت‌ این‌ کلاس‌ها یک‌ ماه‌ بود. یک‌ دوره‌ آموزش‌ سه‌ ساله‌ کتابداری‌ از سال‌ 1352 تا 1354 در ایران‌ برگزار گردید که‌ بر اساس‌ آن‌ 39 مدرس‌ در شش‌ استان‌ کشور به‌ آموزش‌ کتابداری‌ مشغول‌ شدند(انصاری‌، 1354). در سال‌ 1353 در دانشگاه‌ شیراز گروه‌ کتابداری‌ تاسیس‌ شد و ابتدا دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ و از سال‌ 1356 دوره‌ لیسانس‌ این‌ رشته‌ برگزار شد. دانشگاه‌ جندی‌ شاپور اهواز که‌ دوره‌ کهاد کتابداری‌ را برگزار می‌کرد در سال‌ 1356 یک‌ دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ را برگزار کرد. همچنین‌ در مهر ماه‌ سال‌ 1357 دانشگاه‌ متحدین‌ (الزهراء فعلی‌) به‌ کمک‌ جان‌ هاروی‌ اولین‌ دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ خود را برگزار کرد(هاوی‌، 1981).

پس‌ از انقلاب‌ اسلامی‌
پس‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ و به‌دلیل‌ انقلاب‌ فرهنگی‌ تمام‌ دانشگاه‌های‌ کشور تعطیل‌ شد. بنابراین‌، همه‌ دوره‌های‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ها نیز به‌ تبع‌ آن‌ از کار خویش‌ بازماندند. در سال‌ 1361 دانشگاه‌ها برای‌ دانشجویانی‌ که‌ تحصیل‌ آنان‌ متوقف‌ مانده‌ بود بازگشایی‌ شد. در سال‌ 1362 و با تصویب‌ شورای‌ عالی‌ برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌، دوره‌ جدید کاردانی‌ کتابداری‌ آغاز شد. در دانشگاه‌هایی‌ چون‌ تهران‌، شیراز، اهواز، مشهد و تبریز دوره‌های‌ کاردانی‌ کتابداری‌ برگزار شد. در سال‌ 1366 دانشگاه‌های‌ تهران‌، شیراز، اهواز، اصفهان‌، مشهد و تبریز آمادگی‌ خود برای‌ برگزاری‌ دوره‌های‌ کارشناسی‌ کتابداری‌ را اعلام‌ کردند. در سال‌ 1368، دانشگاه‌های‌ تهران‌، شیراز، اهواز و تبریز دوره‌ کارشناسی‌ کتابداری‌ را برگزار کردند. از این‌ چهار دانشگاه‌، فقط‌ در دانشگاه‌ اهواز دوره‌ لیسانس‌ کتابداری‌ با گرایش‌ علوم‌ پایه‌ و در سه‌ دانشگاه‌ دیگر این‌ دوره‌ با گرایش‌ علوم‌ انسانی‌ دایر گردید.

 

از چند سال‌ قبل‌ به‌ بعد (1365 به‌ بعد) در دانشگاه‌های‌ تهران‌، شیراز، تربیت‌ مدرس‌، علوم‌ پزشکی‌ ایران‌، آزاد اسلامی‌ و شهید چمران‌ اهواز دوره‌های‌ کارشناسی‌ ارشد دایر است‌. از سال‌ 1370 دوره‌ دکتری‌ این‌ رشته‌ در دانشگاه‌ آزاد اسلامی‌ برگزار شده‌ و تاکنون‌ چند دوره‌ از دانشجویان‌ آن‌ فارغ‌ التحصیل‌ شده‌اند. در سال‌ 1374 شورای‌ برنامه‌ریزی‌ ستاد انقلاب‌ فرهنگی‌ جواز راه‌اندازی‌ دوره‌ دکترای‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ شیراز با همکاری‌ دانشگاه‌ فردوسی‌ مشهد را صادر کرد (تصویب‌، 1377). این‌ دوره‌ از سال‌ 1378 در دانشگاه‌ شیراز با 5 دانشجو و دانشگاه‌ مشهد با 2 دانشجو آغاز شد. اکنون‌ دانشگاه‌ مشهد نیز مجوز برگزاری‌ مستقل‌ این‌ دوره‌ را دریافت‌ کرده‌ و دانشگاه‌ تهران‌ نیز با پذیرش‌ 4 دانشجو، از بهمن‌ ماه‌ 1380 دوره‌ دکترای‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ را برگزار خواهد کرد.
در کنار دوره‌های‌ دانشگاهی‌، مؤسساتی‌ چون‌ مرکز اسناد و مدارک‌ علمی‌، کتابخانه‌ ملی‌، وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌، وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ و سایر دانشگاه‌ها، کارگاه‌ها و دوره‌های‌ کوتاه‌مدت‌ کتابداری‌ برگزار شد. مرکز اسناد و مدارک‌ علمی‌ از سال‌ 1360، چهار دوره‌ عمومی‌ آشنایی‌ با خدمات‌ و فعالیت‌های‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ و دو دوره‌ تخصصی‌ نمایه‌سازی‌ را برگزار کرد. معاونت‌ پژوهشی‌ وزارت‌ بهداشت‌، درمان‌ و آموزش‌ پزشکی‌ با همکاری‌ سازمان‌ جهانی‌ بهداشت‌ در سال‌ 1371 کارگاهی‌ را درزمینه‌ آموزش‌ کتابداری‌ برگزار کرد (سینایی‌، 1355) . اداره‌ کل‌ آموزش‌های‌ ضمن‌خدمت‌ وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ استان‌ تهران‌ در سال‌ 1371 دوره‌ای‌ را در 120 ساعت‌ برای‌ آموزش‌ کتابداران‌ شاغل‌ در آن‌ وزارتخانه‌ برگزار کرد. همچنین‌ در همین‌ سال‌ دوره‌ کوتاه‌مدت‌ آموزش‌ کتابداری‌ در وزارت‌ فرهنگ‌ و آموزش‌ عالی‌ برای‌ افزایش‌ سطح‌ علمی‌-تخصصی‌ کتابداران‌ شاغل‌ در کتابخانه‌های‌ عمومی‌ برگزار شد (حمزه‌پور، 1377). پس‌ از آن‌ تاریخ‌ این‌ دوره‌ هر ساله‌ به‌صورت‌ پیوسته‌ برگزار شده‌ است‌.

 

کتابخانه‌ ملی‌
در ایران‌ کتابخانه‌ ملی‌ در راس‌ سایر کتابخانه‌ها قرار دارد. معمولاً دونسخه‌ از کتاب‌های‌ تازه‌ انتشاریافته‌ به‌ کتابخانه‌ ملی‌ اهدا شده‌ تا فهرست‌نویسی‌ و در آن‌ نگهداری‌ شود. کتابخانه‌ ملی‌ ایران‌ در سال‌ 1316 در تهران‌ گشایش‌ یافت‌. از سال‌ 1346 زیر نظر وزارت‌ فرهنگ‌ و هنر (وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌ فعلی‌) قرار داشت‌. اکنون‌ کتابخانه‌ ملی‌ زیر نظر مستقیم‌ رئیس‌جمهور قرار دارد و رئیس‌جمهور رئیس‌ کتابخانه‌ را تعیین‌ می‌کند. بودجه‌ کتابخانه‌ ملی‌ را دولت‌ تامین‌ می‌کند و اداره‌ آن‌ بر عهده‌ هیات‌ امنای‌ کتابخانه‌ است‌. حفظ‌ و نگهداری‌ کلیه‌ آثار فکری‌ کشور و کمک‌ به‌ پیشرفت‌ نظام‌ کتابخانه‌ای‌ کشور از جمله‌ وظایف‌ کتابخانه‌ ملی‌ است‌(اجلالی‌، 1378).
پیش‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ کتابخانه‌ ملی‌ از ده‌ بخش‌ تشکیل‌ شده‌ بود که‌ عبارتند از: بخش‌ نسخ‌ خطی‌، بخش‌ مبادلات‌ بین‌المللی‌، بخش‌ دریافت‌ و سفارش‌، بخش‌ مبادلات‌ داخلی‌، بخش‌ مرجع‌ و ایرانشناسی‌، بخش‌ مخزن‌ و کتاب‌های‌ چاپی‌، بخش‌ فهرست‌نویسی‌، بخش‌ کتابشناسی‌، بخش‌ میکروفیلم‌ و بخش‌ ادواری‌ها .(Umapathy,1978) بر اساس‌ طرح‌ جدید، کتابخانه‌ ملی‌ از دو معاونت‌، معاونت‌ اطلاع‌رسانی‌ و معاونت‌ پردازش‌ و پژوهش‌ تشکیل‌ شده‌ است‌.
ساختمان‌ قدیمی‌ این‌ کتابخانه‌ در خیابان‌ سی‌ تیر در تهران‌ واقع‌ است‌. ساختمان‌ جدید کتابخانه‌ ملی‌ ایران‌ که‌ در اراضی‌ عباس‌آباد در زمینی‌ به‌ وسعت‌ 000/62 متر مربع‌ در حال‌ ساخت‌ است‌، "مهم‌ترین‌ ساختمان‌ عمومی‌ است‌ که‌ در دوران‌ پس‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ در دست‌ احداث‌ است‌. ... ساختمان‌ کتابخانه‌ حدود 000/90 متر مربع‌ زیربنا دارد و در شرایط‌ عادی‌ می‌تواند تا حدود 4 میلیون‌ جلد و درصورتی‌که‌ از سیستم‌ قفسه‌بندی‌ فشرده‌ یا ربات‌ استفاده‌ شود تا 7 میلیون‌ جلد کتاب‌ و نشریات‌ ادواری‌ را در خود جای‌ دهد" (کتابخانه‌، 1375). به‌گفته‌ مسئولان‌ کتابخانه‌، فاز اول‌ ساختمان‌ در نیمه‌ اول‌ سال‌ 1381 بازگشایی‌ خواهد شد. اکنون‌ بالغ‌ بر 000/90 کتاب‌ فهرست‌شده‌ در این‌ کتابخانه‌ وجود دارد.
کتابخانه‌ ملی‌ علاوه‌ بر انتشار کتابشناسی‌ ملی‌، که‌ اکنون‌ بر روی‌ دیسک‌ نوری‌ منتشر می‌شود، شماری‌ از کتاب‌ها و راهنماها را نیز منتشر کرده‌ است‌. نشریه‌ فصلنامه‌ کتاب‌ از انتشارات‌ کتابخانه‌ ملی‌ است‌ که‌ منظماً و به‌صورت‌ فصلی‌ منتشر می‌شود. اکنون‌ ناشران‌ موظف‌اند تا کتاب‌های‌ در دست‌ چاپ‌ خود را پیش‌ از انتشار و بعد از دریافت‌ مجوز انتشار از وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌، برای‌ فهرست‌نویسی‌ پیش‌ از انتشار (فیپا)به‌ کتابخانه‌ ملی‌، کتابخانه‌ دانشکده‌ علوم‌ دانشگاه‌ تهران‌، یا پژوهشگاه‌ علوم‌ انسانی‌ و مطالعات‌ فرهنگی‌ تحویل‌ نمایند. فیپا باید در پشت‌ صفحه‌ عنوان‌ کتاب‌ها چاپ‌ شود.

کتابخانه‌های‌ عمومی‌
نقش‌ کتابخانه‌ عمومی‌ در ایران‌ ایجاد فرصت‌هایی‌ برای‌ خودآموزی‌، تشویق‌ و ترویج‌ مطالعه‌ و کمک‌ به‌ ارتقای‌ سطح‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ جامعه‌ است‌. در ایران‌ سه‌ نوع‌ کتابخانه‌ عمومی‌ (دولتی‌، مردمی‌ و مشارکتی‌) وجود دارد اما کتابخانه‌های‌ عمومی‌ دولتی‌ رواج‌ بیشتری‌ دارد. تعداد کتابخانه‌های‌ دولتی‌ تا پایان‌ سال‌ 1374 بالغ‌ بر 990 کتابخانه‌ بوده‌ است‌ (میرحسینی‌، 1375). اکنون‌ نزدیک‌ به‌ 1500 کتابخانه‌ عمومی‌ در سرتاسر کشور وجود دارد. تمام‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ زیر نظر هیات‌ امنای‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ کشور فعالیت‌ می‌کنند. بودجه‌ این‌ کتابخانه‌ها از بودجه‌ جاری‌ دولت‌ تامین‌ می‌شود. برای‌ آموزش‌ ضمن‌خدمت‌ کتابداران‌ شاغل‌ در کتابخانه‌های‌ عمومی‌، دوره‌های‌ منظم‌ آموزشی‌ (به‌ مدت‌ یک‌ هفته‌ یا 10 روز) در طول‌ سال‌ و در استان‌های‌ مختلف‌ برگزار می‌شود. هیات‌ امنای‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ کشور مسئولیت‌ برگزاری‌ این‌ دوره‌ها را برعهده‌ دارد.

کتابخانه‌های‌ کودکان‌
پیش‌ از انقلاب‌، کتابخانه‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ در ایران‌ نسبت‌ به‌ سایر کتابخانه‌ها پیشرفته‌تر و توسعه‌یافته‌تر بوده‌ است‌. کتابخانه‌های‌ کودکان‌ زیرب‌ نظر کانون‌ پرورش‌ فکری‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ قرار دارد. پیش‌ از انقلاب‌، 28 کتابخانه‌ کودک‌ در تهران‌، 118 کتابخانه‌ کودک‌ در سایر استان‌ها و 40 کتابخانه‌ سیار وجود داشته‌ است‌ (Umapathy,1978) . کتابخانه‌های‌ کودکان‌ اغلب‌ با ساختمان‌
؛Bµزیبا و مناسب‌ در پارک‌ها واقع‌ شده‌اند. مؤسسه‌ مرکزی‌ کانون‌ پرورش‌ فکری‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ وظیفه‌ انتخاب‌، سازماندهی‌، و ارسال‌ کتاب‌ به‌ سایر کتابخانه‌های‌ کودکان‌ را برعهده‌ دارد. اکنون‌ نیز کتابخانه‌های‌ کودکان‌ همچنان‌ به‌ فعالیت‌ خود ادامه‌ می‌دهند اما با مشکلاتی‌ چون‌ کمبود بودجه‌ کافی‌، نداشتن‌ نیروهای‌ متخصص‌ و عدم‌ برنامه‌ریزی‌ روبرو هستند.

کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌
اکنون‌ در اغلب‌ دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها، کتابخانه‌ وجود دارد. دانشگاه‌هایی‌ چون‌ تهران‌، مشهد، شهید چمران‌ اهواز، اصفهان‌ و کرمان‌ علاوه‌ بر کتابخانه‌های‌ دانشکده‌ای‌، دارای‌ کتابخانه‌ مرکزی‌ نیز می‌باشند. تقریباً همه‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ از مجموعه‌های‌ مناسبی‌ برخوردارند. امانت‌ بین‌کتابخانه‌ای‌ در بین‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ از رواج‌ چندانی‌ برخوردار نیست‌. هرچند نظام‌ سازماندهی‌ در اغلب‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌، نظام‌ رده‌بندی‌ کنگره‌ (LC) است‌ اما هنوز در برخی‌ از کتابخانه‌ها نظام‌ رده‌ بندی‌ دیویی‌ است‌. می‌توان‌ گفت‌ که‌ تقریباً همه‌ منابع‌ کتابی‌ در کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ فهرست‌نویسی‌ شده‌ و دسترسی‌ به‌ منابع‌ ازطریق‌ برگه‌دان‌ میسر است‌. با ورود رایانه‌ در عرصه‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌، اکنون‌ بسیاری‌ از کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ منابع‌ خود را به‌ رایانه‌ای‌ وارد کرده‌ و امکان‌ جستجوی‌ منابع‌ کتابخانه‌ای‌ خود ازطریق‌ رایانه‌ را فراهم‌ آورده‌اند.

کتابخانه‌های‌ مدارس‌
آموزش‌ مدرسه‌ای‌ در ایران‌ در یک‌ دوره‌ دوازده‌ ساله‌ انجام‌ می‌شود. این‌ آموزش‌، دوره‌ 5 ساله‌ دبستان‌، دوره‌ 3 ساله‌ راهنمایی‌، دوره‌ 3 ساله‌ دبیرستان‌ و دوره‌ یک‌ ساله‌ پیش‌ دانشگاهی‌ را دربر می‌گیرد. باتوجه‌ به‌ جوان‌بودن‌ میانگین‌ سنی‌ جامعه‌، تعداد دانش‌آموزان‌ نیز بسیار زیاد است‌. متاسفانه‌ و علی‌رغم‌ اهمیت‌ نقش‌ کتابخانه‌ در این‌ دوره‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ در ایران‌ چندان‌ پیشرفته‌ نیستند و عموماً فاقد کتابدار می‌باشند. بیشتر کتابخانه‌های‌ مدارس‌ از یک‌ قفسه‌ کتاب‌ تجاوز نمی‌کند. به‌ جز در شهرهای‌ بزرگی‌ چون‌ تهران‌، اصفهان‌، مشهد و شیراز، در سایر استان‌ها کمتر کتابخانه‌ بزرگ‌ مدارس‌ را می‌توان‌ شاهد بود. اغلب‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ موجود، از نظام‌ سازماندهی‌ مشخصی‌ برخوردار نیستند. درواقع‌، مجموعه‌های‌ آنها فهرست‌ نشده‌اند. در سال‌ 1351 وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ تاکید داشت‌ که‌ مدارس‌ 15 درصد از شهریه‌ خود را به‌ کتابخانه‌ اختصاص‌ دهند اما پس‌ از انقلاب‌ چنین‌ دستوری‌ وجود ندارد. برای‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ بودجه‌ ثابت‌ و مشخصی‌ درنظر گرفته‌ نشده‌ است‌.

کتابخانه‌های‌ تخصصی‌
در ایران‌ نمونه‌های‌ بسیار مناسبی‌ از کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ وجود دارد. کتابخانه‌هایی‌ چون‌ کتابخانه‌ آستان‌ قدس‌ رضوی‌، کتابخانه‌ منطقه‌ای‌ شیراز، کتابخانه‌ مرکزی‌ دانشگاه‌ علوم‌ پزشکی‌ ایران‌، کتابخانه‌ مرکزی‌ شرکت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌، کتابخانه‌ بانک‌ مرکزی‌ ایران‌، کتابخانه‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌، کتابخانه‌ آیت‌ الله‌ مرعشی‌ نجفی‌، کتابخانه‌ سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌، کتابخانه‌ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌، کتابخانه‌ وزارت‌ امور خارجه‌ و مرکز اطلاعات‌ و مدارک‌ علمی‌ ایران‌ از نمونه‌های‌ این‌ نوع‌ کتابخانه‌ می‌باشند. در اغلب‌ کتابخانه‌های‌ یادشده‌ علاوه‌ بر اشتغال‌ کتابداران‌ متخصص‌ و ارائه‌ خدمات‌ مناسب‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌، ازنظر غنای‌ مجموعه‌های‌ خود نیز بی‌ نظیر می‌باشند. علاوه‌ بر نمونه‌های‌ یادشده‌، در بسیاری‌ از وزارتخانه‌های‌ کشور کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ وجود دارد.

وضعیت‌ کتابداری‌ در ژاپن‌
وضعیت‌ آموزش‌ کتابداری‌
کشور ژاپن‌ در قرن‌ 3 بعد از میلاد، و ازطریق‌ محققان‌ کره‌ای‌ به‌ شخصیت‌های‌ چینی‌ معرفی‌ شد. در قرن‌ 4 میلادی‌ تعدادی‌ از پناهندگان‌ سیاسی‌ کره‌ به‌ تابعیت‌ ژاپن‌ درآمدند و مذهب‌ و فرهنگ‌ خود را به‌ جامعه‌ ژاپن‌ وارد کردند( کتاب‌ سبز، 1364).
قدیمی‌ترین‌ کتاب‌ تاریخ‌ ژاپن‌ به‌ زبان‌ کانجی‌ است‌ که‌ در سال‌ 712 میلادی‌ گردآوری‌ شده‌ است‌. چاپ‌هایی‌ از احکام‌ بودایی‌ هیاکو مانتو بر روی‌ صفحات‌ فلزی‌ و قطعات‌ چوبی‌ در سال‌ 770 چاپ‌ شده‌اند. فرهنگ‌ بودایی‌ توسط‌ امپراطور، درباریان‌ و اشراف‌ ژاپن‌ پذیرفته‌ شده‌ بود. برخی‌ از آنان‌ به‌ آموزش‌ و جمع‌آوری‌ طومار برای‌ کتابخانه‌هاعلاقمند بودند. آنتویی‌ این‌ (نارا) از ایزونوکامی‌ نویاکانسوگا(781-729) و کوباادن‌ از سوگاوارا میچی‌زان‌ ، مجموعه‌هایی‌ خصوصی‌ درباره‌ بودیسم‌ و کنفوسیوسیانیسم‌ بودند و محققان‌ می‌توانستند به‌ آنها دسترسی‌ داشته‌ باشند. اغلب‌ از مجموعه‌ نارا که‌ به‌ صورت‌ سیستم‌ قفسه‌ باز اداره‌ می‌شد به‌عنوان‌ شاهدی‌ بر این‌ مدعا استفاده‌ می‌شود که‌ این‌ مجموعه‌ اولین‌ کتابخانه‌ عمومی‌ در ژاپن‌ بوده‌ است‌.
در دوره‌ سامورایی‌ و در نیمه‌ دوم‌ قرن‌ 13، طایفه‌ هوجو کتابخانه‌ کانازاوابونکو را تاسیس‌ کردند. این‌ مجموعه‌ که‌ بیش‌ از ده‌ هزار منابع‌ بودایی‌ بر روی‌ طومار بود مورداستفاده‌ محققان‌ قرار می‌گرفته‌ است‌. مدرسه‌ آشی‌کاگات‌ گاکو که‌ در آن‌ غیب‌گویی‌ تدریس‌ می‌شد در سال‌ 1432 بازگشایی‌ شد. مجموعه‌ غنی‌ و عظیم‌ کتابخانه‌ای‌ این‌ مدرسه‌ محققان‌ سراسر کشور ژاپن‌ را به‌ خود جذب‌ می‌کرد. همچنین‌، در سال‌ 1590، شوگان‌ توکوگاوا ای‌یاسو که‌ خود یکی‌ از طلبه‌های‌ معتقد به‌ فلسفه‌ کنفوسیوس‌ بود، از محققان‌ برای‌ چاپ‌ کتاب‌ دعوت‌ کرد و کتاب‌ها و منابعی‌ که‌ در طول‌ جنگ‌های‌ داخلی‌ پراکنده‌ شده‌ بود را جمع‌آوری‌ نمود. بعلاوه‌، او کتابخانه‌ای‌ خصوصی‌ به‌نام‌ مومی‌جی‌یاما بونکو داشت‌
(کون‌، 1993).
در دوره‌ ادو (1868-1590) ژاپن‌ به‌ صورت‌ ملوک‌الطوایفی‌ و زیر نظر شوگان‌ اداره‌ می‌شد. شوگان‌ها مدارسی‌ محلی‌ که‌ دارای‌ کتابخانه‌ با کتاب‌هایی‌ چاپی‌ بود را دایر کردند. مدارس‌ کوچک‌ خصوصی‌ وجود داشت‌ که‌ به‌ کودکانی‌ از طبقات‌ غیرشوگان‌ تعلیمات‌ ابتدایی‌ خواندن‌ و نوشتن‌ را آموزش‌ می‌دادند. نکته‌ قابل‌ توجه‌ آنکه‌ در دوره‌ قبل‌ از دوره‌ ادو، قرض‌ دادن‌ کتاب‌ از کتابخانه‌ به‌ تجارتی‌ بدل‌ شده‌ بود. کتابفروش‌ها بسته‌های‌ کتاب‌ را به‌ خانه‌ مشتریان‌ برده‌ و در ازای‌ تحویل‌ مبلغی‌ را دریافت‌ می‌کردند. در دوره‌ ادو بیش‌ از 2000 ناشر در سراسر ژاپن‌ فعالیت‌ داشتند که‌ تجارت‌ آنان‌ نیز بسیار سودمند بوده‌ است‌.
در سال‌ 1872، اولین‌ کتابخانه‌ سلطنتی‌ توسط‌ دولت‌ تاسیس‌ شد. مجموعه‌ این‌ کتابخانه‌، از مجموعه‌های‌ مدرسه‌ هوشی‌ زاکا و دیگر مؤسسات‌ حکومتی‌ تشکیل‌ شده‌ بود. در همین‌ سال‌ و با اجباری‌شدن‌ تحصیلات‌ عمومی‌، در هر استان‌ یا نواحی‌ زیرنظارت‌ دولت‌، مراکز تربیت‌ معلم‌ تاسیس‌ شد. در سال‌های‌ بعد کتابخانه‌های‌ استانی‌ به‌ کتابخانه‌های‌ مرکزی‌ بدل‌ شدند. در سال‌ 1892 انجمن‌ کتابداری‌ ژاپن‌ تاسیس‌ شد. انجمن‌ کتابداری‌ ژاپن‌ تنها مؤسسه‌ عمومی‌ در کشور ژاپن‌ است‌ که‌ همه‌ انواع‌ کتابخانه‌ها را زیر پوشش‌ خود دارد. این‌ انجمن‌ 5500 عضو حقیقی‌ (شامل‌ افراد) و 2200 عضو حقوقی‌ (شامل‌ مؤسسات‌ و سازمان‌ها) دارد. مجله‌ انجمن‌ به‌نام‌ توشوکان‌ زاس‌شی‌ به‌صورت‌ ماهانه‌ منتشر می‌شود. سایر انجمن‌های‌ عبارتند از: انجمن‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاه‌های‌ خصوصی‌ (1930)، شورای‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاه‌ ملی‌ (1924)، انجمن‌ مدرسه‌ کتابداری‌ ژاپن‌ (1950)، انجمن‌ کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ ژاپن‌ (1952)، شورای‌ ملی‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ ژاپن‌ (1967) و انجمن‌ کتابخانه‌ کالج‌های‌ خصوصی‌ (Japan,1985) .
در دوره‌ تای‌ شو(1925-1912) تعداد کتابخانه‌های‌ عمومی‌ ژاپن‌ افزایش‌ یافت‌. در اولین‌ سال‌ از حکومت‌ تای‌ شو 445 کتابخانه‌ و در آخرین‌ سال‌ از دوره‌ تای‌شو 4337 کتابخانه‌ وجود داشت‌ اما تعداد کتاب‌ها در این‌ کتابخانه‌ها کم‌ بود و به‌طور متوسط‌ به‌ 2000 جلد در هر کتابخانه‌ می‌رسید. تا پیش‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ رشد کتابخانه‌ها از ثباتی‌ نسبی‌ برخوردار بود به‌طوری‌ که‌ تعداد آنها به‌ 4794 کتابخانه‌ رسید. در طول‌ جنگ‌ و با بمباران‌ و حملات‌ هوایی‌، بسیاری‌ از کتابخانه‌ها در آتش‌ سوختند. تقریباً بیش‌ از نیمی‌ از مجموعه‌های‌ کتابخانه‌های‌ مرکزی‌ استان‌ها
و حدود 80 درصد از مجموعه‌ کتابخانه‌های‌ شهرداری‌ها نابود شدند (Statistical, (1999 . پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ و با همکاری‌ یک‌ هیات‌ آموزشی‌ از آمریکا، کتابخانه‌های‌ ژاپن‌ دوباره‌ توسعه‌ یافتند.
در سال‌ 1921، مؤسسه‌ آموزش‌ کتابدار و زیر نظر وزارت‌ آموزش‌ در توکیو تاسیس‌ شد. قبل‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ این‌ مؤسسه‌ تنها مؤسسه‌ آموزش‌ کتابدار در سطح‌ دبیرستان‌ بود. مؤسسه‌ یادشده‌ تا سال‌ 1964 که‌ به‌ کالج‌ ملی‌ کتابداری‌ بدل‌ شد، 1530 کتابدار را آموزش‌ داد. پس‌ از تبدیل‌شدن‌ به‌ کالج‌، یک‌ دوره‌ دو ساله‌ کتابداری‌ و یک‌ دوره‌ یک‌ ساله‌ برای‌ فارغ‌التحصیلان‌ کارشناسی‌ دانشگاه‌ها برگزار کرد. این‌ کالج‌ در سال‌ 1980 دوباره‌ سازمان‌ یافت‌ و به‌ دانشگاه‌ ملی‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ تبدیل‌ شد. درهمین‌ زمان‌ محل‌ آن‌ از توکیو به‌ تسوکوبا انتقال‌ یافت‌.
در سال‌ 1951 مدرسه‌ کتابداری‌ ژاپن‌ در دانشکده‌ ادبیات‌ دانشگاه‌ کیو و با همکاری‌ مؤسسه‌ کتابداری‌ آمریکا و بنیاد راکفلر تاسیس‌ شد. این‌ مدرسه‌ اولین‌ مدرسه‌ کتابداری‌ در سطح‌ دانشگاه‌ بود که‌ برای‌ آموزش‌ حرفه‌ کتابداری‌ در سطح‌ ژاپن‌ تاسیس‌ شده‌ بود. در اولین‌ سال‌های‌ تاسیس‌ این‌ مؤسسه‌، آمریکایی‌ها برنامه‌های‌ آموزش‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ را اداره‌ کرده‌ و دوره‌های‌ آموزشی‌ آن‌ را برگزار می‌کردند. در سال‌ 1984 در دانشگاه‌ای‌چی‌ شوکوتوکو که‌ دانشگاهی‌ ویژه‌ زنان‌ بود، یک‌ دپارتمان‌ علوم‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ تاسیس‌ شد.


کتابخانه‌ ملی‌ ژاپن‌
در سال‌ 1947، کوکوریتسو کوکایی‌ توشوکان‌ - کتابخانه‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ تاسیس‌ شد که‌ وظایف‌ کتابخانه‌ ملی‌ را برعهده‌ دارد. این‌ کتابخانه‌ در اصل‌ برای‌ ارائه‌ خدمات‌ به‌ اعضای‌ شورا بنیان‌ نهاده‌ شد اما عموم‌ مردم‌ نیز می‌توانند از خدمات‌ آن‌ بهره‌ گیرند. این‌ کتابخانه‌ یک‌ مرکز کتابشناختی‌ با امتیاز قانونی‌ برای‌ ذخیره‌ انتشارت‌ داخلی‌ و اداری‌ در ژاپن‌ است‌. ساختمان‌ آن‌ با زیرزمین‌ دارای‌ مساحتی‌ به‌ وسعت‌ 73674 متر و با گنجایش‌ 000/500/4 جلد مدرک‌ است‌ که‌ در دهه‌ 1990 گسترش‌ چشمگیری‌ یافت‌. کتابخانه‌ مجلس‌ ملی‌ دارای‌ 6 دپارتمان‌ و اداره‌ است‌. در اواخر دهه‌ 1980، این‌ کتابخانه‌ تقریباً 000/100/5 جلد کتاب‌، 500/115 عنوان‌ نشریه‌ ادواری‌، 000/328 نسخه‌ نقشه‌، 500/313 دیسک‌ صدا، 000/170 حلقه‌ میکروفیلم‌، 000/645/1 برگ‌ میکروفیش‌، 000/240 پایان‌نامه‌ دکتری‌ و 000/51 کتاب‌ به‌ خط‌ بریل‌ است‌. سالانه‌ بیش‌ از 000/400 مراجعه‌کننده‌ (1600 نفر در روز) از این‌ مجموعه‌ استفاده‌ می‌کنند.
به‌طور کلی‌ در سراسر کشور سیستم‌ امانت‌ بین‌کتابخانه‌ای‌ وجود دارد. کتابخانه‌ شورای‌ ملی‌ کتاب‌ها را به‌ هر کتابخانه‌، اعم‌ از عمومی‌، دانشگاهی‌ یا تخصصی‌ امانت‌ می‌دهد. اطلاعات‌ کتابشناختی‌ درباره‌ ذخیره‌ قانونی‌ انتشارات‌، بر روی‌ یک‌ نوار مغناطیسی‌ و در قالب‌ یک‌ بانک‌ اطلاعات‌ مرکزی‌ با نام‌ ژاپن‌مارک‌ قرار گرفته‌ است‌. کتابشناسی‌ ملی‌ ژاپن‌ که‌ به‌طور هفتگی‌ ویرایش‌، و ماهانه‌ نمایه‌سازی‌ می‌شود، ازجمله‌ محصولاتی‌ است‌ که‌ ژاپن‌مارک‌ گردآوری‌ و چاپ‌ می‌کند. 372 کتابخانه‌ ژاپن‌، ژاپن‌مارک‌ را به‌صورت‌ سی‌دی‌ رام‌ مشترک‌ می‌باشند.

 

کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ ژاپن‌
پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ و درنتیجه‌ اصلاح‌ در نظام‌ آموزش‌ و پرورش‌، چهره‌ آموزش‌ عالی‌ در ژاپن‌ نیز تغییر کرد. سیستم‌ آموزش‌ و پرورش‌ مختلط‌ معمول‌ شد، تعداد دانشجویان‌ دانشگاه‌ افزایش‌ یافت‌ و کالج‌های‌ جوانان‌ برای‌ آموزش‌ زنان‌ جوان‌ به‌ وجود آمدند. در اوایل‌ سال‌ 1991، 95 دانشگاه‌ ملی‌، 38 دانشگاه‌ دولتی‌ و 357 دانشگاه‌ خصوصی‌ وجود داشت‌. این‌ دانشگاه‌ها تقریباً 000/000/2 دانشجو را آموزش‌ می‌دادند که‌ 34 درصد آنها را خانم‌ها تشکیل‌ می‌داد. در این‌ کتابخانه‌ها بیش‌ از 000/569/1 جلد کتاب‌ نگهداری‌ می‌شود. برای‌ هر دانشجو در کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ تقریباً 134 جلد کتاب‌، در کتابخانه‌های‌ محلی‌ تقریباً 126 جلد و در کتابخانه‌های‌ خصوصی‌ 53 جلد کتاب‌ جود دارد (Kon,1993) .برای‌ تهیه‌ منابع‌ کتابخانه‌ای‌، در کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ تقریبه‌ 22000 میلیون‌ ین‌، در کتابخانه‌های‌ محلی‌ تقریباً 1800 میلیون‌ ین‌ و در کتابخانه‌های‌ دانشگاه‌های‌ تخصصی‌ تقریباً 33000 میلیون‌ ین‌ بودجه‌ هزینه‌ می‌شود. 76 درصد از خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ دانشگاهی‌، 13 درصد از خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ محلی‌ و 27 درصد از خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ در دانشگاه‌های‌ خصوصی‌، رایانه‌ای‌ شده‌اند.
بزرگترین‌ کتابخانه‌ ملی‌ دانشگاهی‌ ژاپن‌، کتابخانه‌ دانشگاه‌ توکیو است‌ که‌ در سال‌ 1877 تاسیس‌ شده‌ است‌. این‌ کتابخانه‌ بزرگ‌ شامل‌ چندین‌ کتابخانه‌ دانشکده‌ای‌، بخش‌ و مؤسسات‌ تحقیقاتی‌ است‌. قدیمی‌ترین‌ دانشگاه‌ خصوصی‌، دانشگاه‌ کیو است‌. همه‌ اعضای‌ دانشکده‌ و دانشجویان‌ در همه‌ بخش‌های‌ ساختمان‌ آزادانه‌ به‌ منابع‌ کتابخانه‌ دسترسی‌ دارند. برای‌ تهیه‌ مجلات‌ علمی‌، فهرست‌ مشترک‌ و ایجادسیستم‌ امانت‌ بین‌کتابخانه‌ای‌، وزارت‌ آموزش‌ به‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ کمک‌می‌کند.

کتابخانه‌های‌ عمومی‌ ژاپن‌
پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌، کتابخانه‌های‌ عمومی‌ به‌عنوان‌ نهادی‌ مستقل‌ تعریف‌ شده‌اند که‌ هدف‌ آنها ارائه‌ خدمات‌ به‌ عموم‌ مردم‌ ازطریق‌ کتاب‌ها و مواد دیگر است‌. در کشور ژاپن‌ دو نوع‌ کتابخانه‌ وجود دارد: کتابخانه‌های‌ وابسته‌ به‌ دولت‌ و کتابخانه‌های‌ وابسته‌ به‌ شهرداری‌. در سال‌ 1988 تعداد کتابخانه‌های‌ دولتی‌ و شهرداری‌ها بالغ‌ بر 1872 کتابخانه‌ بود که‌ مجموعه‌ای‌ بالغ‌ بر 000/244/153 را دربر داشتند. امانت‌ کتاب‌، خدمات‌ مرجع‌، خدمات‌ سمعی‌ و بصری‌ و خدمات‌ برای‌ کودکان‌، از دهه‌ 1950 آغاز و در دهه‌ 1960 توسعه‌ فراوانی‌ یافت‌. در سال‌ 1970، ارئه‌ خدمات‌ به‌ معلولان‌ نیز آغاز گردید
(Statistical,1999) .

کتابخانه‌های‌ آموزشگاهی‌
نظام‌ آموزشی‌ در ژاپن‌ به‌صورت‌ 6 سال‌ در دوره‌ ابتدایی‌، 3 سال‌ راهنمایی‌ و 3 سال‌ دبیرستان‌، پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ به‌تصویب‌ و اجرا درآمد. 9 سال‌ اول‌ (دوره‌ دبستان‌ و راهنمایی‌) اجباری‌ است‌. پس‌ از جنگ‌ فقط‌ تعداد کمی‌ از مدارس‌ کتابخانه‌ داشتند که‌ معلمان‌ علاقمند و طرفداران‌ کتابخانه‌ آن‌ را اداره‌ می‌کردند. در سال‌ 1953 قانون‌ کتابخانه‌ مدرسه‌ وضع‌ شد و درحا حاضر بیش‌ از 98 درصد از مدارس‌ دارای‌ کتابخانه‌ هستند. اگرچه‌ قانون‌ کتابخانه‌ای‌ آموزشگاهی‌ مدارس‌ را به‌ استخدام‌ کتابدار معلم‌ ملزم‌ می‌کرد، اما قانونی‌ تکمیلی‌ پیش‌ بینی‌ شده‌ بود که‌ بر اساس‌ آن‌ مدارس‌ می‌توانستند به‌طور موقت‌ استخدام‌ این‌ کتابداران‌ را به‌ تعویق‌ بیندازند. از آنجا که‌ به‌نظر می‌رسید این‌ طرح‌ به‌تدریج‌ مانع‌ رشد و توسعه‌ کتابخانه‌های‌ آموزشگاهی‌ شود، بنابراین‌ مورد انتقاد واقع‌ گشت‌.
کتابخانه‌های‌ مدارس‌ ابتدایی‌ به‌طور متوسط‌ 5811 جلدکتاب‌ دارند و هزینه‌های‌ کتابخانه‌ معادل‌ 365000 ین‌ (2400 دلار آمریکا) بوده‌ است‌. در کتابخانه‌های‌ مدارس‌ راهنمایی‌، تعداد متوسط‌ کتاب‌ها 6496 و متوسط‌ هزینه‌ کتابخانه‌ 50500 ین‌ بود. کتابخانه‌های‌ دبیرستان‌ها به‌طور متوسط‌ دارای‌ 18241 جلد کتاب‌ و هزینه‌ کتابخانه‌ 163500 ین‌ (10900 دلار) برای‌ دبیرستان‌های‌ عمومی‌ و 000/064/3 ین‌ برای‌ دبیرستان‌های‌ خصوصی‌ بود. در 68 درصد کتابخانه‌های‌ دبیرستانی‌ کتابدار معلمین‌ به‌طور تمام‌وقت‌ کار می‌کردند.

کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ و مراکز اطلاع‌رسانی‌
کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ عموماً کوچک‌ هستند. متوسط‌ مجموعه‌ آنها 32000 منبع‌ ژاپنی‌، 17000 کتاب‌ خارجی‌، 328 عنوان‌ مجله‌ ژاپنی‌، و 225 عنوان‌ مجله‌ خارجی‌ است‌. از هر 6 نفر کارمند شاغل‌ در این‌ کتابخانه‌ها تنها یک‌ نفر تمام‌ وقت‌ مشغول‌ به‌ کار است‌.
مرکز اطلاع‌رسانی‌ علوم‌ و تکنولوژی‌ ژاپن‌ به‌عنوان‌ تشکیلاتی‌ غیرانتفاعی‌، در سال‌ 1957 تاسیس‌ شد. در سال‌ 1988 این‌ مرکز تقریباً 15000 عنوان‌ مجله‌ به‌ زبان‌ ژاپنی‌ و سایر زبان‌ها را دربر داشت‌. وظیفه‌ اصلی‌ این‌ مرکز تهیه‌ چکیده‌ از مجلات‌ ژاپنی‌ و سایر مجلات‌ خارجی‌ و تبدیل‌ آنها به‌ بانک‌ اطلاعاتی‌ است‌. این‌ مرکز امکان‌ جستجوی‌ درون‌خطی‌ بر روی‌ اطلاعات‌ کتابشناختی‌ این‌ چکیده‌ها را فرآهم‌ می‌آورد. مرکز اطلاع‌رسانی‌ علوم‌ و تکنولوژی‌ ژاپن‌ برای‌ پاسخ‌گویی‌ به‌ تقاضای‌ فزاینده‌ سایر کشورها، پایگاهی‌ اطلاعاتی‌ با نام‌JICST-Eرا فرآهم‌ آورده‌ است‌. این‌ بانک‌ اطلاعاتی‌، عناوین‌ منابع‌ ادواری‌ ژاپنی‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ و چکیده‌ برخی‌ از مقالات‌ را دربر دارد.
انجمن‌ کتابداری‌ پزشکی‌ ژاپن‌ 104 کتابخانه‌ در دانشکده‌های‌ پزشکی‌ را زیر پوشش‌ دارد. امانت‌ بین‌ کتابخانه‌ای‌ در کتابخانه‌های‌ پزشکی‌ ژاپن‌ به‌خوبی‌ سازمان‌ یافته‌ است‌. تقریباً در همه‌ کتابخانه‌های‌ پزشکی‌ پایانه‌هایی‌ رایانه‌ای‌ برای‌ ارائه‌ خدمات‌ درون‌خطی‌ وجود دارد. استفاده‌ از فن‌ آوری‌ دیسک‌ نوری‌ نیز در این‌ کتابخانه‌ها عمومیت‌ دارد.

 

 

نتیجه‌
باتوجه‌ به‌ آمار و اطلاعات‌ موجود درباره‌ وضعیت‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ در دو کشور ایران‌ و ژاپن‌ که‌ در سطور فوق‌ به‌ آنها اشاره‌ شد می‌توان‌ گفت‌:
1. به‌نظر می‌رسد که‌ وضعیت‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ در آغاز نسبت‌ به‌ کشور
ژاپن‌ از سطح‌ بالاتری‌ برخوردار بوده‌ است‌.
2. اگرچه‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ باعث‌ شد تا بسیاری‌ از کتابخانه‌های‌ ژاپن‌ ازبین‌ رفته‌
و منهدم‌ گردند، اماپس‌ از جنگ‌ جهانی‌ و با توجه‌ به‌ برنامه‌ریزی‌ دقیق‌ این‌ کشور،
و افزایش‌ اهمیت‌ و توجه‌ به‌ کتابخانه‌ها به‌ سرعت‌ وضعیت‌ کتابخانه‌ها و
همچنین‌ کتابداری‌ این‌ کشور بهبود یافته‌ و توسعه‌ پیدا کرد. اما پس‌ از انقلاب‌
اسلامی‌ در ایران‌، متاسفانه‌ به‌علت‌ عدم‌وجود برنامه‌ای‌ منسجم‌ و مدون‌ برای‌
کتابخانه‌ها و کتابداری‌، ما تغییراتی‌ اساسی‌ یا تحولی‌ بنیانی‌ در وضعیت‌
کتابخانه‌ای‌ و برنامه‌های‌ کتابداری‌ کشور را شاهد نبوده‌ایم‌.
3.کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ ایران‌ ازنظر توان‌های‌ بالقوه‌ای‌ چون‌ سطح‌ خدمات‌،
منابع‌ موجود در آنها و همچنین‌ نیروی‌ متخصص‌ شاغل‌، چندان‌ از کتابخانه‌های‌
مشابه‌ خود در ژاپن‌ فاصله‌ ندارند.
4. کتابخانه‌های‌ مدارس‌ در ایران‌ قابل‌مقایسه‌ با کتابخانه‌های‌ مشابه‌ خود در
کشور ژاپن‌ نمی‌باشند. اصولاً باید گفت‌ که‌ در قبل‌ و بعد از انقلاب‌ آنگونه‌ که‌ باید
به‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ در ایران‌ بهای‌ چندانی‌ داده‌ نشده‌ است‌.
5. به‌نظر می‌رسد که‌ از نظر آموزش‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ و آموزش‌ کتابداران‌
هر دو کشور در یک‌ سطح‌ قرار دارند. اما درخصوص‌ واحدهای‌ مورد تدریس‌ در
دو کشور تفاوت‌هایی‌ وجود دارد.
6. حجم‌ مجموعه‌ و تعداد کتابخانه‌های‌ عمومی‌ در ایران‌ با موارد مشابه‌ آنها در
ژاپن‌ قابل‌مقایسه‌اند.
7. به‌نظر می‌رسد که‌ تعداد، غنای‌ مجموعه‌، قدمت‌ و حجم‌ منابع‌ کتابخانه‌های‌
تخصصی‌ در ایران‌ به‌ نسبت‌ ژاپن‌ در سطح‌ بالاتری‌ قرار دارد.

نویسنده

: عباس گیلوری 

درآمدی بر کتابداری در ایران و ژاپن؛ نگرشی مقایسه ای

مقدمه‌
اگر گردآوری‌، ذخیره‌، سازماندهی‌ و اشاعه‌ اطلاعات‌ را از اهداف‌ عمده‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ به‌حساب‌ آوریم‌ و حفظ‌ دانش‌ گذشتگان‌ و انتقال‌ آن‌ به‌ آیندگان‌ را هدف‌ نهایی‌ این‌ علم‌ درنظر بگیریم‌، بر این‌ اساس‌ شاید بتوان‌ ادعا کرد که‌ تاریخچه‌ کتابداری‌ در جهان‌ به‌ قدمت‌ تاریخ‌ بشری‌ است‌. بی‌شک‌ تاثیر کتابخانه‌ و کتابداری‌ را می‌توان‌ بر تمام‌ شاکله‌ تمدن‌های‌ بشری‌ شاهد بود. بنابراین‌، برای‌ بررسی‌ و ردگیری‌ تاریخ‌ و فرآیندهای‌ کتابداری‌ باید آن‌ را در بستری‌ فرهنگی‌ و تاریخی‌ مورد بررسی‌ قرار داد. همانطور که‌ هسل‌ یادآور می‌شود، باید پیشرفت‌ کتابخانه‌ به‌عنوان‌ یک‌ نهاد را در ساختار و چارچوب‌ جریان‌های‌ کلی‌ فرهنگی‌ موردبررسی‌ قرار داد. در این‌ خصوص‌ تامپسون‌ اظهار می‌دارد که‌ "تاریخ‌ کتابخانه‌ بخشی‌ اساسی‌ از تاریخ‌ پیشرفت‌ معنوی‌ تمدن‌ است‌"(موکهرجی‌، 1368، ص‌.79). بررسی‌های‌ تاریخی‌ نشان‌ داده‌ است‌ که‌ در زمینه‌ رشد و توسعه‌ کتابخانه‌ها، جوامع‌ انسانی‌ پیشرفت‌ یکسان‌ و یکنواختی‌ نداشته‌اند. در برخی‌ نواحی‌ رشد کتابداری‌ و کتابخانه‌ها سریع‌ و در برخی‌ نقاط‌ دیگر رشد بسیار کمی‌ وجود داشته‌ است‌.
نکته‌ای‌ که‌ نمی‌توان‌ آن‌ را انکار کرد آن‌ است‌ که‌ پس‌ از دو انقلاب‌ ارتباطی‌ جهانی‌،

 

یعنی‌، چاپ‌ به‌عنوان‌ اولین‌ انقلاب‌ ارتباطی‌ و رایانه‌ها به‌عنوان‌ دومین‌ انقلاب‌ ارتباطی‌، در وضعیت‌ کتابداری‌، اطلاع‌رسانی‌ و کتابخانه‌های‌ بیشتر کشورهای‌ جهان‌ تغییرات‌ شگرفی‌ پدیدار گشت‌. این‌ تحولات‌ کم‌ و بیش‌ در همه‌ کشورها مشهود بود و روند توسعه‌ای‌ آن‌ که‌ بیشتر بر افزایش‌ سرعت‌ دستیابی‌، جامعیت‌ بازیابی‌ و جستجوی‌ مدارک‌ مرتبط‌ تاکید داشت‌ در کل‌ جهان‌ و در همه‌ کشورها عمومیت‌ یافت‌.
در آغاز قرن‌ جدید و در شهرهای‌ صنعتی‌، مردم‌ بیش‌ازپیش‌ درگیر زندگی‌ در جهانی‌ هستند که‌ عمیقاً و اصولاً با آنچه‌ که‌ در آن‌ به‌دنیا آمده‌اند تفاوت‌ دارد. در عرض‌ کمتر از دو دهه‌ ما شاهد تغییرات‌ فن‌آورانه‌، اقتصادی‌، سیاسی‌ و فرهنگی‌ در مقیاسی‌ بوده‌ایم‌ که‌ به‌دنبال‌ توجیه‌ استفاده‌ از «انقلاب‌» جهانی‌ برای‌ تعریف‌ و شرح‌ این‌ تغییرات‌ است‌. انقلاب‌ اطلاعاتی‌ که‌ در دهه‌ 1970 شروع‌ شده‌ و هنوز نیز کامل‌ نشده‌ است‌، روزگاری‌ چندان‌ مشهود نبود و پی‌آمدهای‌ مهم‌تری‌ بیش‌ از تغییر صِرف‌ یک‌ حکومت‌ یا حتی‌ تغییر کلی‌ یک‌ سیستم‌ سیاسی‌ از آن‌ انتظار نمی‌رفت‌. این‌ انقلاب‌ تحولی‌ اساسی‌ در شیوة‌ زندگی‌ ما بوجود آورد و به‌ روش‌های‌ مختلف‌ هر انسان‌ بر روی‌ کره‌ زمین‌ را تحت‌ تأثیر قرار داده‌ است‌. نماد این‌ انقلاب‌ رایانه‌ است‌ که‌ درست‌ مانند ظهور انواع‌ شناخته‌شده‌ کتاب‌ و همچنین‌ ابداع‌ خط‌، لحضه‌ روشنی‌ در تاریخ‌ و بازیابی‌ اطلاعات‌ به‌حساب‌ می‌آید.
باتوجه‌ به‌ نکات‌ پیش‌گفته‌ و با عنایت‌ به‌ اینکه‌ بررسی‌ وضعیت‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ در دو یا چند کشور بدون‌توجه‌ به‌ پیشینه‌ تاریخی‌، فرهنگی‌، سیاسی‌ و اقتصادی‌ آن‌ کشورها میسر نخواهد بود، در این‌ نوشتار تلاش‌ خواهد شد تا با نگرشی‌ تاریخی‌ و پی‌گیری‌ فرآیندهای‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌، وضعیت‌ کتابداری‌ و کتابخانه‌ای‌ در دو کشور ایران‌ و ژاپن‌ بررسی‌ گردد.

 

 

 

پیشینه‌ کتابداری‌ در ایران‌
پیش‌ از انقلاب‌ اسلامی‌
ایرانیان‌ در تمام‌ دوره‌های‌ تاریخی‌ به‌ کتاب‌ و کتابخانه‌ علاقه‌ داشته‌اند. روزگاری‌ در تخت‌ جمشید کتابخانه‌ بزرگی‌ وجود داشت‌ که‌ در آن‌ هزاران‌ لوحه‌ گلی‌ نگهداری‌ می‌شد. لوحه‌های‌ گلی‌ یافت‌شده‌ در تخت‌جمشید و فسا شاهدی‌ معتبر بر وجود کتابخانه‌های‌ عظیم‌ در ایران‌ باستان‌ است‌. کتابخانه‌ اردشیر بابکان‌ و کتابخانه‌ جندی‌شاپور، دو کتابخانه‌ دیگر در گذشته‌ تاریخی‌ کشور ایران‌ هستند. پس‌ از اسلام‌ و با رشد فزاینده‌ مساجد، کمتر مسجدی‌ وجود داشته‌ است‌ که‌ در آن‌ کتابخانه‌ای‌ وجود نداشته‌ باشد. کتابخانه‌ نوح‌ابن‌منصور و عضدالوله‌ دیلمی‌ از کتابخانه‌های‌ مشهور در دوره‌ پس‌ از رواج‌ اسلام‌ در ایران‌ می‌باشند(گنجی‌، 1379).
شاید اولین‌ خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ در ایران‌ فقط‌ امانت‌ کتاب‌ بوده‌ است‌. به‌هرحال‌ رشد فزاینده‌ دانش‌، تغییر در نیازهای‌ اطلاعاتی‌ خوانندگان‌ و توسعه‌ فن‌آوری‌های‌ اطلاع‌رسانی‌ باعث‌ شد تا فعالیت‌های‌ کتابخانه‌ از امانت‌ صرف‌ کتاب‌ها خارج‌ شده‌ و به‌سوی‌ خدمات‌ نوین‌ کتابداری‌ گرایش‌ یابند. شاید بتوان‌ گفت‌ که‌ تاریخچه‌ کتابداری‌ ایران‌ به‌ حدود 15 قرن‌ پیش‌ یعنی‌ هم‌زمان‌ با ظهور اسلام‌ بازمی‌گردد (فرج‌پهلو، 1373، ص‌.2). اما خدمات‌ نوین‌ کتابداری‌ در ایران‌ و برنامه‌ریزی‌های‌ مستقل‌ در این‌ حوزه‌ به‌ سال‌ 1316 باز می‌گردد. در این‌ سال‌ اولین‌ دوره‌ کلاس‌های‌ آموزش‌ کوتاه‌مدت‌ کتابداری‌ در دانشسرای‌ عالی‌ تهران‌ برگزار شد و برحسب‌ ضرورت‌ در سایر مراکز آموزشی‌ مشابه‌ نیز ادامه‌ یافت‌ (کیانی‌ خوزستانی‌، حسن‌، ص‌. 36). در سال‌ 1331 یک‌ دوره‌ آموزش‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ تهران‌ برگزار شد. آقای‌ جوزف‌ اشتوم‌ فل‌ اتریشی‌ و خانم‌ مارگارت‌ گلیور آمریکایی‌ برای‌ تدریس‌ در این‌ دوره‌ دعوت‌ شدند که‌ در محل‌ سابق‌ دانشکده‌ ادبیات‌ و دانشسرای‌ عالی‌ دانشگاه‌ تهران‌، این‌ دوره‌ پنج‌ ماهه‌ را برگزار کردند (آموزش‌، 1349). همچنین‌ در سال‌ 1338 و به‌ همت‌ ناصر شریفی‌ اولین‌ کتابدار ایرانی‌ با درجه‌ دکتری‌، چند دوره‌ کوتاه‌مدت‌ کتابداری‌ برگزار شد(هاروی‌، 1989).
در سال‌ 1345، و هم‌زمان‌ با تاسیس‌ انجمن‌ کتابداران‌ ایران‌، اولین‌ دوره‌ کامل‌ آموزش‌ کتابداری‌ در سطح‌ فوق‌لیسانس‌ در دانشگاه‌ تهران‌ تصویب‌ و برگزار شد. در سال‌ 1347 و با همکاری‌ پروفسور مانگالا، کتابدار هندی‌، دوره‌ لیسانس‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ آذرابادگان‌ تبریز برگزار شد و در سال‌ بعد یک‌ دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ نیز در این‌ دانشگاه‌ راه‌اندازی‌ گردید. در سال‌ 1348، اولین‌ دوره‌ فوق‌دیپلم‌ کتابداری‌ در مدرسه‌ عالی‌ ایران‌ زمین‌ برگزار شد. در سال‌ 1350 اولین‌ دوره‌ کلاس‌های‌ کوتاه‌مدت‌ در کتابخانه‌ ملی‌ ایران‌ برگزار شد. مدت‌ این‌ کلاس‌ها یک‌ ماه‌ بود. یک‌ دوره‌ آموزش‌ سه‌ ساله‌ کتابداری‌ از سال‌ 1352 تا 1354 در ایران‌ برگزار گردید که‌ بر اساس‌ آن‌ 39 مدرس‌ در شش‌ استان‌ کشور به‌ آموزش‌ کتابداری‌ مشغول‌ شدند(انصاری‌، 1354). در سال‌ 1353 در دانشگاه‌ شیراز گروه‌ کتابداری‌ تاسیس‌ شد و ابتدا دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ و از سال‌ 1356 دوره‌ لیسانس‌ این‌ رشته‌ برگزار شد. دانشگاه‌ جندی‌ شاپور اهواز که‌ دوره‌ کهاد کتابداری‌ را برگزار می‌کرد در سال‌ 1356 یک‌ دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ را برگزار کرد. همچنین‌ در مهر ماه‌ سال‌ 1357 دانشگاه‌ متحدین‌ (الزهراء فعلی‌) به‌ کمک‌ جان‌ هاروی‌ اولین‌ دوره‌ فوق‌لیسانس‌ کتابداری‌ خود را برگزار کرد(هاوی‌، 1981).

پس‌ از انقلاب‌ اسلامی‌
پس‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ و به‌دلیل‌ انقلاب‌ فرهنگی‌ تمام‌ دانشگاه‌های‌ کشور تعطیل‌ شد. بنابراین‌، همه‌ دوره‌های‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ها نیز به‌ تبع‌ آن‌ از کار خویش‌ بازماندند. در سال‌ 1361 دانشگاه‌ها برای‌ دانشجویانی‌ که‌ تحصیل‌ آنان‌ متوقف‌ مانده‌ بود بازگشایی‌ شد. در سال‌ 1362 و با تصویب‌ شورای‌ عالی‌ برنامه‌ریزی‌ آموزشی‌، دوره‌ جدید کاردانی‌ کتابداری‌ آغاز شد. در دانشگاه‌هایی‌ چون‌ تهران‌، شیراز، اهواز، مشهد و تبریز دوره‌های‌ کاردانی‌ کتابداری‌ برگزار شد. در سال‌ 1366 دانشگاه‌های‌ تهران‌، شیراز، اهواز، اصفهان‌، مشهد و تبریز آمادگی‌ خود برای‌ برگزاری‌ دوره‌های‌ کارشناسی‌ کتابداری‌ را اعلام‌ کردند. در سال‌ 1368، دانشگاه‌های‌ تهران‌، شیراز، اهواز و تبریز دوره‌ کارشناسی‌ کتابداری‌ را برگزار کردند. از این‌ چهار دانشگاه‌، فقط‌ در دانشگاه‌ اهواز دوره‌ لیسانس‌ کتابداری‌ با گرایش‌ علوم‌ پایه‌ و در سه‌ دانشگاه‌ دیگر این‌ دوره‌ با گرایش‌ علوم‌ انسانی‌ دایر گردید.

 

از چند سال‌ قبل‌ به‌ بعد (1365 به‌ بعد) در دانشگاه‌های‌ تهران‌، شیراز، تربیت‌ مدرس‌، علوم‌ پزشکی‌ ایران‌، آزاد اسلامی‌ و شهید چمران‌ اهواز دوره‌های‌ کارشناسی‌ ارشد دایر است‌. از سال‌ 1370 دوره‌ دکتری‌ این‌ رشته‌ در دانشگاه‌ آزاد اسلامی‌ برگزار شده‌ و تاکنون‌ چند دوره‌ از دانشجویان‌ آن‌ فارغ‌ التحصیل‌ شده‌اند. در سال‌ 1374 شورای‌ برنامه‌ریزی‌ ستاد انقلاب‌ فرهنگی‌ جواز راه‌اندازی‌ دوره‌ دکترای‌ کتابداری‌ در دانشگاه‌ شیراز با همکاری‌ دانشگاه‌ فردوسی‌ مشهد را صادر کرد (تصویب‌، 1377). این‌ دوره‌ از سال‌ 1378 در دانشگاه‌ شیراز با 5 دانشجو و دانشگاه‌ مشهد با 2 دانشجو آغاز شد. اکنون‌ دانشگاه‌ مشهد نیز مجوز برگزاری‌ مستقل‌ این‌ دوره‌ را دریافت‌ کرده‌ و دانشگاه‌ تهران‌ نیز با پذیرش‌ 4 دانشجو، از بهمن‌ ماه‌ 1380 دوره‌ دکترای‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ را برگزار خواهد کرد.
در کنار دوره‌های‌ دانشگاهی‌، مؤسساتی‌ چون‌ مرکز اسناد و مدارک‌ علمی‌، کتابخانه‌ ملی‌، وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌، وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ و سایر دانشگاه‌ها، کارگاه‌ها و دوره‌های‌ کوتاه‌مدت‌ کتابداری‌ برگزار شد. مرکز اسناد و مدارک‌ علمی‌ از سال‌ 1360، چهار دوره‌ عمومی‌ آشنایی‌ با خدمات‌ و فعالیت‌های‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ و دو دوره‌ تخصصی‌ نمایه‌سازی‌ را برگزار کرد. معاونت‌ پژوهشی‌ وزارت‌ بهداشت‌، درمان‌ و آموزش‌ پزشکی‌ با همکاری‌ سازمان‌ جهانی‌ بهداشت‌ در سال‌ 1371 کارگاهی‌ را درزمینه‌ آموزش‌ کتابداری‌ برگزار کرد (سینایی‌، 1355) . اداره‌ کل‌ آموزش‌های‌ ضمن‌خدمت‌ وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ استان‌ تهران‌ در سال‌ 1371 دوره‌ای‌ را در 120 ساعت‌ برای‌ آموزش‌ کتابداران‌ شاغل‌ در آن‌ وزارتخانه‌ برگزار کرد. همچنین‌ در همین‌ سال‌ دوره‌ کوتاه‌مدت‌ آموزش‌ کتابداری‌ در وزارت‌ فرهنگ‌ و آموزش‌ عالی‌ برای‌ افزایش‌ سطح‌ علمی‌-تخصصی‌ کتابداران‌ شاغل‌ در کتابخانه‌های‌ عمومی‌ برگزار شد (حمزه‌پور، 1377). پس‌ از آن‌ تاریخ‌ این‌ دوره‌ هر ساله‌ به‌صورت‌ پیوسته‌ برگزار شده‌ است‌.

 

کتابخانه‌ ملی‌
در ایران‌ کتابخانه‌ ملی‌ در راس‌ سایر کتابخانه‌ها قرار دارد. معمولاً دونسخه‌ از کتاب‌های‌ تازه‌ انتشاریافته‌ به‌ کتابخانه‌ ملی‌ اهدا شده‌ تا فهرست‌نویسی‌ و در آن‌ نگهداری‌ شود. کتابخانه‌ ملی‌ ایران‌ در سال‌ 1316 در تهران‌ گشایش‌ یافت‌. از سال‌ 1346 زیر نظر وزارت‌ فرهنگ‌ و هنر (وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌ فعلی‌) قرار داشت‌. اکنون‌ کتابخانه‌ ملی‌ زیر نظر مستقیم‌ رئیس‌جمهور قرار دارد و رئیس‌جمهور رئیس‌ کتابخانه‌ را تعیین‌ می‌کند. بودجه‌ کتابخانه‌ ملی‌ را دولت‌ تامین‌ می‌کند و اداره‌ آن‌ بر عهده‌ هیات‌ امنای‌ کتابخانه‌ است‌. حفظ‌ و نگهداری‌ کلیه‌ آثار فکری‌ کشور و کمک‌ به‌ پیشرفت‌ نظام‌ کتابخانه‌ای‌ کشور از جمله‌ وظایف‌ کتابخانه‌ ملی‌ است‌(اجلالی‌، 1378).
پیش‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ کتابخانه‌ ملی‌ از ده‌ بخش‌ تشکیل‌ شده‌ بود که‌ عبارتند از: بخش‌ نسخ‌ خطی‌، بخش‌ مبادلات‌ بین‌المللی‌، بخش‌ دریافت‌ و سفارش‌، بخش‌ مبادلات‌ داخلی‌، بخش‌ مرجع‌ و ایرانشناسی‌، بخش‌ مخزن‌ و کتاب‌های‌ چاپی‌، بخش‌ فهرست‌نویسی‌، بخش‌ کتابشناسی‌، بخش‌ میکروفیلم‌ و بخش‌ ادواری‌ها .(Umapathy,1978) بر اساس‌ طرح‌ جدید، کتابخانه‌ ملی‌ از دو معاونت‌، معاونت‌ اطلاع‌رسانی‌ و معاونت‌ پردازش‌ و پژوهش‌ تشکیل‌ شده‌ است‌.
ساختمان‌ قدیمی‌ این‌ کتابخانه‌ در خیابان‌ سی‌ تیر در تهران‌ واقع‌ است‌. ساختمان‌ جدید کتابخانه‌ ملی‌ ایران‌ که‌ در اراضی‌ عباس‌آباد در زمینی‌ به‌ وسعت‌ 000/62 متر مربع‌ در حال‌ ساخت‌ است‌، "مهم‌ترین‌ ساختمان‌ عمومی‌ است‌ که‌ در دوران‌ پس‌ از انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ در دست‌ احداث‌ است‌. ... ساختمان‌ کتابخانه‌ حدود 000/90 متر مربع‌ زیربنا دارد و در شرایط‌ عادی‌ می‌تواند تا حدود 4 میلیون‌ جلد و درصورتی‌که‌ از سیستم‌ قفسه‌بندی‌ فشرده‌ یا ربات‌ استفاده‌ شود تا 7 میلیون‌ جلد کتاب‌ و نشریات‌ ادواری‌ را در خود جای‌ دهد" (کتابخانه‌، 1375). به‌گفته‌ مسئولان‌ کتابخانه‌، فاز اول‌ ساختمان‌ در نیمه‌ اول‌ سال‌ 1381 بازگشایی‌ خواهد شد. اکنون‌ بالغ‌ بر 000/90 کتاب‌ فهرست‌شده‌ در این‌ کتابخانه‌ وجود دارد.
کتابخانه‌ ملی‌ علاوه‌ بر انتشار کتابشناسی‌ ملی‌، که‌ اکنون‌ بر روی‌ دیسک‌ نوری‌ منتشر می‌شود، شماری‌ از کتاب‌ها و راهنماها را نیز منتشر کرده‌ است‌. نشریه‌ فصلنامه‌ کتاب‌ از انتشارات‌ کتابخانه‌ ملی‌ است‌ که‌ منظماً و به‌صورت‌ فصلی‌ منتشر می‌شود. اکنون‌ ناشران‌ موظف‌اند تا کتاب‌های‌ در دست‌ چاپ‌ خود را پیش‌ از انتشار و بعد از دریافت‌ مجوز انتشار از وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌، برای‌ فهرست‌نویسی‌ پیش‌ از انتشار (فیپا)به‌ کتابخانه‌ ملی‌، کتابخانه‌ دانشکده‌ علوم‌ دانشگاه‌ تهران‌، یا پژوهشگاه‌ علوم‌ انسانی‌ و مطالعات‌ فرهنگی‌ تحویل‌ نمایند. فیپا باید در پشت‌ صفحه‌ عنوان‌ کتاب‌ها چاپ‌ شود.

کتابخانه‌های‌ عمومی‌
نقش‌ کتابخانه‌ عمومی‌ در ایران‌ ایجاد فرصت‌هایی‌ برای‌ خودآموزی‌، تشویق‌ و ترویج‌ مطالعه‌ و کمک‌ به‌ ارتقای‌ سطح‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ جامعه‌ است‌. در ایران‌ سه‌ نوع‌ کتابخانه‌ عمومی‌ (دولتی‌، مردمی‌ و مشارکتی‌) وجود دارد اما کتابخانه‌های‌ عمومی‌ دولتی‌ رواج‌ بیشتری‌ دارد. تعداد کتابخانه‌های‌ دولتی‌ تا پایان‌ سال‌ 1374 بالغ‌ بر 990 کتابخانه‌ بوده‌ است‌ (میرحسینی‌، 1375). اکنون‌ نزدیک‌ به‌ 1500 کتابخانه‌ عمومی‌ در سرتاسر کشور وجود دارد. تمام‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ زیر نظر هیات‌ امنای‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ کشور فعالیت‌ می‌کنند. بودجه‌ این‌ کتابخانه‌ها از بودجه‌ جاری‌ دولت‌ تامین‌ می‌شود. برای‌ آموزش‌ ضمن‌خدمت‌ کتابداران‌ شاغل‌ در کتابخانه‌های‌ عمومی‌، دوره‌های‌ منظم‌ آموزشی‌ (به‌ مدت‌ یک‌ هفته‌ یا 10 روز) در طول‌ سال‌ و در استان‌های‌ مختلف‌ برگزار می‌شود. هیات‌ امنای‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ کشور مسئولیت‌ برگزاری‌ این‌ دوره‌ها را برعهده‌ دارد.

کتابخانه‌های‌ کودکان‌
پیش‌ از انقلاب‌، کتابخانه‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ در ایران‌ نسبت‌ به‌ سایر کتابخانه‌ها پیشرفته‌تر و توسعه‌یافته‌تر بوده‌ است‌. کتابخانه‌های‌ کودکان‌ زیرب‌ نظر کانون‌ پرورش‌ فکری‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ قرار دارد. پیش‌ از انقلاب‌، 28 کتابخانه‌ کودک‌ در تهران‌، 118 کتابخانه‌ کودک‌ در سایر استان‌ها و 40 کتابخانه‌ سیار وجود داشته‌ است‌ (Umapathy,1978) . کتابخانه‌های‌ کودکان‌ اغلب‌ با ساختمان‌
؛Bµزیبا و مناسب‌ در پارک‌ها واقع‌ شده‌اند. مؤسسه‌ مرکزی‌ کانون‌ پرورش‌ فکری‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ وظیفه‌ انتخاب‌، سازماندهی‌، و ارسال‌ کتاب‌ به‌ سایر کتابخانه‌های‌ کودکان‌ را برعهده‌ دارد. اکنون‌ نیز کتابخانه‌های‌ کودکان‌ همچنان‌ به‌ فعالیت‌ خود ادامه‌ می‌دهند اما با مشکلاتی‌ چون‌ کمبود بودجه‌ کافی‌، نداشتن‌ نیروهای‌ متخصص‌ و عدم‌ برنامه‌ریزی‌ روبرو هستند.

کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌
اکنون‌ در اغلب‌ دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها، کتابخانه‌ وجود دارد. دانشگاه‌هایی‌ چون‌ تهران‌، مشهد، شهید چمران‌ اهواز، اصفهان‌ و کرمان‌ علاوه‌ بر کتابخانه‌های‌ دانشکده‌ای‌، دارای‌ کتابخانه‌ مرکزی‌ نیز می‌باشند. تقریباً همه‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ از مجموعه‌های‌ مناسبی‌ برخوردارند. امانت‌ بین‌کتابخانه‌ای‌ در بین‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ از رواج‌ چندانی‌ برخوردار نیست‌. هرچند نظام‌ سازماندهی‌ در اغلب‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌، نظام‌ رده‌بندی‌ کنگره‌ (LC) است‌ اما هنوز در برخی‌ از کتابخانه‌ها نظام‌ رده‌ بندی‌ دیویی‌ است‌. می‌توان‌ گفت‌ که‌ تقریباً همه‌ منابع‌ کتابی‌ در کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ فهرست‌نویسی‌ شده‌ و دسترسی‌ به‌ منابع‌ ازطریق‌ برگه‌دان‌ میسر است‌. با ورود رایانه‌ در عرصه‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌، اکنون‌ بسیاری‌ از کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ منابع‌ خود را به‌ رایانه‌ای‌ وارد کرده‌ و امکان‌ جستجوی‌ منابع‌ کتابخانه‌ای‌ خود ازطریق‌ رایانه‌ را فراهم‌ آورده‌اند.

کتابخانه‌های‌ مدارس‌
آموزش‌ مدرسه‌ای‌ در ایران‌ در یک‌ دوره‌ دوازده‌ ساله‌ انجام‌ می‌شود. این‌ آموزش‌، دوره‌ 5 ساله‌ دبستان‌، دوره‌ 3 ساله‌ راهنمایی‌، دوره‌ 3 ساله‌ دبیرستان‌ و دوره‌ یک‌ ساله‌ پیش‌ دانشگاهی‌ را دربر می‌گیرد. باتوجه‌ به‌ جوان‌بودن‌ میانگین‌ سنی‌ جامعه‌، تعداد دانش‌آموزان‌ نیز بسیار زیاد است‌. متاسفانه‌ و علی‌رغم‌ اهمیت‌ نقش‌ کتابخانه‌ در این‌ دوره‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ در ایران‌ چندان‌ پیشرفته‌ نیستند و عموماً فاقد کتابدار می‌باشند. بیشتر کتابخانه‌های‌ مدارس‌ از یک‌ قفسه‌ کتاب‌ تجاوز نمی‌کند. به‌ جز در شهرهای‌ بزرگی‌ چون‌ تهران‌، اصفهان‌، مشهد و شیراز، در سایر استان‌ها کمتر کتابخانه‌ بزرگ‌ مدارس‌ را می‌توان‌ شاهد بود. اغلب‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ موجود، از نظام‌ سازماندهی‌ مشخصی‌ برخوردار نیستند. درواقع‌، مجموعه‌های‌ آنها فهرست‌ نشده‌اند. در سال‌ 1351 وزارت‌ آموزش‌ و پرورش‌ تاکید داشت‌ که‌ مدارس‌ 15 درصد از شهریه‌ خود را به‌ کتابخانه‌ اختصاص‌ دهند اما پس‌ از انقلاب‌ چنین‌ دستوری‌ وجود ندارد. برای‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ بودجه‌ ثابت‌ و مشخصی‌ درنظر گرفته‌ نشده‌ است‌.

کتابخانه‌های‌ تخصصی‌
در ایران‌ نمونه‌های‌ بسیار مناسبی‌ از کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ وجود دارد. کتابخانه‌هایی‌ چون‌ کتابخانه‌ آستان‌ قدس‌ رضوی‌، کتابخانه‌ منطقه‌ای‌ شیراز، کتابخانه‌ مرکزی‌ دانشگاه‌ علوم‌ پزشکی‌ ایران‌، کتابخانه‌ مرکزی‌ شرکت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌، کتابخانه‌ بانک‌ مرکزی‌ ایران‌، کتابخانه‌ حوزه‌ علمیه‌ قم‌، کتابخانه‌ آیت‌ الله‌ مرعشی‌ نجفی‌، کتابخانه‌ سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌، کتابخانه‌ مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌، کتابخانه‌ وزارت‌ امور خارجه‌ و مرکز اطلاعات‌ و مدارک‌ علمی‌ ایران‌ از نمونه‌های‌ این‌ نوع‌ کتابخانه‌ می‌باشند. در اغلب‌ کتابخانه‌های‌ یادشده‌ علاوه‌ بر اشتغال‌ کتابداران‌ متخصص‌ و ارائه‌ خدمات‌ مناسب‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌، ازنظر غنای‌ مجموعه‌های‌ خود نیز بی‌ نظیر می‌باشند. علاوه‌ بر نمونه‌های‌ یادشده‌، در بسیاری‌ از وزارتخانه‌های‌ کشور کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ وجود دارد.

وضعیت‌ کتابداری‌ در ژاپن‌
وضعیت‌ آموزش‌ کتابداری‌
کشور ژاپن‌ در قرن‌ 3 بعد از میلاد، و ازطریق‌ محققان‌ کره‌ای‌ به‌ شخصیت‌های‌ چینی‌ معرفی‌ شد. در قرن‌ 4 میلادی‌ تعدادی‌ از پناهندگان‌ سیاسی‌ کره‌ به‌ تابعیت‌ ژاپن‌ درآمدند و مذهب‌ و فرهنگ‌ خود را به‌ جامعه‌ ژاپن‌ وارد کردند( کتاب‌ سبز، 1364).
قدیمی‌ترین‌ کتاب‌ تاریخ‌ ژاپن‌ به‌ زبان‌ کانجی‌ است‌ که‌ در سال‌ 712 میلادی‌ گردآوری‌ شده‌ است‌. چاپ‌هایی‌ از احکام‌ بودایی‌ هیاکو مانتو بر روی‌ صفحات‌ فلزی‌ و قطعات‌ چوبی‌ در سال‌ 770 چاپ‌ شده‌اند. فرهنگ‌ بودایی‌ توسط‌ امپراطور، درباریان‌ و اشراف‌ ژاپن‌ پذیرفته‌ شده‌ بود. برخی‌ از آنان‌ به‌ آموزش‌ و جمع‌آوری‌ طومار برای‌ کتابخانه‌هاعلاقمند بودند. آنتویی‌ این‌ (نارا) از ایزونوکامی‌ نویاکانسوگا(781-729) و کوباادن‌ از سوگاوارا میچی‌زان‌ ، مجموعه‌هایی‌ خصوصی‌ درباره‌ بودیسم‌ و کنفوسیوسیانیسم‌ بودند و محققان‌ می‌توانستند به‌ آنها دسترسی‌ داشته‌ باشند. اغلب‌ از مجموعه‌ نارا که‌ به‌ صورت‌ سیستم‌ قفسه‌ باز اداره‌ می‌شد به‌عنوان‌ شاهدی‌ بر این‌ مدعا استفاده‌ می‌شود که‌ این‌ مجموعه‌ اولین‌ کتابخانه‌ عمومی‌ در ژاپن‌ بوده‌ است‌.
در دوره‌ سامورایی‌ و در نیمه‌ دوم‌ قرن‌ 13، طایفه‌ هوجو کتابخانه‌ کانازاوابونکو را تاسیس‌ کردند. این‌ مجموعه‌ که‌ بیش‌ از ده‌ هزار منابع‌ بودایی‌ بر روی‌ طومار بود مورداستفاده‌ محققان‌ قرار می‌گرفته‌ است‌. مدرسه‌ آشی‌کاگات‌ گاکو که‌ در آن‌ غیب‌گویی‌ تدریس‌ می‌شد در سال‌ 1432 بازگشایی‌ شد. مجموعه‌ غنی‌ و عظیم‌ کتابخانه‌ای‌ این‌ مدرسه‌ محققان‌ سراسر کشور ژاپن‌ را به‌ خود جذب‌ می‌کرد. همچنین‌، در سال‌ 1590، شوگان‌ توکوگاوا ای‌یاسو که‌ خود یکی‌ از طلبه‌های‌ معتقد به‌ فلسفه‌ کنفوسیوس‌ بود، از محققان‌ برای‌ چاپ‌ کتاب‌ دعوت‌ کرد و کتاب‌ها و منابعی‌ که‌ در طول‌ جنگ‌های‌ داخلی‌ پراکنده‌ شده‌ بود را جمع‌آوری‌ نمود. بعلاوه‌، او کتابخانه‌ای‌ خصوصی‌ به‌نام‌ مومی‌جی‌یاما بونکو داشت‌
(کون‌، 1993).
در دوره‌ ادو (1868-1590) ژاپن‌ به‌ صورت‌ ملوک‌الطوایفی‌ و زیر نظر شوگان‌ اداره‌ می‌شد. شوگان‌ها مدارسی‌ محلی‌ که‌ دارای‌ کتابخانه‌ با کتاب‌هایی‌ چاپی‌ بود را دایر کردند. مدارس‌ کوچک‌ خصوصی‌ وجود داشت‌ که‌ به‌ کودکانی‌ از طبقات‌ غیرشوگان‌ تعلیمات‌ ابتدایی‌ خواندن‌ و نوشتن‌ را آموزش‌ می‌دادند. نکته‌ قابل‌ توجه‌ آنکه‌ در دوره‌ قبل‌ از دوره‌ ادو، قرض‌ دادن‌ کتاب‌ از کتابخانه‌ به‌ تجارتی‌ بدل‌ شده‌ بود. کتابفروش‌ها بسته‌های‌ کتاب‌ را به‌ خانه‌ مشتریان‌ برده‌ و در ازای‌ تحویل‌ مبلغی‌ را دریافت‌ می‌کردند. در دوره‌ ادو بیش‌ از 2000 ناشر در سراسر ژاپن‌ فعالیت‌ داشتند که‌ تجارت‌ آنان‌ نیز بسیار سودمند بوده‌ است‌.
در سال‌ 1872، اولین‌ کتابخانه‌ سلطنتی‌ توسط‌ دولت‌ تاسیس‌ شد. مجموعه‌ این‌ کتابخانه‌، از مجموعه‌های‌ مدرسه‌ هوشی‌ زاکا و دیگر مؤسسات‌ حکومتی‌ تشکیل‌ شده‌ بود. در همین‌ سال‌ و با اجباری‌شدن‌ تحصیلات‌ عمومی‌، در هر استان‌ یا نواحی‌ زیرنظارت‌ دولت‌، مراکز تربیت‌ معلم‌ تاسیس‌ شد. در سال‌های‌ بعد کتابخانه‌های‌ استانی‌ به‌ کتابخانه‌های‌ مرکزی‌ بدل‌ شدند. در سال‌ 1892 انجمن‌ کتابداری‌ ژاپن‌ تاسیس‌ شد. انجمن‌ کتابداری‌ ژاپن‌ تنها مؤسسه‌ عمومی‌ در کشور ژاپن‌ است‌ که‌ همه‌ انواع‌ کتابخانه‌ها را زیر پوشش‌ خود دارد. این‌ انجمن‌ 5500 عضو حقیقی‌ (شامل‌ افراد) و 2200 عضو حقوقی‌ (شامل‌ مؤسسات‌ و سازمان‌ها) دارد. مجله‌ انجمن‌ به‌نام‌ توشوکان‌ زاس‌شی‌ به‌صورت‌ ماهانه‌ منتشر می‌شود. سایر انجمن‌های‌ عبارتند از: انجمن‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاه‌های‌ خصوصی‌ (1930)، شورای‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاه‌ ملی‌ (1924)، انجمن‌ مدرسه‌ کتابداری‌ ژاپن‌ (1950)، انجمن‌ کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ ژاپن‌ (1952)، شورای‌ ملی‌ کتابخانه‌های‌ عمومی‌ ژاپن‌ (1967) و انجمن‌ کتابخانه‌ کالج‌های‌ خصوصی‌ (Japan,1985) .
در دوره‌ تای‌ شو(1925-1912) تعداد کتابخانه‌های‌ عمومی‌ ژاپن‌ افزایش‌ یافت‌. در اولین‌ سال‌ از حکومت‌ تای‌ شو 445 کتابخانه‌ و در آخرین‌ سال‌ از دوره‌ تای‌شو 4337 کتابخانه‌ وجود داشت‌ اما تعداد کتاب‌ها در این‌ کتابخانه‌ها کم‌ بود و به‌طور متوسط‌ به‌ 2000 جلد در هر کتابخانه‌ می‌رسید. تا پیش‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ رشد کتابخانه‌ها از ثباتی‌ نسبی‌ برخوردار بود به‌طوری‌ که‌ تعداد آنها به‌ 4794 کتابخانه‌ رسید. در طول‌ جنگ‌ و با بمباران‌ و حملات‌ هوایی‌، بسیاری‌ از کتابخانه‌ها در آتش‌ سوختند. تقریباً بیش‌ از نیمی‌ از مجموعه‌های‌ کتابخانه‌های‌ مرکزی‌ استان‌ها
و حدود 80 درصد از مجموعه‌ کتابخانه‌های‌ شهرداری‌ها نابود شدند (Statistical, (1999 . پس‌ از جنگ‌ جهانی‌ و با همکاری‌ یک‌ هیات‌ آموزشی‌ از آمریکا، کتابخانه‌های‌ ژاپن‌ دوباره‌ توسعه‌ یافتند.
در سال‌ 1921، مؤسسه‌ آموزش‌ کتابدار و زیر نظر وزارت‌ آموزش‌ در توکیو تاسیس‌ شد. قبل‌ از جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ این‌ مؤسسه‌ تنها مؤسسه‌ آموزش‌ کتابدار در سطح‌ دبیرستان‌ بود. مؤسسه‌ یادشده‌ تا سال‌ 1964 که‌ به‌ کالج‌ ملی‌ کتابداری‌ بدل‌ شد، 1530 کتابدار را آموزش‌ داد. پس‌ از تبدیل‌شدن‌ به‌ کالج‌، یک‌ دوره‌ دو ساله‌ کتابداری‌ و یک‌ دوره‌ یک‌ ساله‌ برای‌ فارغ‌التحصیلان‌ کارشناسی‌ دانشگاه‌ها برگزار کرد. این‌ کالج‌ در سال‌ 1980 دوباره‌ سازمان‌ یافت‌ و به‌ دانشگاه‌ ملی‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ تبدیل‌ شد. درهمین‌ زمان‌ محل‌ آن‌ از توکیو به‌ تسوکوبا انتقال‌ یافت‌.
در سال‌ 1951 مدرسه‌ کتابداری‌ ژاپن‌ در دانشکده‌ ادبیات‌ دانشگاه‌ کیو و با همکاری‌ مؤسسه‌ کتابداری‌ آمریکا و بنیاد راکفلر تاسیس‌ شد. این‌ مدرسه‌ اولین‌ مدرسه‌ کتابداری‌ در سطح‌ دانشگاه‌ بود که‌ برای‌ آموزش‌ حرفه‌ کتابداری‌ در سطح‌ ژاپن‌ تاسیس‌ شده‌ بود. در اولین‌ سال‌های‌ تاسیس‌ این‌ مؤسسه‌، آمریکایی‌ها برنامه‌های‌ آموزش‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ را اداره‌ کرده‌ و دوره‌های‌ آموزشی‌ آن‌ را برگزار می‌کردند. در سال‌ 1984 در دانشگاه‌ای‌چی‌ شوکوتوکو که‌ دانشگاهی‌ ویژه‌ زنان‌ بود، یک‌ دپارتمان‌ علوم‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ تاسیس‌ شد.


کتابخانه‌ ملی‌ ژاپن‌
در سال‌ 1947، کوکوریتسو کوکایی‌ توشوکان‌ - کتابخانه‌ مجلس‌ شورای‌ ملی‌ تاسیس‌ شد که‌ وظایف‌ کتابخانه‌ ملی‌ را برعهده‌ دارد. این‌ کتابخانه‌ در اصل‌ برای‌ ارائه‌ خدمات‌ به‌ اعضای‌ شورا بنیان‌ نهاده‌ شد اما عموم‌ مردم‌ نیز می‌توانند از خدمات‌ آن‌ بهره‌ گیرند. این‌ کتابخانه‌ یک‌ مرکز کتابشناختی‌ با امتیاز قانونی‌ برای‌ ذخیره‌ انتشارت‌ داخلی‌ و اداری‌ در ژاپن‌ است‌. ساختمان‌ آن‌ با زیرزمین‌ دارای‌ مساحتی‌ به‌ وسعت‌ 73674 متر و با گنجایش‌ 000/500/4 جلد مدرک‌ است‌ که‌ در دهه‌ 1990 گسترش‌ چشمگیری‌ یافت‌. کتابخانه‌ مجلس‌ ملی‌ دارای‌ 6 دپارتمان‌ و اداره‌ است‌. در اواخر دهه‌ 1980، این‌ کتابخانه‌ تقریباً 000/100/5 جلد کتاب‌، 500/115 عنوان‌ نشریه‌ ادواری‌، 000/328 نسخه‌ نقشه‌، 500/313 دیسک‌ صدا، 000/170 حلقه‌ میکروفیلم‌، 000/645/1 برگ‌ میکروفیش‌، 000/240 پایان‌نامه‌ دکتری‌ و 000/51 کتاب‌ به‌ خط‌ بریل‌ است‌. سالانه‌ بیش‌ از 000/400 مراجعه‌کننده‌ (1600 نفر در روز) از این‌ مجموعه‌ استفاده‌ می‌کنند.
به‌طور کلی‌ در سراسر کشور سیستم‌ امانت‌ بین‌کتابخانه‌ای‌ وجود دارد. کتابخانه‌ شورای‌ ملی‌ کتاب‌ها را به‌ هر کتابخانه‌، اعم‌ از عمومی‌، دانشگاهی‌ یا تخصصی‌ امانت‌ می‌دهد. اطلاعات‌ کتابشناختی‌ درباره‌ ذخیره‌ قانونی‌ انتشارات‌، بر روی‌ یک‌ نوار مغناطیسی‌ و در قالب‌ یک‌ بانک‌ اطلاعات‌ مرکزی‌ با نام‌ ژاپن‌مارک‌ قرار گرفته‌ است‌. کتابشناسی‌ ملی‌ ژاپن‌ که‌ به‌طور هفتگی‌ ویرایش‌، و ماهانه‌ نمایه‌سازی‌ می‌شود، ازجمله‌ محصولاتی‌ است‌ که‌ ژاپن‌مارک‌ گردآوری‌ و چاپ‌ می‌کند. 372 کتابخانه‌ ژاپن‌، ژاپن‌مارک‌ را به‌صورت‌ سی‌دی‌ رام‌ مشترک‌ می‌باشند.

 

کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ ژاپن‌
پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ و درنتیجه‌ اصلاح‌ در نظام‌ آموزش‌ و پرورش‌، چهره‌ آموزش‌ عالی‌ در ژاپن‌ نیز تغییر کرد. سیستم‌ آموزش‌ و پرورش‌ مختلط‌ معمول‌ شد، تعداد دانشجویان‌ دانشگاه‌ افزایش‌ یافت‌ و کالج‌های‌ جوانان‌ برای‌ آموزش‌ زنان‌ جوان‌ به‌ وجود آمدند. در اوایل‌ سال‌ 1991، 95 دانشگاه‌ ملی‌، 38 دانشگاه‌ دولتی‌ و 357 دانشگاه‌ خصوصی‌ وجود داشت‌. این‌ دانشگاه‌ها تقریباً 000/000/2 دانشجو را آموزش‌ می‌دادند که‌ 34 درصد آنها را خانم‌ها تشکیل‌ می‌داد. در این‌ کتابخانه‌ها بیش‌ از 000/569/1 جلد کتاب‌ نگهداری‌ می‌شود. برای‌ هر دانشجو در کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ تقریباً 134 جلد کتاب‌، در کتابخانه‌های‌ محلی‌ تقریباً 126 جلد و در کتابخانه‌های‌ خصوصی‌ 53 جلد کتاب‌ جود دارد (Kon,1993) .برای‌ تهیه‌ منابع‌ کتابخانه‌ای‌، در کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ تقریبه‌ 22000 میلیون‌ ین‌، در کتابخانه‌های‌ محلی‌ تقریباً 1800 میلیون‌ ین‌ و در کتابخانه‌های‌ دانشگاه‌های‌ تخصصی‌ تقریباً 33000 میلیون‌ ین‌ بودجه‌ هزینه‌ می‌شود. 76 درصد از خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ دانشگاهی‌، 13 درصد از خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ محلی‌ و 27 درصد از خدمات‌ کتابخانه‌ای‌ در دانشگاه‌های‌ خصوصی‌، رایانه‌ای‌ شده‌اند.
بزرگترین‌ کتابخانه‌ ملی‌ دانشگاهی‌ ژاپن‌، کتابخانه‌ دانشگاه‌ توکیو است‌ که‌ در سال‌ 1877 تاسیس‌ شده‌ است‌. این‌ کتابخانه‌ بزرگ‌ شامل‌ چندین‌ کتابخانه‌ دانشکده‌ای‌، بخش‌ و مؤسسات‌ تحقیقاتی‌ است‌. قدیمی‌ترین‌ دانشگاه‌ خصوصی‌، دانشگاه‌ کیو است‌. همه‌ اعضای‌ دانشکده‌ و دانشجویان‌ در همه‌ بخش‌های‌ ساختمان‌ آزادانه‌ به‌ منابع‌ کتابخانه‌ دسترسی‌ دارند. برای‌ تهیه‌ مجلات‌ علمی‌، فهرست‌ مشترک‌ و ایجادسیستم‌ امانت‌ بین‌کتابخانه‌ای‌، وزارت‌ آموزش‌ به‌ کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ کمک‌می‌کند.

کتابخانه‌های‌ عمومی‌ ژاپن‌
پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌، کتابخانه‌های‌ عمومی‌ به‌عنوان‌ نهادی‌ مستقل‌ تعریف‌ شده‌اند که‌ هدف‌ آنها ارائه‌ خدمات‌ به‌ عموم‌ مردم‌ ازطریق‌ کتاب‌ها و مواد دیگر است‌. در کشور ژاپن‌ دو نوع‌ کتابخانه‌ وجود دارد: کتابخانه‌های‌ وابسته‌ به‌ دولت‌ و کتابخانه‌های‌ وابسته‌ به‌ شهرداری‌. در سال‌ 1988 تعداد کتابخانه‌های‌ دولتی‌ و شهرداری‌ها بالغ‌ بر 1872 کتابخانه‌ بود که‌ مجموعه‌ای‌ بالغ‌ بر 000/244/153 را دربر داشتند. امانت‌ کتاب‌، خدمات‌ مرجع‌، خدمات‌ سمعی‌ و بصری‌ و خدمات‌ برای‌ کودکان‌، از دهه‌ 1950 آغاز و در دهه‌ 1960 توسعه‌ فراوانی‌ یافت‌. در سال‌ 1970، ارئه‌ خدمات‌ به‌ معلولان‌ نیز آغاز گردید
(Statistical,1999) .

کتابخانه‌های‌ آموزشگاهی‌
نظام‌ آموزشی‌ در ژاپن‌ به‌صورت‌ 6 سال‌ در دوره‌ ابتدایی‌، 3 سال‌ راهنمایی‌ و 3 سال‌ دبیرستان‌، پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ به‌تصویب‌ و اجرا درآمد. 9 سال‌ اول‌ (دوره‌ دبستان‌ و راهنمایی‌) اجباری‌ است‌. پس‌ از جنگ‌ فقط‌ تعداد کمی‌ از مدارس‌ کتابخانه‌ داشتند که‌ معلمان‌ علاقمند و طرفداران‌ کتابخانه‌ آن‌ را اداره‌ می‌کردند. در سال‌ 1953 قانون‌ کتابخانه‌ مدرسه‌ وضع‌ شد و درحا حاضر بیش‌ از 98 درصد از مدارس‌ دارای‌ کتابخانه‌ هستند. اگرچه‌ قانون‌ کتابخانه‌ای‌ آموزشگاهی‌ مدارس‌ را به‌ استخدام‌ کتابدار معلم‌ ملزم‌ می‌کرد، اما قانونی‌ تکمیلی‌ پیش‌ بینی‌ شده‌ بود که‌ بر اساس‌ آن‌ مدارس‌ می‌توانستند به‌طور موقت‌ استخدام‌ این‌ کتابداران‌ را به‌ تعویق‌ بیندازند. از آنجا که‌ به‌نظر می‌رسید این‌ طرح‌ به‌تدریج‌ مانع‌ رشد و توسعه‌ کتابخانه‌های‌ آموزشگاهی‌ شود، بنابراین‌ مورد انتقاد واقع‌ گشت‌.
کتابخانه‌های‌ مدارس‌ ابتدایی‌ به‌طور متوسط‌ 5811 جلدکتاب‌ دارند و هزینه‌های‌ کتابخانه‌ معادل‌ 365000 ین‌ (2400 دلار آمریکا) بوده‌ است‌. در کتابخانه‌های‌ مدارس‌ راهنمایی‌، تعداد متوسط‌ کتاب‌ها 6496 و متوسط‌ هزینه‌ کتابخانه‌ 50500 ین‌ بود. کتابخانه‌های‌ دبیرستان‌ها به‌طور متوسط‌ دارای‌ 18241 جلد کتاب‌ و هزینه‌ کتابخانه‌ 163500 ین‌ (10900 دلار) برای‌ دبیرستان‌های‌ عمومی‌ و 000/064/3 ین‌ برای‌ دبیرستان‌های‌ خصوصی‌ بود. در 68 درصد کتابخانه‌های‌ دبیرستانی‌ کتابدار معلمین‌ به‌طور تمام‌وقت‌ کار می‌کردند.

کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ و مراکز اطلاع‌رسانی‌
کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ عموماً کوچک‌ هستند. متوسط‌ مجموعه‌ آنها 32000 منبع‌ ژاپنی‌، 17000 کتاب‌ خارجی‌، 328 عنوان‌ مجله‌ ژاپنی‌، و 225 عنوان‌ مجله‌ خارجی‌ است‌. از هر 6 نفر کارمند شاغل‌ در این‌ کتابخانه‌ها تنها یک‌ نفر تمام‌ وقت‌ مشغول‌ به‌ کار است‌.
مرکز اطلاع‌رسانی‌ علوم‌ و تکنولوژی‌ ژاپن‌ به‌عنوان‌ تشکیلاتی‌ غیرانتفاعی‌، در سال‌ 1957 تاسیس‌ شد. در سال‌ 1988 این‌ مرکز تقریباً 15000 عنوان‌ مجله‌ به‌ زبان‌ ژاپنی‌ و سایر زبان‌ها را دربر داشت‌. وظیفه‌ اصلی‌ این‌ مرکز تهیه‌ چکیده‌ از مجلات‌ ژاپنی‌ و سایر مجلات‌ خارجی‌ و تبدیل‌ آنها به‌ بانک‌ اطلاعاتی‌ است‌. این‌ مرکز امکان‌ جستجوی‌ درون‌خطی‌ بر روی‌ اطلاعات‌ کتابشناختی‌ این‌ چکیده‌ها را فرآهم‌ می‌آورد. مرکز اطلاع‌رسانی‌ علوم‌ و تکنولوژی‌ ژاپن‌ برای‌ پاسخ‌گویی‌ به‌ تقاضای‌ فزاینده‌ سایر کشورها، پایگاهی‌ اطلاعاتی‌ با نام‌JICST-Eرا فرآهم‌ آورده‌ است‌. این‌ بانک‌ اطلاعاتی‌، عناوین‌ منابع‌ ادواری‌ ژاپنی‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ و چکیده‌ برخی‌ از مقالات‌ را دربر دارد.
انجمن‌ کتابداری‌ پزشکی‌ ژاپن‌ 104 کتابخانه‌ در دانشکده‌های‌ پزشکی‌ را زیر پوشش‌ دارد. امانت‌ بین‌ کتابخانه‌ای‌ در کتابخانه‌های‌ پزشکی‌ ژاپن‌ به‌خوبی‌ سازمان‌ یافته‌ است‌. تقریباً در همه‌ کتابخانه‌های‌ پزشکی‌ پایانه‌هایی‌ رایانه‌ای‌ برای‌ ارائه‌ خدمات‌ درون‌خطی‌ وجود دارد. استفاده‌ از فن‌ آوری‌ دیسک‌ نوری‌ نیز در این‌ کتابخانه‌ها عمومیت‌ دارد.

 

 

نتیجه‌
باتوجه‌ به‌ آمار و اطلاعات‌ موجود درباره‌ وضعیت‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ در دو کشور ایران‌ و ژاپن‌ که‌ در سطور فوق‌ به‌ آنها اشاره‌ شد می‌توان‌ گفت‌:
1. به‌نظر می‌رسد که‌ وضعیت‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ در آغاز نسبت‌ به‌ کشور
ژاپن‌ از سطح‌ بالاتری‌ برخوردار بوده‌ است‌.
2. اگرچه‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ باعث‌ شد تا بسیاری‌ از کتابخانه‌های‌ ژاپن‌ ازبین‌ رفته‌
و منهدم‌ گردند، اماپس‌ از جنگ‌ جهانی‌ و با توجه‌ به‌ برنامه‌ریزی‌ دقیق‌ این‌ کشور،
و افزایش‌ اهمیت‌ و توجه‌ به‌ کتابخانه‌ها به‌ سرعت‌ وضعیت‌ کتابخانه‌ها و
همچنین‌ کتابداری‌ این‌ کشور بهبود یافته‌ و توسعه‌ پیدا کرد. اما پس‌ از انقلاب‌
اسلامی‌ در ایران‌، متاسفانه‌ به‌علت‌ عدم‌وجود برنامه‌ای‌ منسجم‌ و مدون‌ برای‌
کتابخانه‌ها و کتابداری‌، ما تغییراتی‌ اساسی‌ یا تحولی‌ بنیانی‌ در وضعیت‌
کتابخانه‌ای‌ و برنامه‌های‌ کتابداری‌ کشور را شاهد نبوده‌ایم‌.
3.کتابخانه‌های‌ دانشگاهی‌ ایران‌ ازنظر توان‌های‌ بالقوه‌ای‌ چون‌ سطح‌ خدمات‌،
منابع‌ موجود در آنها و همچنین‌ نیروی‌ متخصص‌ شاغل‌، چندان‌ از کتابخانه‌های‌
مشابه‌ خود در ژاپن‌ فاصله‌ ندارند.
4. کتابخانه‌های‌ مدارس‌ در ایران‌ قابل‌مقایسه‌ با کتابخانه‌های‌ مشابه‌ خود در
کشور ژاپن‌ نمی‌باشند. اصولاً باید گفت‌ که‌ در قبل‌ و بعد از انقلاب‌ آنگونه‌ که‌ باید
به‌ کتابخانه‌های‌ مدارس‌ در ایران‌ بهای‌ چندانی‌ داده‌ نشده‌ است‌.
5. به‌نظر می‌رسد که‌ از نظر آموزش‌ کتابداری‌ و اطلاع‌رسانی‌ و آموزش‌ کتابداران‌
هر دو کشور در یک‌ سطح‌ قرار دارند. اما درخصوص‌ واحدهای‌ مورد تدریس‌ در
دو کشور تفاوت‌هایی‌ وجود دارد.
6. حجم‌ مجموعه‌ و تعداد کتابخانه‌های‌ عمومی‌ در ایران‌ با موارد مشابه‌ آنها در
ژاپن‌ قابل‌مقایسه‌اند.
7. به‌نظر می‌رسد که‌ تعداد، غنای‌ مجموعه‌، قدمت‌ و حجم‌ منابع‌ کتابخانه‌های‌
تخصصی‌ در ایران‌ به‌ نسبت‌ ژاپن‌ در سطح‌ بالاتری‌ قرار دارد.

نویسنده

: عباس گیلوری 

پدر کتابداری ایران

دیدگاهی نو بر کتابداری - پدر کتابداری ایران

پدر کتابداری ایران

زنده یاد هوشنگ ابرامی در سال۱۳۴۲درهمدان متولد شد.در سال ۱۳۳۵از دانشگاه تهران لیسانس اقتصاد گرفت.او در سال ۱۳۳۷به استخدام موسسه ی انتشارات فرانکلین در ایران در آمد.بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۳۹ او را استخدام کرد و او کتابخانه تخصصی بانک را پایه گذاری کرد.در سال ۱۳۴۳برای تحصیل در دوره ی فوق لیسانس به دانشگاه پیتسبورگ در آمریکا رفت.وی در سال ۱۳۴۵در دوره ی نو بنیاد فوق لیسانس کتابداری در دانشگاه تهران به تدریس می پردازد.در سال ۱۳۴۶برای تحصیل در دوره ی دکترای کتابداری و اطلاع رسانی به پیتسبورگ بر میگردد.ابرامی در سال۱۳۵۱بخش علوم کتابداری دانشگاه شیراز را تاسیس می کند و خود رییس این بخش می گردد.در سال ۱۳۵۵پس از ترک دانشگاه شیراز،ابرامی به استخدام موسسه ی برنامه ریزی ایران در می آید.(به نقل از مقاله ی دکتر زهیر حیاتی)وی اواخر زندگی پر ثمرش را در آمریکا سپری کرد و درسال ۱۳۸۲ در لس انجلس درگذشت.یاداو همیشه در خاطر ما زنده است.

کتابداری و هویت گمشده.

دیدگاهی نو بر کتابداری - کتابداری و هویت گمشده.

کتابداری و هویت گمشده.

ایسکانیوز ـ اندکی پس از پیدایش خط، کتاب نیز پابه عرصه وجود گذاشت و از آن زمان به بعد کتاب و کتاب خوانی یکی از مقولات روزمره انسان شد.

 در گذشته درس خواندن و کتابخوانی مختص به اقشار خاصی از جامعه بود و شامل افرادی از طبقه اشراف یا تعداد اندکی از کسانی که در مدارس دینی و مکتب خانه‌‌ها درس خوانده بودند،می شد. 
امروزه با توجه به گسترش آموزش و پرورش وضعیت کتاب و کتاب خوانی چندان تغییری نکرده و باز شاهد قهر مردم از کتاب خوانی هستیم و هستند کسانی که شاید تا به حال نام رشته‌های مرتبط با کتاب همچون کتابداری به گوششان نخورده است.
اگرنگاهی به تیتراژ کتاب‌های منتشر شده در ایران بیندازیم خواهیم یافت که فاصله مردم ما با کتاب و کتابخوانی چقدر زیاد است.
در کشور ما علیرغم آنکه کتاب سهم چندانی در سبد خرید مردم ندارد ولی دانشگاه‌های همچنان در امر آموزش کتابداران فعال و کوشا هستند و هر ساله با ترتیب دانشجویان کتابداری و اعزام آنان به کتابخانه‌ها بر این امیدند که با ارایه سرویس‌های مناسب کتابداری اگر حتی علاقه کسی به کتاب و کتابخوانی افزایش نیابد حداقل مانع از دست رفتن سایر اقشار کتاب خوان جامعه شوند، علم کتابداری و اطلاع رسانی دانشی است که به مطالعه و بررسی شیوه‌های گوناگون تولید دانش، گردآوری منابع اطلاعاتی (کتاب،نشریه، لوح‌فشرده ، پایگاه اطلاعاتی، اینترنت، وب) سازماندهی، بازیابی و اشاعه این منابع و محمل های اطلاعاتی می‌‌پردازد کتابداری سعی بر آن دارد تا با ارایه این خدمات در وقت خواننده یا کاربر صرفه جویی نماید و به نوعی بر کیفیت کار اثر مثبت بگذارد .
در زمان‌های گذشته با توجه به وجود کتابخانه های بزرگ در شهرهای چون اسکندریه مصر جندی شاپور ایران و بغداد کتابداری به عنوان یک شغل مهم مطرح بوده، ولی بعد از اختراع صنعت چاپ در کمیت و کیفیت کار کتابداری تغییراتی محسوسی به وجود آمد و این امر باعث اهمیت بیشتر این دانش در جوامع مترقی شد.
کتابخانه ملی ایران نیز با نام فعلی به طور رسمی در شهریور 1316 شمسی در خیابان سی تیر گشایش یافت که پایه اصلی مجموعه آن کتاب‌های کتابخانه دارالفنون است .
کتابداری نوین در سال 1930 از اروپا به شرق راه یافت. رانگاناتان دانشمند هندی پس از مراجعت از انگلستان در صدد راه‌اندازی این دانش نوین در هند برآمد او بعدها یکی از پایه‌گذاران روش‌های نوین کتابداری در جهان شد. در ایران شادروان هوشنگ ابرامی را پدر کتابداری نوین ایران می دانند او در سال 1339 اولین کتابخانه تخصصی ایران را در بانک مرکزی راه اندازی کرده است.
در سال 1990 بود که با اختراع وب و ورود این فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی به پهنه کتابخانه‌های جهان این دانش نیز دچار دگرگونی‌های گسترده‌ای شد و همزمان واژه اطلاع‌رسانی نیز به دانش کتابداری اضافه شد و از آن پس به عنوان علوم کتابداری و اطلاع رسانی مطرح شد.
امروزه کتابداری در ایران زیرشاخه‌های اطلاع شناسی و وب‌شناسی را هم در بر می‌گیرد.
دانش کتابداری با توجه به روابط دو سویه که با سایر علوم دارد به خوبی می‌تواند به عنوان راهنما و هدایتگر سایر علوم نقش برجسته‌ای را ایفا کند. کتابداران با توجه به آموزش‌های علمی و عملی که فرا می‌گیرند، می‌توانند نقش بسیار مؤثری را در یاری‌رساندن به محققان و  پژوهشگران داشته باشند.
اما با تمام پیشرفت‌‌های صورت گرفته رشته کتابداری در ایران همچنان غریب است و جز علوم ناشناخته که تعداد آنها در ایران کم نیست به شمار می‌رود .
مشکلات شغلی در استخدام کتابداران نیز مزید علت بر غریب ماندن این رشته در ایران شده است.
اکثر ادارات ، ارگان‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی بزرگ نیز به دلایل گوناگون منجمله صرف جویی بودجه خود کارهای تخصصی مربوط به کتابداران را به سایر حوزه‌های کاری سپرده‌اند و از جذب این دانش‌آموختگان خودداری می‌کنند و معتقدندکه با توسعه به پیشرفت‌ فن‌آوری اطلاعات در عصر حاضر وجود کتابداران چندان لزومی ندارد و می‌توانند نیازهای خود را با توجه به بانک‌های اطلاعاتی موجود در اینترنت مرتفع سازند این در حالی است که با پیشرفت  محسوس بانک‌های اطلاعاتی در اینترنت، نقش کتابداران نیز جهش یافته و این کتابداران هستند که حجم زیادی از اطلاعات و داده‌ها را با توجه به پیشرفت سریع علم با دسته‌بندی و آرشیو مناسب در اختیار عموم قرار می‌دهند.
حال در نظر بگیریم درجامعه امروز ما با این اوصاف بر کتابداران چه رفته است، دانش آموختگانی که در دانشگاه دروسی همسطح استانداردهای جهانی آموخته‌اند ولی پس از فارغ‌التحصیلی با وضعیت شغلی نامناسب و کتابخانه‌های ایران روبرو می‌شوند، کتابخانه‌هایی که اکثریت آنها از استانداردهای جهانی دور هستند و نحوه اداره آنها با آموزش‌های کتابداران در دوران تحصیل در تضاد است و البته این تضادها زمانی برای کتابدار بوجود می‌آید که او توانسته است با گذشتن از چندین خوان، شغلی با حداقل حقوق در یکی از ادارات پیدا کند.
با این اوصاف کتابداران ما در حال حاضر اکثراً یا به کارهای غیر مرتبط با رشته خودمشغولند و یا آنکه با دستمزد کم در کتابخانه‌های فقیر ایران مشغول به کار هستند، کتابدارانی که می‌توانند با آموخته های خود همراه با سایرین  به سوی پیشرفت و آبادانی مملکت گام بردارند . 
 ایسکانیوز     مؤلف:مریم ابوالسباع

---